اینکه گاهی آدم تحمل شنیدن برخی صداهای هرروزه را نداشته باشد غیرعادی نیست؛ اما اگر صدای نفس‌کشیدن همسرتان شما را آزار می‌دهد، صدای خمیازه‌کشیدن فرزندتان عصبی‌تان می‌کند یا حتی رستوران نمی‌روید که مبادا صدای غذاخوردن دیگران به گوشتان برسد، به میسوفونیا مبتلا هستید. میسوفونیا یا صدابیزاری اختلالی است که در آن فرد نسبت به صداهای عادی که اطرافیان ایجاد می‌کنند واکنش بسیار شدیدی نشان می‌دهد. در این مطلب، می‌خواهیم درباره این بیماری بیشتر بدانیم.
میسوفونیا چیست؟
میسوفونیا (Misophonia) نوعی ناهنجاری واقعی مغز است که در آن فرد علائمی روانی و فیزیولوژیکی نسبت به صداهای رایج روزمره از خود نشان می‌دهد. واژه «میسوفونیا»، که ریشه یونانی دارد و در سال ۲۰۰۱ به‌عنوان نام این اختلال انتخاب شده است، به‌معنای «بیزاری از صدا» است. افرادی که به میسوفونیا مبتلا هستند به‌شکلی هیجانی تحت‌تأثیر صداهای رایج روزمره قرار می‌گیرند که دیگران حتی به آنها توجه نمی‌کنند. صدای نفس‌کشیدن، جویدن یا خمیازه از جمله صداهایی‌اند که افراد عادی را ناراحت نمی‌کند؛ اما در افراد مبتلا به میسوفونیا نوعی واکنش جنگ یا گریز (fight-or-flight) ایجاد می‌کند که باعث عصبانیت و میل به فرار در فرد می‌شود.
این اختلال به سندرم «حساسیت انتخابی صدا» هم معروف است. با اینکه معیارهای تشخیص این اختلال هنوز در کتاب راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی (DSM-5) وارد نشده است، برخی از پزشکان بر این باورند که میسوفونیا در افرادی که دارای اختلالات زیر هستند شایع‌تر است:
- اختلالات اضطرابی؛
- اختلال وسواس جبری و مرتبط؛
- سندرم تورت (Tourette Syndrome).
به نظر می‌رسد این اختلال در افرادی هم که وزوز گوش دارند زیاد دیده می‌شود.
این اختلال چه حسی به افراد می‌دهد؟
می‌خواهید بدانید افراد مبتلا به اختلال میسوفونیا چه حسی را تجربه می‌کنند؟ وقتی صدای کشیده‌شدن ناخن روی تخته‌سیاه یا کشیده‌شدن چنگال روی بشقاب را می‌شنوید، چه حسی پیدا می‌کنید؟ احتمالا پوستتان سوزن‌سوزن می‌شود، اعصابتان به هم می‌ریزد و حس مورمور به شما دست می‌دهد. این موارد چندان رایج نیستند و فقط گاه‌گاهی ممکن است برایتان پیش بیاید. حالا حساب کنید افراد مبتلا به میسوفونیا که به‌شکل مداوم و در مواجهه با هر صدایی این حس را پیدا می‌کنند چه زجری می‌کشند!
ویژگی‌های اختلال میسوفونیا
متأسفانه پژوهش‌های کمی درباره این اختلال وجود دارد. بسیاری از ارائه‌دهندگان خدمات درمانی درباره این بیماری اطلاعات کافی ندارند. حتی ممکن است تاکنون نام آن را نشنیده باشند. به همین دلیل، مدت‌های طولانی است که بیشتر پزشکان اختلال میسوفونیا را با اضطراب، فوبیا و سایر اختلالات اشتباه می‌گیرند. در حالی که این نوعی اختلال واقعی و منحصربه‌فرد است که ویژگی‌های خاصی دارد. برخی از این ویژگی‌ها عبارت‌اند از:
- زنان بیشتر از مردان به میسوفونیا مبتلا می‌شوند؛
- افراد مبتلا به میسوفونیا ضریب هوشی بالاتری دارند؛
- به‌احتمال زیاد این اختلال ریشه وراثتی دارد و یک بیماری ژنتیکی است، زیرا اغلب در خانواده منتقل می‌شود؛
- شروع میسوفونیا معمولا قبل از بلوغ است و اولین علائم آن در سنین ۹ تا ۱۲ سالگی ظاهر می‌شود؛
- صدای تحریک‌کننده اولیه اغلب صدایی است که از دهان والدین یا اعضای خانواده خارج می‌شود و فرد را آزار می‌دهد. محرک‌های بعدی با گذشت زمان به وجود می‌آیند.
چه پیامدهایی دارد؟
میسوفونیا روی برخی افراد تأثیر شدیدتری دارد و می‌تواند به منزوی‌شدن یا افسردگی آنها بینجامد، زیرا افرادی که با چنین مشکلی روبه‌رو هستند سعی می‌کنند از این صداهای محرک دوری کنند و تنها بمانند. این افراد حتی خجالت می‌کشند به پزشک مراجعه کنند و مشکلشان را بگویند. میسوفونیا نوعی بیماری واقعی است و به‌طور جدی روی عملکرد افراد، نحوه معاشرت آنها با دیگران، و درنهایت بر سلامت روانی آنها تأثیر منفی می‌گذارد.
صداهای تحریک‌کننده این بیماری
صداهایی که بارها در روز ممکن است به گوش برسند:
- جویدن؛
- قورت‌دادن؛
- هورت‌کشیدن؛
- ملچ‌مولوچ‌کردن؛
- سینه‌صاف‌کردن.
صداهایی که کمتر ممکن است به گوش برسند:
- صدای نوشتن؛
- خش‌خش کاغذ؛
- تیک‌تاک ساعت؛
- محکم‌بستن درِ ماشین؛
- صدای پرندگان، جیرجیرک و سایر حیوانات؛
- فین‌فین‌کردنِ (همان بینی‌بالاکشیدن خودمان) فردی که گریه کرده، سرما خورده یا آلرژی دارد.
البته برخی از بیماران مبتلا به میسوفونیا محرک بینایی هم دارند؛ یعنی به موارد زیر هم واکنش نشان می‌دهند:
- مالیدن بینی؛
- تکان‌دادن پاها؛
- پیچ‌دادن موها دور انگشت.
نشانه‌های میسوفونیا
اولین نشانه مهم این اختلال واکنشی شدید مانند عصبانیت یا پرخاشگری به افرادی است که صدایی بسیار طبیعی ایجاد کرده‌اند. این موقعیت را تصور کنید: فردی که در کنار شماست دارد با لذت میوه یا چیپس می‌خورد و صدای قرچ‌قرچ آن بسیار بلند است. هیچ‌کس اعتنایی نمی‌کند. منتها شما که مبتلا به میسوفونیا هستید به‌شدت به او پرخاش می‌کنید که چرا دهانش را صدا می‌دهد!
البته شدت این واکنش در افراد مختلف متفاوت است. بعضی‌ها فقط اعصابشان خرد می‌شود، ولی برخی دیگر به‌شدت عصبانی می‌شوند. البته اگر به افرادی که واکنش شدیدی هم نشان نمی‌دهند دقت کنید، کاملا متوجه خواهید شد که کاردشان بزنی، خونشان درنمی‌آید! واکنش‌های فیزیکی افراد مبتلا به میسوفونیا عبارت‌اند از:
- افزایش دمای بدن.
- بالارفتن فشار خون؛
- سفت‌شدن عضلات؛
- تندشدن ضربان قلب.
علل میسوفونیا
از آنجا که تحقیقات چندانی درباره این بیماری وجود ندارد، نمی‌توان علل آن را با قطعیت شناسایی کرد. با این حال، به‌تازگی تحقیقات جدیدی برای بررسیِ این بیماری و علل آن آغاز شده است. یک تیم تحقیقاتی بریتانیایی، پژوهشی را روی ۲۰ بزرگ‌سال مبتلا به میسوفونیا و ۲۲ نفر بدون ابتلا به این بیماری انجام داده‌اند. محققان از همه شرکت‌کنندگان خواستند به صداهای ناخوشایندی مانند صداهای تحریک‌کننده عادی از جمله خوردن و نفس‌کشیدن، صداهای آزاردهنده عمومی (که برای هرکسی آزاردهنده است) از جمله گریه نوزاد یا جیغ‌کشیدن افراد و صداهای خنثی مانند صدای باران امتیاز بدهند.
همان‌طور که انتظار می‌رفت، افراد مبتلا به میسوفونیا به صداهای تحریک‌کننده مانند غذاخوردن و نفس‌کشیدن امتیاز «بسیار آزاردهنده» دادند، در حالی که سایر افراد مشکلی با این صداها نداشتند. از سوی دیگر، ارزیابی هر دو گروه نسبت به صدای گریه نوزاد، جیغ‌کشیدن افراد و نیز صدای باران مشابه بود. این نتایج تأیید کرد که افراد مبتلا به میسوفونیا نسبت به صداهایی که دیگران مشکلی با آنها نداشتند به‌شدت تحت‌تأثیر قرار گرفتند؛ اما درباره انواع دیگر صدا تقریبا مانند سایرین رفتار کردند.
همچنین، پژوهشگران خاطر نشان کردند در افراد مبتلا به میسوفونیا بیشتر از سایرین علائم فیزیولوژیکی مربوط به استرس از جمله تعریق زیاد و شدت ضربان قلب به‌دلیل صداهای تحریک‌کننده ایجاد شد. با این حال، محققان تفاوت معناداری بین این دو گروه درباره صداهای خنثی یا صداهای ناخوشایند مانند گریه نوزاد مشاهده نکردند.
علل میسوفونیا از نظر علم مغز و اعصاب
این تیم تحقیقاتی از اسکن fMRI (تصویربرداری تشدید مغناطیسی کارکردی) برای اندازه‌گیری فعالیت مغز این بیماران استفاده کرد. یافته‌ها نشان داد قسمتی از مغز به‌نام قشر سینگولیت قدامی (AIC)، که هم در عصبانیت و هم در ادغام ورودی‌های خارجی (مانند صداها) با ورودی‌های درونی از اندام‌هایی مانند قلب و ریه نقش دارد، باعث می‌شود سایر قسمت‌های مغز این افراد در هنگام شنیدن صداهای تحریک‌کننده فعال‌تر شوند؛ مخصوصا بخش‌هایی از مغز که مسئول خاطرات بلندمدت، ترس و سایر احساسات‌اند. منطقی هم به نظر می‌رسد، زیرا افراد مبتلا به میسوفونیا واکنش‌های هیجانی شدیدی نسبت به صداهای عادی از خودشان نشان می‌دهند. این نشان می‌دهد همین قسمت‌های مغز مسئول علائمی‌اند که در این بیماران دیده می‌شود.
همچنین محققان از اسکن MRI کل مغز در شرکت‌کنندگان استفاده کردند و دریافتند در افراد مبتلا به میسوفونیا مقادیر بالاتری از میلین (Myelin) وجود دارد. میلین ماده‌ای چرب است که دور سلول‌های عصبی مغز پیچیده می‌شود تا نوعی عایق الکتریکی (مانند روکش عایق سیم) ایجاد کند. مشخص نیست که این میلین اضافی علت یا معلول میسوفونیا و تحریک آن از سایر نواحی مغزی هست یا نه.
یافته‌های جالب دیگر
تیم تحقیقاتی دیگری با بررسی افراد مبتلا به میسوفونیا به نتایج جالبی درباره صداها دست یافت. حساس‌بودن به صدای غذاخوردن در ۸۱ درصد افراد، حساسیت به نفس بلند یا فین‌فین‌کردن در ۶۴٫۳ درصد افراد، بیزاری از صدای شکستن قولنج انگشت‌ها در ۵۹٫۵ درصد افراد، و تکان‌دادن پاها (محرک دیداری) فقط در ۱۱٫۹ درصد آنها مشاهده شد.
درمان یا روش‌هایی مدیریت میسوفونیا
برخی افراد با دیدن واکنش بیماران مبتلا به میسوفونیا می‌گویند: «سعی کن صدا رو نادیده بگیری یا بهش اهمیت ندی.» این درست مانند آن است که به فرد مبتلا به افسردگی بگویید: «به خودت بیا و فاز غم برندار»! در هر دو حالت این کار کاملا بی‌فایده است. میسوفونیا اختلالی مادام‌العمر و بدون درمان است. در حال حاضر، هیچ دارویی که سازمان غذا و دارو آن را تأیید کرده باشد برای این اختلال وجود ندارد. هیچ شواهد علمی معتبری نیز مبنی بر مؤثربودن داروها در درمان آن یافت نشده است. با این حال، روش‌هایی وجود دارد که می‌توان میسوفونیا را مدیریت کرد:
۱. درمان وزوز گوش به‌روش بازآموزی (Tinnitus Retraining Therapy)
در این روش، که دوره‌ای درمانی است، به افراد آموزش می‌دهند که چطور سروصدا را تحمل کنند.
۲. درمان رفتاری ـ شناختی (Cognitive Behavioral Therapy)
رفتار درمانی شناختی ممکن است کمکتان کند ارتباطات منفی خودتان را با صداهای تحریک‌کننده تغییر دهید. تحقیقات نشان داده است دستگاه‌هایی که در گوش صدای باران، طبیعت و سایر صداها را پخش می‌کنند بسیار مؤثرند.
۳. مشاوره
مشاوره هم برای فرد مبتلا به میسوفونیا و هم برای خانواده‌اش مهم است، زیرا این اختلال می‌تواند کل خانواده را تحت‌تأثیر قرار دهد.
۴. حواس‌پرتی شنوایی
در این روش، بیمار با استفاده از هدفون و تأثیر گوش‌دادن به موسیقی، حواسش را از صداهای آزاردهنده اطرافش مخصوصا صداهایی که در مترو یا شلوغی با آنها مشکل دارد پرت می‌کند.
نکاتی جالب درباره این اختلال
- در تحقیقات، ادعا می‌شود بیشتر افراد مبتلا به میسوفونیا قادرند تا حد زیادی بر آن غلبه کنند؛
- یک‌سری حدسیات درباره ارتباط میسوفونیا و اوتیسم وجود دارد که از اینکه کودکان مبتلا به اوتیسم با تحریک حسی و به‌ویژه با صداهای بلند مشکل زیادی دارند نشئت می‌گیرد؛
- نکته جالبی که درباره افراد مبتلا به میسوفونیا وجود دارد این است که آنها با صداهایی که انسان‌ها تولید می‌کنند بیشتر مشکل دارند تا حیوانات! یعنی اگر گربه خانگی آنها شیر را شلپ‌شلپ بخورد، آنها را ناراحت نمی‌کند.
تست میسوفونیا
حالا از شما می‌خواهیم تست میسوفونیا را انجام دهید. به سؤالات زیر پاسخ دهید و اگر دوست داشتید، نتیجه را در دیدگاه‌ها برایمان بنویسید.
۱. دارید با خانواده شام می‌خورید و یکی از اعضای خانواده، هنگام غذاخوردن صداهای قرچ‌قروچ یا ملچ‌مولوچ درمی‌آورد.
الف) اصلا ناراحتم نمی‌کند؛ ب) کمی آزاردهنده است، اما مهم نیست؛ پ) باید فورا میز شام را ترک کنم!
۲. در اتاق انتظار هستید. نوزادی در آغوش مادرش است، ولی گریه‌اش بند نمی‌آید. با خودتان فکر می‌کنید:
الف) آخی، طفلکی… ؛ ب) خب، همینه که هست… ؛ پ) اووف! بچه واقعا قشنگیه، اما صداش واقعا وحشتناک و غیرقابل‌تحمله… !
۳. در جلسه‌ای هستید. شخصی که روبه‌رویتان نشسته مدام خودکارش را به میز می‌زند.
الف) مشکلی با آن ندارم؛ ب) می‌تونست بدتر باشد؛ پ) چیزی نمونده برم خودکار رو از دستش بکشم و پرت کنم گوشه اتاق!
۴. در همان جلسه، تصور کنید شخصی کنارتان نشسته و چایش را هورت می‌کشد.
الف) آخ چقدر دلم چای می‌خواد… ؛ ب) چه هورتی می‌کشه… ؛ پ) چقدر دلم می‌خواد اون چای رو بریزم تو صورتش! چه وضع خوردنه آخه!
۵. پشت میز کارتان نشسته‌اید و کار می‌کنید. افرادی که کنار شما هستند صحبت می‌کنند و می‌خندند.
الف) هر کاری هم بکنن من به کارم ادامه می‌دم؛ ب) سعی می‌کنم اهمیت ندم؛ پ) اصلا نمی‌تونم کار کنم و کم مونده بزنم لهشون کنم!
۶. در خیابان کنار خانه‌تان ترافیک شده است. ماشین‌ها مدام بوق می‌زنند.
الف) عادت کرده‌م، چون نزدیک خیابون زندگی می‌کنم؛ ب) صدای تلویزیون رو یه‌کم بلندتر می‌کنم؛ پ) اعصابم به هم می‌ریزه و به پارک پناه می‌برم. قبلش هم توی اینستاگرام درباره این فاجعه سخن‌سرایی می‌کنم!
۷. دارید پادکست گوش می‌دهید. صدای گوینده خشک است و بزاق دهانش صدای عجیبی می‌دهد.
الف) به صدا اهمیت نمی‌دم و بیشتر کنجکاو موضوعم؛ ب) صدا می‌تونست بهتر باشد، ولی واقعا مشکلی ندارم؛ پ) بلافاصله پادکست رو خاموش می‌کنم، چون تحمل شنیدن صدای آزاردهنده گوینده رو ندارم!
نتیجه تست
- اگر بیشتر پاسخ‌هایتان الف است، شما خون‌سردترین فرد روی زمین هستید؛
- اگر بیشتر پاسخ‌هایتان ب است، هنوز هم خون‌سردید اما یک‌سری صداهای خاص آزارتان می‌دهد؛
- اگر بیشتر پاسخ‌هایتان پ است، به‌احتمال خیلی زیاد مبتلا به میسوفونیا هستید.
نتیجه چه بود؟ غافلگیر که نشدید؟! کدام صداها برای شما بیش از هر صدای دیگری آزاردهنده‌اند؟
