ضروری‌ترین مهارت های زندگی که در مدرسه یاد نمی‌گیرید

به‌دلیل اهمیت و تأثیر‌گذاری این مهارت در همه‌ی جنبه‌های زندگی، بیراه نیست که آن را در صدرِ فهرستِ ضروری‌ترین مهارت های زندگی قرار داده‌ایم. گفت‌وگو با همکاران، رئیس، دوستان، همسر، آشنایان و … هریک قاعده و آداب خاص خود را می‌طلبد. امروزه به‌دلیل گستردگی استفاده از شبکه ها‌ی اجتماعی به‌ویژه میان جوانان و نیز شیوه‌های خاص برقراری ارتباط در آنها مثل پیامک زدن، ارسال ایمیل و پست در رسانه‌های اجتماعی، افراد کمتر با هم صحبت می‌کنند. به همین دلیل نسل امروزی را می‌توان «نسل بی‌صدا» نامید. اما نتیجه‌ی این پیشرفت تکنولوژی، در حقیقت نداشتن مهارت کافی برای برقراری ارتباط با دیگران، منزوی شدن و کاهش رشد اجتماعی است. به این ترتیب عملا فرصت بهره‌گیری از تجربیات بزرگ‌ترها، لذت عاطفی گفت‌وشنود با دیگران و درس گرفتن از اشتباهات آنها از دست می‌رود.

به‌موقع سخن گفتن و به‌موقع گوش دادن در محیط کار یا در ارتباط با سایر افراد، مهارت ارزشمندی است که نیازمند یاد گرفتن هنر گفت‌وگوست و یادگیری این هنر، جز با گفت‌وگو با سایر افراد، ممکن نیست.

۲. تفکر

در اجرای مسئولیت‌هایی که در زندگی می‌پذیریم با شروط و قیدهای زیادی مواجه می‌شویم که باید آنها را در تصمیمات خود لحاظ کنیم. تصمیمات ما در دنیای واقعی، عواقبی جدی دارند که بعضی از آنها بلافاصله و بعضی هم با تأخیر بر زندگی ما و دیگران اثر می‌گذارند. اتخاذ تصمیمات درست در واقع فرق بین شکست و پیروزی یا شادکامی و پشیمانی است. تصمیم گیری درست، نیازمند توانایی تفکر و اندیشیدن به سناریوها و گزینه‌های مختلفی است که ناگزیر، پیشِ رویِ ما قرار می‌گیرد.

معلمان در دوره‌ی تحصیل، دانش‌آموزان خود را در زمینه‌ی اطلاعات خاصی مورد سنجش قرار می‌دهند، اطلاعاتی که دانش‌آموزان فقط برای امتحان و در حافظه کوتاه مدت خود ذخیره می‌کنند. حتی در دروس مفهومی نظیر ریاضی، تنها به حفظ فرمول‌ها و اعداد اکتفا می‌شود بدون اینکه دلیل ایجاد فرمول بررسی شود. وقتی دانش‌آموزان می‌پذیرند برای مسئله‌ی خاصی، راه‌حل خاصی وجود دارد و برای یافتن راه‌حل‌های جدید، فکر نمی‌کنند، تفکر سازگار و غیرپویا به‌جای تفکر خلاق در آنها تقویت می‌شود.

۳. مدیریت پول

اینکه بدانیم چگونه پول خود را مدیریت کنیم، چه موقع پس‌انداز کنیم و چه موقع سرمایه‌گذاری، مهارت مهمی در زندگی شخصی است. دوره‌های حسابداری، مدیریت مالی و کسب‌وکار نیز غالبا فراگیران را برای حضور در بازارکار آماده می‌کنند و به آموزش مهارت‌های لازم برای مدیریت مالی در زندگی شخصی نمی‌پردازند. در دوره‌های تکمیلی و مقاطع تحصیلی بالاتر نیز به افراد آموخته نمی‌شود که چگونه مسائل مالی خود را مدیریت کنند. به‌عنوان مثال چگونه یک شرکت ایجاد کنند،  چگونه برای سرمایه‌گذاری برنامه‌ریزی کنند یا پرداخت مالیات‌ و … به چه صورتی انجام می‌شود. این درحالی است که ارزش این اطلاعات را می‌توان به تفاوت بین شکست و موفقیت تعبیر کرد.

۴. انتخاب همسر

عاشق شدن، ازدواج و تشکیل خانواده یکی از مراحل مهم زندگی هر انسان است. برای انتخاب فرد مناسب به‌عنوان همسر، باید معیارهایمان را بشناسیم و تشخیص بدهیم که چه کسانی برای ما مناسب نیستند. به‌علاوه خودمان هم باید یاد بگیریم همسر خوبی باشیم. هرچند می‌توان از راهنمایی‌های معلمان و دوستان در این مورد استفاده کرد ولی عموما مهارت انتخاب همسر، یکی از ضروری‌ترین مهارت های زندگی است که به افراد آموزش داده نمی‌شود. نداشتن این مهارت و کورکورانه ارتباط برقرار کردن، گاهی‌اوقات افراد را در دام مشکلات زندگی مشترک و … گرفتار می‌کند.

۵. زنده ماندن بدون موبایل و تبلت!

همه‌گیر شدن استفاده از انواع تلفن‌‌های هوشمند، تبلت‌ها و کتابخوان‌ها باعث شده است که افراد در انجام بسیاری از کارهای روزمره‌ی خود از خواندن ساعت گرفته تا خواندن کتاب، به موبایل‌شان وابسته باشند، به‌طوری‌که اگر یک روز به موبایل خود دسترسی نداشته باشند، عملا زندگی‌شان فلج می‌شود. یکی از مهم‌ترین مهارت های زندگی این است که خودمان را عادت بدهیم بدون استفاده از این تکنولوژی، قادر به انجام کارهایمان باشیم. مثلا برای مطالعه، صرفا سراغ کتاب‌های الکترونیکی نرویم. ضمن اینکه نسخه‌ی الکترونیکی بسیاری از متون قدیمی و ارزشمند موجود نیست و با وابستگی به کتاب‌های الکترونیکی، در واقع خودمان را از لذت خواندن این متون محروم می‌کنیم.

۶. تعمیر برخی از وسایل منزل

آشنایی کلی با برخی از مهارت های زندگی نظیر مهارت لوله‌کشی، مهارت‌های الکتریکی، نجاری، نقاشی منزل و … می‌تواند در مواقع ضروری بسیار به ما کمک کند و باعث صرفه‌جویی و کاهش هزینه‌های زندگی شود. بهتر است با ابزارآلات موردِنیاز برای هرکاری مثلا انواع آچارها آشنا باشیم و طرز کار آنها را بدانیم. می‌توانیم با استفاده از مهارت باغبانی و گُل‌کاری، خانه‌ را به فضای دلپذیرتری برای خود و اطرافیان‌مان تبدیل کنیم. در کنار تمام این مهارت‌ها خوب است برای نگهداری بهتر منزل خود، از انواع خدمات بیمه اطلاع داشته باشیم تا بهترین پوشش بیمه را برای حفظ و نگهداری محل زندگی‌مان فراهم آوریم.

۷. مسائل فنی مربوط به خودرو و بیمه‌ی آن

در حال رانندگی با خودروی خود هستید که ناگهان به‌خاطر یک اشکال فنی کوچک، ماشین از حرکت می‌ایستد و مجبور می‌شوید مدت‌ها در گوشه‌ی جاده متوقف شوید. این درحالی است که اگر درباره‌ی مسائل مربوط به نگهداری و تعمیر خودرو اطلاعاتی داشتید، به این وضعیت دچار نمی‌شدید. مهارت‌هایی نظیر تعویض روغن بعد از طی مسافت‌های طولانی، تنظیم باد تایرها، تشخیص زمان تعویض یک لاستیک و … برای هرکسی که رانندگی می‌کند لازم است و می‌توان آن را به‌عنوان یکی از مهارت های زندگی در دوره‌ی تحصیل به دانش‌آموزان آموزش داد.

اینکه چه خودرویی براساس عملکرد و ضریب امنیت آن برای خرید مناسب است، از نظر اقتصادی چه خودروهایی برای فروش مجدد به‌صرفه‌تر هستند و … از دیگر اطلاعاتی است که به افراد آموزش داده نمی‌شود.

برای حفظ خود و دیگران از عواقب تصادفات احتمالی، باید از انواع پوشش‌های بیمه، مقدار و نحوه‌ی پرداخت خسارت آنها آگاهی داشته باشید تا بتوانید مناسب‌ترین پوشش بیمه را برای خودرویتان انتخاب کنید. مهارتی که در عین مفید بودن برای اکثر افراد جامعه، در برنامه‌ی آموزشی مدارس جایی ندارد.

۸. آشپزی

آشپزی و تهیه‌ی غذای سالم در خانه، یکی از سودمندترین مهارت های زندگی برای حفظ سلامتی است. با آشپزی در خانه، امکان کنترل کیفیت و بهداشت مواد اولیه و ظروف فراهم می‌شود. همچنین می‌توان غذا را متناسب با رژیم غذایی هر فرد تهیه کرد. از اینها گذشته از نظر اقتصادی نسبت به تهیه‌ی غذا از رستوران و آشپزخانه‌های بیرون نیز به‌صرفه‌تر است. با وجود آنکه کتاب‌ها، فیلم‌ها و دوره‌های آموزش آشپزی زیادی یافت می‌شود، ولی لازم است نکات بهداشتی و ایمنی و اصول اولیه‌ی طبخ غذا به همه‌ی دانش‌آموزان آموزش داده شود.

۹. آداب و رسوم

در جامعه‌ی متمدن امروزی، آشنایی با آداب و رسوم و رفتارهای مطابق با عرف جامعه، از جمله ضروری‌ترین مهارت های زندگی است که به‌کاربردن آنها باعث بهبود روابط و ایجاد احساس خوب در تعامل با خانواده، آشنایان، دوستان، همکاران و … می‌شود. مبادی آداب بودن فقط به گفتن چند کلمه‌ی احترام‌‌آمیز مثل لطفا، متشکرم و … ختم نمی‌شود. افرادی که در تعاملات اجتماعی موفق عمل می‌کنند، نسبت به تمام افراد رفتاری همراه با ملایمت و احترام دارند و برای همه ارزش قائل می‌شوند. به علاوه فراگرفتن آداب معاشرت و عرف هر جامعه‌ای، نشان‌دهنده‌ی احترام به ارزش‌های آن جامعه است. به همین دلیل قبل از سفر به هر منطقه‌ای، بهتر است تا حدودی آداب و رسوم آنجا را یاد بگیریم تا دچار مشکل نشویم.

۱۰. پیدا کردن شغل

افراد با دو هدف به تحصیل می‌پردازند:

1. بهبود ظرفیت‌های درونی و آگاهی از دانش‌های موجود؛
2. آماده شدن به‌عنوان نیروی کار برای مشارکت در امور جامعه و اداره‌ی زندگی.

اما پیدا کردن شغل مناسب، نیازمند مهارت است. شیوه‌ی درخواست دادن برای یک موقعیت شغلی، نحوه‌ نوشتن رزومه کاری و نامه‌ی درخواست، چگونگی پاسخ دادن به سوالات مصاحبه استخدامی و بایدها و نبایدهای فنون مذاکره در هنگام قراردادهای استخدام و … از جمله‌ ضروری‌ترین مهارت های زندگی است که بهتر است افراد در دوره‌ی تحصیل با آنها آشنا شوند. برای مثال با فراهم آوردن یک مصاحبه‌ی ساختگی، دانش‌آموزان می‌توانند با شرایط مصاحبه آشنا شوند و نکات مفید و تعیین‌کننده در یک مصاحبه را بیاموزند ضمن آنکه از تجربیات یکدیگر نیز بهره ببرند.

۱۱. دفاع شخصی

البته امیدواریم هیچ‌‌گاه کسی مجبور نشود از فنون دفاع شخصی استفاده کند، اما گاهی پیش‌ می‌آید که خطری از جانب بعضی افراد، زندگی انسان را تهدید می‌کند. در این شرایط مهارت‌های آموخته‌شده در کلاس‌های دفاع شخصی می‌تواند به ما کمک کند که از زندگی خود و دیگران محافظت کنیم. به نظر می‌رسد گنجاندن این مهارت در آموزش‌های مدرسه‌ای مفید باشد. به‌ویژه خانم‌ها بهتر است با این فنون آشنا باشند تا بتوانند در مواقع لازم، از خود دفاع کنند.

۱۲. درس گرفتن از شکست‌ها

رویکرد جدید نظام آموزشی که بیشتر به‌دنبال حفظ اعتماد به نفس در افراد است، باعث شده است که دانش‌آموزان مفهوم شکست را به‌خوبی درک نکنند، چه رسد به اینکه بخواهند از آن درس بگیرند! دیگر مفهوم برنده و بازنده حتی در رقابت‌های ورزشی نیز کمرنگ شده است. با این شیوه دانش‌‌آموزان همیشه به نتیجه‌ی متوسط راضی می‌شوند و قدرت ریسک‌پذیری و انگیزه برای تلاشِ بیشتر، در آنها کاهش می‌یابد. در دنیای بیرون از مدرسه، چنین جوّی برقرار نیست. وقتی دانش‌آموزان وارد جامعه می‌شوند، کسی به فکر حفظ اعتماد به نفس آنها نیست و نتیجه‌ی عملکرد ضعیف‌شان در محیط کار، ممکن است به اخراج آنها منجر شود. پس بهتر است دانش‌آموزان شکست را هم درک کنند و مهارت رویارویی با شکست را یاد بگیرند. درس گرفتن از شکست‌ها در واقع روحیه‌ی سرسختی، ابتکار و استواری در فرازونشیب‌های زندگی را در افراد ایجاد می‌کند.

۱۳. کمک‌های اولیه

حادثه در هر لحظه از زمان ممکن است اتفاق بیفتد و اگر به دانش کمک‌های اولیه مسلط باشیم، می‌توانیم اقدامات مؤثری برای نجات جان خود و اطرافیان‌مان انجام بدهیم. در هنگام وقوع حوادث شدید، داشتن مهارت‌هایی مثل احیای قلبی و ریوی، در واقع تفاوت مرگ و زندگی است. با انجام اقدامات اولیه قبل از رسیدن تیم پزشکی، می‌توانیم از طولانی شدن زمان پاسخگویی به درمان و پیچیدگی‌هایی که ممکن است در پروسه‌ی درمان رخ بدهد، جلوگیری کنیم.

دانستن علائم اولیه‌ی صدمات مغزی، سرمازدگی و گرمازدگی، کم‌‌آبی بدن، قطع تنفس و … مهارت بسیار ارزشمندی است که می‌تواند به نجات جان یک انسان کمک کند. آشنایی با شیوه‌ی انجام احیای قلبی-ریوی (CPR)، طریقه‌ی ضدعفونی و پانسمان کردن یک زخم به‌طوری‌که عفونت نکند، «مانور هایملیخ» (خارج کردن جسم از مجاری تنفسی افراد برای پیشگیری از خفگی) و شیوه‌ی استفاده از تورنیکه یا رگ‌بند و … از جمله اقدامات مهم در کمک‌های اولیه هستند که یاد دادن آن به دانش‌آموزان در مدارس ضروری است.

۱۴. مدیریت زمان

در دوران تحصیل معلمان از دانش‌آموزان انتظار دارند که تکالیف درسی خود را در مدت زمان مشخص و محدودی انجام بدهند، اما مدیریت زمان را به آنها یاد نمی‌دهند. مدیریت زمان نه‌تنها در دوران مدرسه، بلکه در دوره‌ی بزرگ‌سالی نیز یک مهارت مهم و ضروری است.

هنگامی که فرد، خانواده تشکیل می‌دهد و درگیرِ بزرگ کردن بچه‌ها، شغل و … می‌شود تا زمان بازنشستگی، برای انجام حجم زیادی از کارها زمان کمتر و کمتری در اختیار دارد. بسیاری از ما از تقویم‌ها و یادآورهای موجود بر روی گوشی‌های هوشمند استفاده می‌کنیم. امروزه اپلیکیشن‌های مخصوصی برای مدیریت زمان ساخته شده‌اند که با دانلود و نصب آن بر روی گوشی همراه‌تان، می‌توانید زمان را بهتر مدیریت کنید. اما روی‌هم‌رفته آموختن شیوه‌ی مدیریت زمان، برای انجام حجم مشخصی از کارها، مهارت ارزشمندی است که جای آن در برنامه‌ی آموزشی مدارس خالی است.

۱۵. آشنایی با قوانین

اگر قانونی پشتوانه‌ی اجرایی داشته باشد، بی‌توجهی به آن از سوی فرد قانون‌شکن، دور از چشم مسئولین نخواهد بود. دانش‌آموزان باید به‌عنوان یک شهروند با قوانینی که بر زندگی روزمره‌ی آنها اثر دارد، تا حدودی آشنایی داشته باشند و عواقب قانون‌شکنی را بدانند. برای مثال آیا ورود بی‌اجازه به یک مکان، جرم محسوب می‌شود؟ قانون بدهی چیست؟ آیا تزئین ماشین یک دوست، تخریبِ مالِ غیر در نظر گرفته می‌شود؟ فردی که بازداشت می‌شود از نظر قانونی از چه حقوقی برخوردار است؟ و بسیاری موارد دیگر که باید برای افراد بازگو شوند تا آنها را برای ورود به جامعه آماده‌تر کنند.

برگرفته از: successfulstudent