سیکلوسپورین (Cyclosporine) با اسامی تجاری نئورال، ساندیمیون و جنگراف از دسته داروهای سرکوب‌کننده ایمنی و مهارکننده کلسی‌نورین است. در ادامه، بیشتر با این دارو آشنا می‌شویم و در مورد نحوه مصرف، عوارض جانبی و نکات مهم این داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی اطلاعات بیشتری به دست می‌آوریم. تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
سیکلوسپورین، با کاهش فعالیت سیستم ایمنی، معمولا برای جلوگیری از رد پیوند در افرادی استفاده می‌شود که اندام‌های پیوندی مثل کبد، کلیه، قلب، قرنیه، پانکراس یا مغز استخوان دریافت کرده‌اند.
چیستی و کاربرد سیکلوسپورین
سیکلوسپورین نوعی داروی سرکوب‌کننده سیستم ایمنی است که برای جلوگیری از رد پیوند استفاده می‌شود. ممکن است علاوه بر این دارو، داروهای دیگری برای بیمار تجویز شود تا اندام پیوندی عملکرد طبیعی داشته باشد. از آنجا که خطر واکنش حساسیت شدید برای سیکلوسپورین تزریقی (درون‌رگی) زیاد است، این نوع از دارو فقط برای افرادی تجویز می‌شود که نمی‌توانند از سیکلوسپورین خوراکی استفاده کنند. در غیر این صورت، باید از نوع کپسول یا محلول این دارو استفاده کنید.
سیکلوسپورین علاوه بر رد پیوند، برای کاهش سیستم ایمنی در بیماری کورن و کولیت روده، التهاب مفاصل و پسوریازیس هم کاربرد دارد. این دارو از حمله سلول‌های سفید خون به بافت پیوندی یا بافت خودی بدن جلوگیری می‌کند. این دارو در شکل‌های مختلف مثل کپسول (۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم)، محلول خوراکی (۱۰۰ میلی‌گرم بر میلی‌لیتر)، قطره سیکلوسپورین چشمی و داروی تزریقی (۵۰ میلی‌گرم بر میلی‌لیتر) موجود است.
نئورال و جنگراف (نوع تغییریافته دارو) با روشی مشابه ساندیمیون (سیکلوسپورین اصلی) جذب نمی‌شوند؛ بنابراین، این داروها نباید به‌جای هم استفاده شوند و هنگام خرید حتما توجه کنید که دارو دقیقا براساس نسخه پزشک به شما تحویل داده شود.
توصیه‌های کلی درباره سیکلوسپورین
- دارو را در دمای اتاق دور از نور و رطوبت نگه دارید؛
- از جویدن، خردکردن و بریدن کپسول خودداری کنید؛
- دارو را هر روز در زمان مشخصی مصرف کنید؛
- ممکن است وقتی اولین بار محصول را باز می‌کنید، بویی را استشمام کنید که با گذشت زمان از بین می‌رود.
نحوه مصرف سیکلوسپورین
دوز مصرفی دارو را پزشک با توجه به عوامل مختلف تجویز می‌کند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- سن بیمار؛
- نوع و شدت بیماری؛
- نوع سیکلوسپورین مصرفی؛
- سایر بیماری‌هایی که ممکن است داشته باشد.
معمولا دارو در دوزهای کم تجویز می‌شود و با گذشت زمان مقدار آن بیشتر می‌شود تا به دوز ایدئال برسد. محلول خوراکی سیکلوسپورین را باید در مایعات حل و مصرف کنید.
دوز مصرفی سیکلوسپورین
۱. برای پیوند اندام
برای جلوگیری از رد اندام در زمان پیوند کلیه و کبد و قلب، سیکلوسپورین همراه با آزاتیوپرین و کورتیکواستروئیدها استفاده می‌شود. همچنین، برای جلوگیری از رد پیوند در کودکان با سن حداقل ۶ ماه کاربرد دارد. با وجود اینکه کودکان نسبت به بزرگ‌سالان به دوز بیشتری نیاز دارند، مقدار تجویزی دارو مشابه دوز بزرگ‌سالان است.
دستورالعمل کلی استفاده از این دارو برای پیوند اندام در زیر آورده شده است:
- دوز خوراکی
- ۲ تا ۱۲ ساعت قبل از پیوند اندام: ۱۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم برای ۱ دوز؛
- ۱ تا ۲ هفته بعد از پیوند اندام: روزانه ۱۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم که در ۲ نوبت تقسیم می‌شود؛
- در نهایت، هفته‌ای ۵ درصد کاهش می‌یابد: روزانه ۵ تا ۱۰ میلی‌گرم بر کیلوگرم که در ۲ و نوبت تقسیم می‌شود.
- دوز تزریقی (درون‌رگی)
- ۴ تا ۵ ساعت قبل از پیوند: ۵ تا ۶ میلی‌گرم بر کیلوگرم به‌صورت درون‌رگی ۱ بار در روز؛
- بعد از پیوند تا زمان مصرف داروی خوراکی: ۵ تا ۶ میلی‌گرم بر کیلوگرم ۱ بار در روز.
۲. برای آرتریت روماتوئید
برای التهاب مفاصل شدید و زمانی تجویز می‌شود که بیمار به متوتروکسات پاسخ نمی‌دهد و ممکن است همراه با متوتروکسات تجویز شود.
- جنگراف یا نئورال: ۱٫۲۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم خوراکی ۲ بار در روز. ممکن است در صورت نیاز، بعد از ۸ و همچنین بعد از ۱۲ هفته مقدار ۰٫۵ تا ۰٫۷۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم در روز اضافه شود. منتها نباید روزانه بیشتر از ۴ میلی‌گرم بر کیلوگرم استفاده شود.
- هر زمانی برای کنترل عوارض جانبی (مثل فشار خون بالا یا افزایش کراتین خون به بیش از ۳۰ درصد نسبت به قبل از درمان) دوز مصرفی را ۲۵ تا ۵۰ درصد کاهش دهید (با تجویز پزشک).
- اگر طی ۱۶ هفته بهبودی ندیدید مصرف را متوقف کنید.
۳. برای پسوریازیس
سیکلوسپورین برای درمان بیماران بدون مشکل ایمنی مبتلا به پلاک پسوریازیس شدید و افسارگسیخته‌ای استفاده می‌شود که حداقل به یک درمان سیستمیک (مثل رتینوئید یا متوتروکسات) جواب نداده‌اند یا نسبت به سایر درمان‌های سیستمیک منع مصرف یا عدم‌تحمل دارند.
- روزانه دو بار ۱٫۲۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم که می‌تواند بعد از ۴ هفته و در صورت لزوم هر ۲ هفته روزانه میزان ۰٫۵ میلی‌گرم بر کیلوگرم به آن اضافه شود. روزانه از ۴ میلی‌گرم بر کیلوگرم تجاوز نکند.
- هر زمانی برای کنترل عوارض جانبی (مثل فشار خون بالا یا افزایش کراتین خون به بیش از ۳۰ درصد نسبت به قبل از درمان) دوز مصرفی را ۲۵ تا ۵۰ درصد کاهش دهید (با تجویز پزشک).
- اگر طی ۶ هفته با حداکثر دوز روزانه ۴ میلی‌گرم بر کیلوگرم هیچ بهبودی مشاهده نشد مصرف متوقف شود.
فراموش‌کردن دوز مصرفی
در صورت فراموش‌کردن دوز مصرفی یا مصرف نامنظم دارو، ممکن است رد پیوند اندام اتفاق بیفتد و دچار مشکلات قلبی شوید. همچنین، در مورد التهاب مفاصل و پسوریازیس احتمال بازگشت بیماری وجود دارد. اگر یک دوز از دارو را فراموش کردید، به‌محض یادآوری، دوز فراموش‌شده را مصرف کنید. منتها اگر به زمان مصرف دوز بعدی نزدیک هستید، از مقدار فراموش‌شده صرف‌نظر کنید. همچنین، از مصرف دو برابری دارو خودداری کنید.
سوءمصرف دارو
با مصرف زیاد این دارو و افزایش مقدار آن در بدن و ممکن است عوارض زیر را تجربه کنید:
- ورم بازوها، دست‌ها، زانوها و ورم پاها؛
- زردشدن پوست و سفیدشدن چشم‌ها.
در صورت مصرف زیاد دارو حتما با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید.
عوارض جانبی سیکلوسپورین
عوارض جانبی شایع سیکلوسپورین موارد زیر را شامل می‌شود:
- لرز؛
- عفونت؛
- اسهال؛
- سردرد؛
- استفراغ؛
- سرگیجه؛
- زخم معده؛
- گرگرفتگی؛
- حالت تهوع؛
- سوء‌هاضمه؛
- گرفتگی پاها؛
- آسیب کلیوی؛
- فشار خون بالا؛
- ناراحتی شکمی؛
- رشد موی اضافی؛
- بی‌حسی و گـزگـز؛
- لخته خون در کـلیـه؛
- اختلال تولیدمثل زنان؛
- افزایش تری گلیسیرید؛
- ورم، قرمزی و درد لثه‌ها؛
- عفونت مجرای تنفسی فوقانی؛
- الگوی رشد موی مردانه در زنان.
عوارض جانبی کمتر شایع دارو شامل موارد زیر است:
- جوش؛
- تشنج؛
- خارش؛
- آسیب کبدی؛
- التهاب پانکراس؛
- کمبود منیزیم خون؛
- افزایش پتاسیم خون؛
- سندروم شبه آنفولانزا.
سایر عوارض جانبی این دارو شامل موارد زیر است:
- میگرن؛
- درد در اندام‌های انتهایی؛
- ترومبوز مویرگ گلومرولی؛
- کاهش سدیم خون (هیپوناترمی)؛
- کاهش تعداد گلبول سفید (لوکوپنی)؛
- کاهش تعداد پلاکت (ترومبوسیتوپنی)؛
- واکنش حساسیتی شدید (آنافلاکسی).
عوارض جانبی جدی دارو شامل موارد زیر است:
- لرز؛
- تب؛
- تعریق؛
- کاهش دید؛
- زخم در دهان؛
- مشکل در صحبت کردن یا راه رفتن.
تداخل دارویی سیکلوسپورین
پزشک با آگاهی به تداخل دارویی سیکلوسپورین و با توجه به نیاز شما این دارو را برایتان تجویز می‌کند و ممکن است اثرات آن را در شما پیگیری کند. بدون مشورت با پزشک مصرف هیچ دارویی را شروع یا متوقف نکنید و دوز دارو را تغییر ندهید.
۱. تداخل دارویی شدید سیکلوسپورین
موارد زیر از جمله داروهایی هستند که بیشترین تداخل دارویی با سیکلوسپورین را دارند:
- بوسنتان؛
- لومیتاپید؛
- سیدوفوویر؛
- فلیبانسرین؛
- ساکوییناویر؛
- سیتاکسنتان؛
- میفپریستون؛
- پیتاواستاتین؛
- آتورواستاتین؛
- سیمواستاتین؛
- نئومایسین پی.او؛
- الباسویر/ گرازوپرویر؛
- آمفوتریپسین بی (B) دئوکسی‌کولات.
این دارو با حداقل ۱۵۸ داروی مختلف تداخل دارویی شدید با ۳۷۶ داروی مختلف تداخل دارویی متوسط و با ۱۰۵ داروی مختلف تداخل دارویی خفیف دارد.
۲. تداخل سیکلوسپورین با آنتی‌بیوتیک‌ها
مصرف این دارو با این آنتی‌بیوتیک‌ها زیر ممکن است خطر آسیب کلیوی را بیشتر کند:
- تری‌متوپریم؛
- جنتامایسین؛
- توبرامایسین؛
- وانکومایسین؛
- سیپروفلوکساسین.
مصرف آنتی‌بیوتیک‌های زیر ممکن است میزان سیکلوسپورین در بدن را افزایش دهد و عوارض جانبی را بیشتر کند:
- آزیترومایسین؛
- اریترومایسین؛
- کلاریتومایسین؛
- کوئینوپریستین/ دالفوپریستین.
آنتی‌بیوتیک‌های زیر ممکن است مقدار سیکلوسپورین در بدن را کاهش دهد و موجب رد پیوند شوند:
- ریفامپین؛
- نافسیلین.
۳. تداخل سیکلوسپورین با داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی
مصرف سیکلوسپورین با موارد زیر ممکن است خطر آسیب کلیوی را بیشتر کند:
- ایبوپروفن؛
- سولینداک؛
- ناپروکسن؛
- دیکلوفناک.
۴. تداخل سیکلوسپورین با ضدقارچ‌ها
مصرف سیکلوسپورین با داروهای زیر ممکن است میزان سیکلوسپورین در بدن، خطر عوارض جانبی و آسیب کلیوی را افزایش دهد:
- کتوکنازول؛
- وریکونازول؛
- فلوکونازول؛
- ایتراکونازول؛
- آمفوتریسین بی.
همچنین، تربینافین ممکن است مقدار سیکلوسپورین در بدن را کاهش دهد و موجب رد پیوند شود.
۵. تداخل سیکلوسپورین با داروهای رفلاکس اسید
مصرف سیکلوسپورین با داروهای زیر ممکن است خطر آسیب کلیوی را بیشتر کند:
- رانیتیدین؛
- سایمتیدین.
۶. تداخل سیکلوسپورین با داروهای کلسترول بالا
استفاده از داروهای زیر همراه با سیکلوسپورین ممکن است خطر آسیب کلیوی را بیشتر کند:
- فنوفیبرات؛
- جم فیبروزیل.
مصرف سیکلوسپورین با سایر داروهای کلسترول ممکن است تجمع این داروها را در بدن افزایش دهد و موجب درد عضلانی و ضعف شود که می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:
- لوواستاتین؛
- پراواستاتین؛
- فلوواستاتین؛
- آتورواستاتین؛
- سیمواستاتین.
۷. تداخل سیکلوسپورین با داروهای فشار خون
مصرف این داروها با سیکلوسپورین ممکن است مقدار سیکلوسپورین در بدن را افزایش دهد و خطر عوارض جانبی را بیشتر کند که می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:
- وراپامیل؛
- دیلتیازوم؛
- نیکاردیپین.
۸. تداخل سیکلوسپورین با داروهای ضدتشنج
مصرف هم‌زمان سیکلوسپورین با داروهای ضدتشنج ممکن است مقدار سیکلوسپورین در بدن را کاهش دهد و احتمال رد پیوند را بیشتر کند. از این موارد می‌توان به داروهای زیر اشاره کرد:
- فنی‌توئین؛
- فنوباربیتال؛
- کاربامازپین؛
- اکس کاربامازپین.
۹. تداخل سیکلوسپورین با داروهای اچ. آی. وی (HIV)
اگر از داروی مهارکننده پروتئاز برای درمان اچ. آی. وی استفاده می‌کنید، قبل از مصرف این دارو با پزشک مشورت کنید. شاید پزشک دوز مصرفی سیکلوسپورین شما را کاهش دهد. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- ریتوناویر؛
- ایندیناویر؛
- نلفی ناویر؛
- ساکوییناویر.
۱۰. تداخل سیکلوسپورین با داروهای کاهش مایعات
مصرف هم‌زمان این داروها ممکن است میزان پتاسیم بدن را افزایش دهد و موجب کاهش ضربان قلب، خستگی، ضعف عضلانی و حالت تهوع شود. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- آمیلوراید؛
- تریامترین.
۱۱. تداخل سیکلوسپورین با داروهای سرطان
مصرف هم‌زمان سیکلوسپورین با این داروها ممکن است مقدار داروهای سرطان را در بدن افزایش دهد و خطر عوارض جانبی را بیشتر کند. از جمله این داروها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- اتوپوزاید؛
- میتوکسانترون؛
- دائونوروبیسین؛
- دوکسوروبیسین.
مصرف ملفالان با سیکلوسپورین ممکن است خطر آسیب کلیوی را افزایش دهد.
۱۲. تداخل سیکلوسپورین با سایر داروها
مصرف هم‌زمان این دارو با داروهای ضدبارداری، داروهای نقرس مثل آلوپورینول و کلشی‌سین و داروی سرکوب‌کننده ایمنی‌ای مثل تاکرولیموس ممکن است میزان سیکلوسپورین در بدن را افزایش دهد و خطر عوارض جانبی دارو و آسیب کلیوی را بیشتر کند.
مصرف سیکلوسپورین در شرایط خاص
- سیکلوسپورین از شیر مادر به کودک منتقل می‌شود. در زمان استفاده این دارو از شیردهی اجتناب کنید. کپسول ساندیمیون حاوی الکل و از خوراکی‌های ممنوعه دوران شیردهی است.
- استفاده از این دارو در افراد بالای ۶۵ سال ممکن است احتمال فشار خون بالا را بیشتر کند یا روی عملکرد کبد و کلیه اثر داشته باشد. به همین دلیل، ممکن است پزشک دوز پایین‌تری از سیکلوسپورین را برای این افراد تجویز کند.
- به‌دلیل خطرات زیاد، در طول بارداری با احتیاط از سیکلوسپورین استفاده کنید. بعضی تحقیقات حیوانی نشان می‌دهد مصرف این دارو در دوران بارداری برای جنین خطرناک است. منتها تحقیقات انسانی کافی در این زمینه وجود ندارد.
نکات مهم
- برای نوع تزریقی، حداقل به‌مدت ۳۰ دقیقه تأثیر دارو را ارزیابی کنید.
- دارو را از دسترس کودکان دور نگه دارید و در صورت سوءمصرف دارو بلافاصله با اورژانس تماس بگیرید.
- اگر به سیکلوسپورین یا هر نوع داروی حاوی این ماده حساسیت دارید، نباید از نئورال، ساندیمیون یا جنگراف استفاده کنید.
- در زمان استفاده از سیکلوسپورین از مصرف گریپ‌فروت و آب آن خودداری کنید. این میوه می‌تواند مقدار دارو در بدن را افزایش دهد.
- ممکن است مصرف این دارو خطر لنفوم و سایر بدخیمی‌ها، به‌خصوص بدخیمی مربوط به پوست را افزایش دهد؛ بنابراین در معرض نور یو. وی (UV) نمانید.
- این دارو ممکن است با سایر داروهای سرکوب‌کننده ایمنی تجویز شود؛ اما ممکن است خطر عفونت و نئوپلازی (رشد غیرطبیعی بافت) را افزایش دهد.
نام‌های تجاری سیکلوسپورین در ایران
بعضی از نام‌های تجاری سیکلوسپورین در ایران در زیر آورده شده است:
- کپسول ایمنورال ۲۵، ۵۰ و ۱۰۰ میلی‌گرم داروسازی؛
- قطره چشمی لاکروسپورین ۰٫۰۵ درصد داروسازی ایران دارو.
شما بگویید
شما چه تجربه‌ای در استفاده از سیکلوسپورین دارید؟ پزشک برای چه موردی آن را تجویز کرد و چه عوارضی داشتید؟ در صورت تمایل، می‌توانید در قسمت ارسال دیدگاه از تجربه و نظرتان برایمان بگویید. همچنین، می‌توانید از طریق شبکه‌های اجتماعی این مطلب را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.
