شاخص توده بدنی یا بی‌ام‌آی (BMI) که با توجه به قد و وزن شما محاسبه می‌شود، مقدار چربی بدنتان را تخمین می‌زند. این روش ممکن است به تشخیص بعضی بیماریها کمک کند. البته شاخص توده بدنی همیشه چربی بدن را دقیق تخمین نمی‌زند و نحوه محاسبه آن در بزرگ‌سالان و کودکان متفاوت است. برای آشنایی بیشتر با بی‌ام‌آی و نحوه محاسبه بی‌ام‌آی تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
شاخص توده بدنی چیست؟
بی‌ام‌آی یا شاخص توده بدنی عددی برای تخمین میزان چربی بدن است که از تقسیم وزن (بر حسب کیلوگرم) بر مجذور قد (بر حسب متر مربع) به دست می‌آید. در بیشتر افراد این شاخص با میزان چربی بدن مرتبط است، اما این عدد لزوما دقیق نیست و نمی‌تواند سلامت فرد را مشخص کند. به همین دلیل پزشک علاوه بر بی‌ام‌آی از سایر آزمایش‌ها برای بررسی وضعیت سلامتی فرد استفاده می‌کند.
دلیل اهمیت شاخص توده بدنی چیست؟
چربی زیاد بدن احتمال ابتلا به بیماری قلبی، سکته مغزی و دیابت نوع ۲ را افزایش می‌دهد. چربی خیلی کم بدن هم ممکن است ناشی از سوءتغذیه باشد. مقدار مناسب چربی بدن سبب می‌شود ویتامین‌ها و مواد معدنی راحت‌تر جذب بدن شوند و انرژی بدن را تأمین می‌کند و به حفظ دمای بدن و حفاظت از اندام‌ها هم کمک می‌کند. بنابراین این شاخص که مقدار چربی بدن را تخمین می‌زند، اهمیت زیادی دارد.
کاربردهای شاخص توده بدنی
۱. تشخیص نوع وزن
بی‌ام‌آی وزن را به چند دسته کیفی تقسیم می‌کند:
- وزن پایین (بی‌ام‌آی کمتر از ۱۸٫۵): در این شرایط شما کمبود وزن دارید و باید با مشورت متخصص تغذیه وزن خود را بیشتر کنید.
- محدوده مطلوب (بی‌ام‌آی ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹): با توجه به قدتان وزن مناسبی دارید و احتمال ابتلای شما به بیماری‌های جدی کمتر است.
- اضافه‌وزن (بی‌ام‌آی ۲۵ تا ۲۹٫۹): کمی اضافه‌وزن دارید و برای حفظ سلامتی بهتر است وزنتان را کم کنید.
شاخص توده بدنی بیشتر از ۳۰ نشان‌دهنده اضافه‌وزن خطرناک است و برای حفظ سلامتی‌تان لازم است به‌کمک متخصص تغذیه وزنتان را کاهش دهید. بر اساس این شاخص، چاقی به ۳ دسته تقسیم می‌شود:
- چاقی کلاس یک: بی‌ام‌آی ۳۰ تا ۳۴٫۹.
- چاقی کلاس دو: بی‌ام‌آی ۳۵ تا ۳۹٫۹.
- چاقی کلاس سه: بی‌ام‌آی بیشتر از ۴۰.
بی‌ام‌آی تنها ابزار استفاده‌شده برای دسته‌بندی انواع وزن نیست و ابزارهای دیگری هم به کار می‌روند، از جمله:
- اندازه‌گیری دور کمر؛
- اندازه‌گیری چین پوستی در نواحی خاصی از بدن مانند پشت بازوها و زیر تیغه‌های شانه؛
- اسکن دگزا (DEXA) و پلتیسموگرافی جابه‌جایی هوا.
۲. بررسی احتمال ابتلا به بیماریها
اگر شاخص توده بدنی شما کمتر از ۱۸٫۵ باشد، احتمال ابتلای شما به بعضی بیماریها افزایش می‌یابد از جمله:
- سوءتغذیه؛
- کم خونی؛
- ضعف سیستم ایمنی و افزایش ابتلا به عفونت و بیماری؛
- پوکی استخوان؛
- ناباروری.
شاخص توده بدنی زیاد با احتمال ابتلا به بیماری‌های دیگری همراه است، از جمله:
- بیماری قلبی؛
- فشار خون بالا؛
- دیابت نوع ۲؛
- سنگ کیسه صفرا؛
- آرتروز؛
- آپنه خواب؛
- افسردگی و سایر بیماری‌های روانی؛
- سرطان‌های خاص مثل سرطان روده بزرگ، سینه، کیسه صفرا و اندومتریوز.
البته ممکن است بدون شاخص بدنی زیاد هم به بیماری‌های ذکرشده مبتلا شوید. همچنین ممکن است با وجود بی‌ام‌آی زیاد هیچ‌کدام از این بیماریها را نداشته باشید. ژنتیک و سایر عوامل مثل سیگار کشیدن نقش مهمی در ایجاد این بیماریها دارند.
محدودیت‌های استفاده از بی‌ام‌آی
۱. محدودیت در تشخیص نوع وزن
- بی‌ام‌آی تفاوتی بین توده بدون چربی (حجم هر چیزی در بدن به‌جز چربی) و توده چربی قائل نیست. به همین دلیل ممکن است فردی به‌دلیل عضلانی‌بودن بی‌ام‌آی بالایی داشته باشد، اما توده چربی او بسیار پایین باشد و برعکس.
- این شاخص تفاوتی بین مرد و زن قائل نیست.، در حالی که زنان در حالت عادی بیشتر از مردان چربی دارند.
- این شاخص با توجه به افزایش قد بزرگ‌سالان در طی سال‌ها به‌روز نشده است.
استفاده از شاخص توده بدنی برای بعضی از افراد درست نیست، از جمله:
- ورزشکاران و بدنسازان؛
- کودکان و نوجوانان؛
- زنان باردار؛
- افراد بالای ۶۵ سال؛
- افراد دچار تحلیل عضلانی ناشی از بیماری.
۲. محدودیت در تشخیص بیماری
هرچند از این شاخص برای تشخیص بیماری‌هایی مثل دیابت نوع ۲ و بیماری قلبی استفاده می‌شود، این تشخیص محدودیت‌هایی دارد از جمله:
- شاخص توده بدنی محل و پراکندگی چربی بدن را مشخص نمی‌کند. این مسئله مهم است، چون اثر تجمع چربی در بخشی از بدن مثل شکم با تجمع آن در بخش دیگر بدن مثل ران متفاوت است.
- هنگام بررسی ارتباط بی‌ام‌آی با نرخ مرگ‌و‌میر، مسائلی مثل سابقه خانوادگی ابتلا به دیابت، فشار خون بالا، بیماری قلبی‌عروقی، کلسترول بالا یا سابقه خانوادگی سرطان در نظر گرفته نمی‌شوند.
شاخص توده بدنی کودکان و نوجوانان
محاسبه شاخص توده بدنی بزرگ‌سالان بر اساس سن نیست و برای مرد و زن مشابه است. بااین‌حال، بی‌ام‌آی کودکان و نوجوانان کمی متفاوت است. دختران و پسران سرعت رشد متفاوتی دارند و میزان چربی بدن آنها در سنین مختلف متفاوت است. به همین دلیل در کودکی و نوجوانی اندازه‌گیری بی ام آی بر اساس سن و جنسیت انجام می‌شود.
پزشکان و متخصصان به دلایل مختلفی کودکان را بر اساس وزن دسته‌بندی نمی‌کنند، از جمله:
- وزن آنها هر ماه تغییر می‌کند؛
- تیپ بدنی دختر و پسر با سرعت‌های متفاوتی تغییر می‌کند؛
- وزن با افزایش قد تغییر می‌کند.
سؤالات رایج
۱. نحوه محاسبه شاخص توده بدنی چگونه است؟
برای انجام این کار وزنتان را بر حسب کیلوگرم به قدتان بر حسب متر تقسیم کنید و عدد حاصل را دوباره به قدتان بر حسب متر تقسیم کنید یا به عبارت دیگر، وزنتان را به مجذور قدتان تقسیم کنید. مثلا اگر وزن شما ۶۰ کیلوگرم و قدتان ۱ متر و ۶۰ سانتی‌متر باشد، ۶۰ را تقسیم بر ۲٫۵۶ کنید. به این ترتیب، بی‌ام‌آی شما ۲۳٫۴۳ خواهد بود و شما در محدوده طبیعی هستید.
۲. bmi نرمال چند است؟
محدوده شاخص توده بدنی نرمال ۱۸٫۵ تا ۲۴٫۹ در نظر گرفته می‌شود و نمی‌توان رقمی برای بهترین شاخص توده بدنی تعیین کرد. البته به یاد داشته باشید مقدار چربی بدن تنها راه تشخیص سلامت بدن نیست. ژنتیک، فعالیت بدنی، سبک زندگی و وضعیت سلامت روان همگی در سلامت کلی شما نقش دارند.
۳. آیا شاخص توده بدنی محدودیت دارد؟
بله. نمودار استاندارد شاخص توده بدنی به‌دلایل مختلف محدودیت‌هایی دارد. به همین دلیل مهم است که تأکید زیادی روی بی‌ام‌آی خودتان نداشته باشید. بااین‌حال، این روش سریع‌ترین راه ارزیابی میزان چربی بدن است.
شما بگویید
شما چقدر با بی ام آی آشنایی دارید؟ چقدر به حفظ وزن ایدئال اهمیت می‌دهید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه بنویسید و این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
