عشق افلاطونی در اصل عشقی به دور از هرگونه شهوت و نیازهای جسمانی بود و امروزه همان دوستی معمولی است که احساس صمیمیت، امنیت و اعتماد در آن اندکی بیشتر است. در دوستی افلاطونی دو طرف حاضرند هر کاری برای یکدیگر انجام دهند بی‌آنکه لحظه‌ای به نزدیکی جنسی و جسمی به یکدیگر فکر کنند. همراه ما باشید تا این رابطه را بهتر بشناسیم.
رابطه افلاطونی چیست؟
در رابطه افلاطونی ۲ نفر (هم‌جنس یا غیرهم‌جنس) پیوند نزدیک دارند، اما خبری از روابط جنسی نیست. این پیوند از دوستی معمولی قوی‌تر است و در آن احساس همسویی، اعتماد، اطمینان و وفاداری موج می‌زند. در واقع چیزی شبیه یافتن نیمه گمشده غیرعاشقانه است. شما می‌توانید با بهترین دوست‌تان، یکی از همکارانتان یا اعضای فامیل صرف‌نظر از جنسیت آنها رابطه افلاطونی داشته باشید؛ رابطه‌ای سراسر توجه، تحسین، اعتماد، اعتبار، وفاداری و صداقت.
عشق افلاطونی چیست؟
اگر در رابطه افلاطونی نشانه‌هایی از عشق دیده شود و کماکان میل جنسی میان افراد نباشد یا سرکوب شود، می‌توان آن را عشق افلاطونی نامید. افلاطون، فیلسوف یونان باستان، معتقد بود ما انسان‌ها زمانی این عشق را تجربه می‌کنیم که فرد مقابل را تکمیل‌کننده نقاط ضعف خود ببینیم. او اعتقاد داشت چنین عشقی انسان را به آرمان‌های الهی نزدیک می‌کند.
انواع عشق افلاطونی
چند اصطلاح جالب برای توصیف انواع عشق افلاطونی وجود دارد که بیشتر در جوامع غربی کاربرد دارند:
- برومنس (Bromance): این اصطلاح رابطه نزدیک، محبت‌آمیز و غیرجنسی بین دو یا چند مرد را توصیف می‌کند.
- ومنس (Womance): این اصطلاح پیوند عاطفی، عاشقانه و غیرجنسی بین دو یا چند زن را توصیف می‌کند.
- شریک کاری (Work spouse): از این اصطلاح برای توصیف رابطه نزدیک اما غیرجنسی همکاران استفاده می‌شود.
ازدواج افلاطونی چیست؟
در فرهنگ غربی علاوه بر عشق و رابطه افلاطونی، مفهوم همسر یا «شریک افلاطونی» نیز پذیرفته شده است. در این حالت، دو طرف به رابطه افلاطونی طولانی‌مدت متعهد می‌شوند و زندگی مشترک خود را آغاز می‌کنند. تعهد این زوج به‌جای احساسات عاشقانه یا روابط جنسی، بر پیوند عاطفی قوی بینشان استوار است و می‌تواند در ادامه به ازدواج ختم شود یا نشود.
اگرچه این مفهوم به‌تازگی در جوامع غربی معرفی شده است، می‌توان آن را دنباله‌رو ازدواج بوستونی دانست که در اواخر قرن ۱۹ و اوایل قرن ۲۰ بین زنان ایالت‌های شمالی قاره آمریکا وجود داشت. دو طرف این ازدواج معمولا ثروتمند بودند و به‌جای ازدواج سنتی، کاملا مستقل از حمایت‌های مالی یک مرد، با یکدیگر زندگی می‌کردند.
وجه تمایز عشق افلاطونی و روابط عاشقانه
عشق افلاطونی و رابطه عاشقانه متفاوت‌اند. اساس هر دو رابطه دوستی عمیق است، ولی در روابط عاشقانه صمیمیت فیزیکی هست که در عشق‌های افلاطونی دیده نمی‌شود. از طرفی انتظارات و فشارهای عشق افلاطونی کمتر است و بیشتر دوام دارند، چون برخلاف عشق‌های آتشین از سر هیجان نیست و به‌قول معروف تب تندی نیست که زود عرق کند.
در روابط افلاطونی حتی اگر فرد مایل به نزدیکی جسمی باشد و بخواهید دوست خود را در آغوش بگیرد و ببوسد، معمولا این خواسته در حد میل باقی می‌ماند و درگیر این فعالیت‌ها نمی‌شود.
وجه تمایز دوستی افلاطونی و سایر روابط
دوستی درجات مختلفی دارد و عمیق‌ترین درجه‌اش دوستی افلاطونی است که در آن صمیمیت به اوج می‌رسد. در این حالت، احساس می‌کنید می‌توانید مقابل کسی آسیب‌پذیر باشید و برایش از عمیق‌ترین افکار، احساسات و تجربیات خود بگویید و چنین نتایجی به دنبال دارد:
- پذیرش خصوصیات یکدیگر و ارج‌نهادن به آنها؛
- وفاداری و حس رفاقت و محافظت؛
- درک خواسته‌ها و انتظارات طرف مقابل؛
- اعتماد بی‌قید‌و‌شرط؛
- همراهی و مصاحبت و راحتی و امنیت در کنار یکدیگر؛
- لذت‌بردن از تجربه‌های شاد و مثبت؛
- تشویق و کمک‌رسانی؛
- قدردانی از حضور شخص.
شاید برخی این ویژگی‌ها را در دوستی‌های ساده خود هم ببینید، اما فرق دوستی افلاطونی این است که همه اینها را با هم و در حد کمال دارد.
چگونه رابطه افلاطونی بسازیم؟
یک قدم قبل از یافتن عشق افلاطونی، ایجاد رابطه افلاطونی است، یعنی داشتن دوستی که بتوانید روحتان را برایش آشکار کنید و از تاریک‌ترین نقاط وجودتان بگویید. چنین رابطه‌ای ناگهانی شکل نمی‌گیرد و ساختنش زحمت دارد. اما می‌توانید خودتان فرصتی برای ایجاد این روابط فراهم کنید. می‌پرسید چطور؟ در ادامه چند نکته مهم را گفته‌ایم.
۱. داشتن علایق مشترک
دوستی افلاطونی باید به شما احساس کامل‌شدن بدهد. بنابراین بهتر است دنبال کسانی باشید که با شما علایق مشترک داشته باشند. اگر از کتاب‌خواندن لذت می‌برید، احتمال اینکه جرقه این دوستی در کتابخانه بخورد برای شما بیشتر است. اگر عاشق هنرهای رزمی هستید، در باشگاه‌های ورزشی دنبال این فرد بگردید. هرچه این علایق مشترک بیشتر باشند، رابطه بیشتر دوام خواهد داشت. البته فعالیت مشترک فقط یکی از راه‌های احساس نزدیکی است.
۲. گفت‌وگوهای عمیق
با مکالمه عمیق بینش خوبی به دیدگاه‌های فرد مقابل پیدا می‌کنید. دو نفر فقط با مکالمه می‌فهمند که هر دو به فیزیک علاقه‌مندند، از بحث‌های تاریخی لذت می‌برند یا کندوکاو در مسائل سیاسی برایشان لذت‌بخش است. این گفت‌وگوهای عمیق درِ ارتباطات معنی‌دار را باز می‌کنند. در واقع شما به فرد دیگری اعتماد می‌کنید و از عمیق‌ترین عقاید خود برای او می‌گویید تا او را به تفکر وادارید؛ او هم برای بازگوکردن نظراتش به شما اعتماد می‌کند.
۳. مراقبت از دوستی
آرامش در روابط افلاطونی هزینه کمتری دارد، اما این روابط هم نیازمند توجه و مراقبت‌اند. لازم نیست خود را به سختی بیندازید. فقط با کارهای کوچک محبت‌تان را یادآوری کنید و دوستی را زنده نگه دارید. مثلا می‌توانید:
- یکدیگر را به برنامه‌های مختلف دعوت کنید؛
- جویای احوال هم باشید؛
- در دوره‌های سخت زندگی پشتیبان یکدیگر باشید؛
- از خود مهربانی‌های کوچک نشان دهید؛
- به‌خاطر حضور و همراهی دوست‌تان از او تشکر کنید.
۴. هرس‌کردن روابط
گاهی رابطه به رفتارهای بد و توهین‌آمیز آلوده می‌شود. آدم‌ها تغییر می‌کنند. گاهی بهتر می‌شوند و گاهی بدتر. این تغییرات یا دوستی را به‌سمت رشد سوق می‌دهند یا به آن آسیب می‌زنند. اگر احساس می‌کنید رابطه‌تان در مسیر اشتباه قرار گرفته است یا به‌مرور کم‌رنگ می‌شود، دستی به رویش بکشید و آن را هرس کنید. یادتان باشد رفتار توهین‌آمیز در هیچ رابطه‌ای پذیرفته نیست، حتی اگر از جانب فردی باشد که روزی دوست افلاطونی شما محسوب می‌شده است.
فواید عشق افلاطونی برای جسم و روح
۱. بهبود سلامت
بر اساس تحقیقات، داشتن عشق و حمایت بر سلامت جسمی انسان اثر می‌گذارد. می‌توان گفت عشق و حمایت افلاطونی سیستم ایمنی بدن را تقویت می‌کند و خطر ابتلا به انواع بیماری‌های جسمی و حتی احتمال بروز افسردگی و اضطراب را می‌کاهد.
۲. کاهش استرس
استرس مزمن سبب مشکلات سلامتی مثل بیماری قلبی، فشار خون بالا، مشکلات گوارشی و ضعف سیستم ایمنی بدن می‌شود. همچنین می‌تواند عامل بروز مشکلات خلقی مثل اضطراب و افسردگی باشد. شواهد نشان می‌دهند حفظ روابط افلاطونی به انسان کمک می‌کند راحت‌تر با استرس کنار بیاید و با آن مقابله کند.
۳. افزایش قدرت تحمل
انسان برای آنکه در برابر چالش‌های زندگی انعطاف به خرج دهد، به محبت، حمایت و عشق نیاز دارد. چه در روابط عاشقانه خود مشکل داشته باشید، چه درگیر مشکلات خانوادگی، مسائل کاری و ضعف‌های سلامتی باشید، رابطه افلاطونی از شما حمایت می‌کند تا این طوفان‌ها را پشت‌سر بگذارید.
جنبه‌های منفی رابطه افلاطونی
بر اساس نظریه مبادله اجتماعی در روان‌شناسی، افراد تا زمانی به دوستی پایبند می‌مانند که مزیت‌های آن بیشتر از معایبش باشد. به‌مرور زمان خواه‌ناخواه سروکله الگوهای رفتاری منفی پیدا می‌شود. رفتارهایی که صرف‌نظر از میزان نزدیکی و صمیمیت، به دوستی آسیب می‌زنند. مثل:
- قطع ناگهانی رابطه عاطفی. (پس از مدتی یکی از دو طرف احساس می‌کند مسئولیت تنظیم مکالمات و دیدارها همیشه بر عهده اوست.)
- بی‌توجهی فرد مقابل به مرزهای رابطه.
- تعصب و بحث‌های جنجالی بدون درنظرگرفتن نظر سایر افراد.
- احساس نزدیکی به‌خاطر آسیب‌پذیری.
حفظ روابط افلاطونی با مرزگذاری
دوستی افلاطونی مثل هر نوع رابطه دیگر باید مرزهای مشخصی داشته باشد. این مرزگذاری شرط دوام رابطه است. اگر از ابتدا برای کوچک‌ترین مسائل مثل زمانی که با هم صرف می‌کنید، میزان تماسی که با یکدیگر دارید و صمیمیت فیزیکی بینتان محدودیت تعیین کنید، احتمال آنکه در ادامه به مشکل بربخورید کمتر خواهد بود. بگذارید دقیق‌تر بگوییم چه مرزهایی می‌توانید تعیین کنید.
- به هم قول بدهید هرگز از شریک زندگی خود بدگویی و شکایت نکنید؛
- غیرمستقیم حد صمیمیت فیزیکی را مشخص کنید؛
- شریک زندگی‌تان را برای وقت‌گذراندن با دوست افلاطونی خود رها نکنید؛
- روابط افلاطونی را از شریک زندگی خود پنهان نکنید؛
- به یکدیگر فضای کافی بدهید؛
- برای سایر روابط خود وقت بگذارید؛
- تحت هر شرایطی احترام یکدیگر را حفظ کنید؛
- درباره موضوعاتی که اختلاف‌نظر دارید بحث نکنید؛
- از درگیری‌ها بدون بحث و گفت‌و‌گو عبور نکنید.
کلام آخر
رابطه افلاطونی در یک کلام دوستی نزدیک به دور از هرگونه صمیمیت جنسی است. فشار انتظارات و تعهدات در دوستی افلاطونی کم است و در عین حال احساس حمایت، احترام و وفاداری در آن موج می‌زند. اگر دوستی دارید که در دایره نزدیک‌ترین افراد زندگی شماست، به او مثل چشمتان اعتماد دارید و می‌دانید به شما اهمیت می‌دهد، به‌احتمال زیاد این دوستی را تجربه می‌کنید.
حالا که با ویژگی‌های این نوع رابطه آشنا شدید، به‌نظرتان خودتان عشق افلاطونی را تجربه کرده‌اید؟ نشانه‌های دوستی افلاطونی را در روابط فعلی خود می‌بینید؟ مشتاق شنیدن نظرات و تجربه‌های شما عزیزان هستیم.
منابع دیگر: healthline
