سوزش سر دل در بارداری؛ علائم، دلایل، درمان‌های خانگی و داروها

تا زمانی که اسید در معده باشد، برای شما ضرر ندارد. چون دیواره‌ی پوششی معده از آن در برابر اسید و آنزیم‌های گوارشی محافظت می‌کند. اما پوشش مری حساس‌تر از پوشش معده است و وقتی اسید معده به داخل مری برمی‌گردد، باعث تحریک و سوزش آن می‌شود. رایج‌ترین علائم سوزش سر دل در بارداری عبارتند از:

• احساس سوزش یا درد در قفسه‌ی سینه یا گلو، به‌خصوص بعد از صرف غذا
• احساس طعم ترش یا تلخ در دهان
• نفخ، سنگینی یا پری معده
• آروغ زدن مکرر
• سرفه

معمولا علائم سوزش سر دل بعد از صرف غذا ظاهر شده و اغلب شب‌ها یا زمانی که دراز می‌کشید، بدتر می‌شوند. علائم سوزش سر دل ممکن است از چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشند. اگر علائم فوق را تجربه کردید، با پزشک صحبت کنید تا علت بروز آن‌ها مشخص شود.

دلایل سوزش سر دل در بارداری

عوامل زیر در بروز این مشکل نقش دارند:

• تغییر سطح هورمون‌ها: در دوران بارداری به دلیل تغییرات هورمونی فرآیند هضم غذا تحت تأثیر قرار می‌گیرد. هورمون‌ها حرکات دستگاه‌ی گوارش را کاهش می‌دهند که همین موضوع باعث نفخ و سوزش سر دل می‌شود.
• شل شدن اسفنکتر تحتانی مری: پروژسترون که به‌عنوان هورمون بارداری شناخته می‌شود، می‌تواند به شل شدن اسفنکتر تحتانی مری و درنتیجه برگشت اسید معده منجر شود.
• بزرگ شدن رحم: با رشد جنین رحم هم بزرگ‌تر شده و با فشاری که به معده وارد می‌کند باعث ورود اسید به داخل مری می‌شود. به همین دلیل، سوزش سر دل در سه ماهه‌ی سوم بارداری، یعنی چند ماه‌ی آخر بارداری شایع‌تر است.

در موارد نادر، سنگ کیسه صفرا باعث سوزش سر دل در دوران بارداری می‌شود. در بعضی از موارد هم پرخوری، مصرف غذاهای تند و ادویه‌دار، غذاهای پرچرب، مرکبات، گوجه‌‌فرنگی، شکلات، کافئین و نوشابه یا سایر نوشیدنی‌های گازدار، سیگار کشیدن، چاقی و استرس به سوزش سر دل منجر می‌شوند.

درمان‌های خانگی سوزش سر دل

پیشگیری بهترین کاری است که می‌توانید برای کاهش سوزش سر دل انجام دهید. راهکارهای زیر در پیشگیری از این عارضه و به حداقل رساندن آن مؤثر  هستند:

• از مصرف غذاها و نوشیدنی‌هایی که معده شما را ناراحت می‌کنند خودداری کنید. نوشیدنی‌های گازدار، نوشیدنی‌های الکلی، غذاها و نوشیدنی‌های کافئین‌دار، مرکبات، گوجه‌فرنگی، خردل، سرکه، محصولات حاوی نعنا، ​​گوشت‌های فرآوری‌شده و غذاهای چرب، سرخ‌شده یا تند می‌توانند به سوزش سر دل در بارداری منجر شوند.
• حجم وعده‌های غذایی خود را کاهش دهید. به جای سه وعده غذای حجیم، در طول روز چند وعده غذای کم‌حجم بخورید. همچنین برای غذا خوردن وقت بگذارید و کاملاً غذای خود را بجوید.
• بین وعده‌های غذایی آب بنوشید. نوشیدن آب در دوران بارداری بسیار مهم است، اما زیاده‌روی در این کار یا نوشیدن مایعات همراه با غذا می‌تواند معده‌ی شما را متورم کرده و احتمال سوزش سر دل را افزایش دهد. به جای اینکه همراه با غذا آب بنوشید، بین وعده‌های غذایی آب مصرف کنید تا بدن‌تان هیدراته بماند.
• بعد از غذا خوردن آدامس بجوید. جویدن آدامس غدد بزاقی شما را تحریک می‌کند و بزاق می‌تواند به خنثی کردن اسید معده کمک کند.
• دو تا سه ساعت قبل از خواب غذا بخورید. این کار به بدن شما فرصت می‌دهد که تا قبل از دراز کشیدن غذای خورده‌شده را هضم کند.
• وقتی می‌خوابید سرتان را بالا بیاورید. هنگام خواب با چند بالش یا یک بالش گوه‌ای (بالش شیب‌دار) سر خود را حدود ۱۵ سانتی‌متر بالا بیاورید. این کار از برگشت اسید معده به سمت مری جلوگیری کرده و به هضم غذا کمک می‌کند.
• لباس راحت بپوشید. لباس‌ تنگ روی شکم فشار آورده و باعث بدتر شدن سوزش سر دل می‌شود، اما پوشیدن لباس‌های گشاد و راحت به تسکین آن کمک می‌کند.
• سیگار نکشید. سیگار نه تنها برای سلامتی مضر است، بلکه می‌تواند اسید معده را افزایش دهد. اگر برای ترک سیگار مشکل دارید، از پزشک کمک بگیرید.
• مراقب افزایش وزن‌تان باشید. در دوران بارداری کاهش وزن توصیه نمی‌شود و همه‌ی زنان باردار باید کمی وزن اضافه کنند. اما افزایش وزن بیش از حد هم فشار زیادی به معده وارد می‌کند که این امر باعث بدتر شدن سوزش سر دل می‌شود.
• به پوسچر یا وضعیت بدن خود توجه کنید. خم شدن به معده‌ی شما فشار می‌آورد، بنابراین سعی کنید صاف بنشینید و هنگام راه رفتن شانه‌های خود را به سمت عقب ببرید.
• استرس خود را کاهش داده و به اندازه‌ی کافی استراحت کنید. استرس و خستگی باعث تشدید سوزش سر دل می‌شوند. پس تا جایی که می‌توانید استراحت کنید و از تکنیک‌هایی مثل مدیتیشن و گوش دادن به موسیقی برای آرام کردن خود کمک بگیرید.
• درمان‌های جایگزین را امتحان کنید. تحقیقات نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند به درمان سوزش سر دل در بارداری کمک کند.

دارودرمانی برای تسکین سوزش سر دل در بارداری

اگر سوزش سر دل برطرف نشد، به پزشک مراجعه کنید. پزشک می‌تواند داروهای بدون نسخه‌ی مناسب دوران بارداری را به شما پیشنهاد دهد یا برایتان داروهای نیازمند نسخه را تجویز کند. این داروها عبارتند از:

• آنتی اسیدهای بدون نسخه مانند کربنات کلسیم یا هیدروکسید منیزیم. به‌طور کلی، استفاده از این داروها در دوران بارداری بی‌خطر است. ممکن است متوجه شوید که داروهای مایع در درمان سوزش سر دل مؤثرتر هستند، چون سطح مری را می‌پوشانند.
• مسدودکننده‌های گیرنده‌ی H2. داروهایی نظیر سایمتیدین (Cimetidine) و فاموتیدین (Famotidine) جلوی تولید اسید معده را می‌گیرند. بعضی از این داروها را می‌توانید بدون نسخه‌ی پزشک تهیه کنید، اما برای مصرف انواع قوی‌تر آن‌ها به تأیید پزشک نیاز دارید.
• مهارکننده‌های پمپ پروتون (PPIs). این داروها هم مانند مسدود‌کننده‌های گیرنده‌ی H2 به کاهش اسید معده کمک می‌کنند. داروهای مهارکننده‌ی پمپ پروتون مثل لانزوپرازول (Lansoprazole) و امپرازول (Omeprazole) به دو دسته‌ی بدون نسخه و نیازمند نسخه‌ی پزشک تقسیم می‌شوند. به‌طور کلی داروهای این گروه برای زنان باردار کم‌خطر هستند، اما مصرف طولانی‌مدت آن‌ها می‌تواند باعث کمبود ویتامین‌های گروه‌ی B و کمبود کلسیم شود.

اگر از مکمل‌های آهن مصرف می‌کنید، قبل از مصرف داروهای مسدودکننده‌ی گیرنده‌ی H2 یا مهارکننده‌ی پمپ پروتون با پزشک خود صحبت کنید. این داروها می‌توانند اثربخشی مکمل‌ها را کاهش دهند.

داروهایی که باید در دوران بارداری از مصرف آن‌ها خودداری کنید

قبل از مصرف دارو، حتی داروهای بدون نسخه، با پزشک مشورت کنید. بعضی از آن‌ها حاوی موادی هستند که ممکن است به شما یا فرزندتان آسیب برسانند.

سازمان غذا و داروی آمریکا (FDA) در سال ۲۰۲۰ میلادی فروش یکی از داروهای مسدودکننده‌ی گیرنده‌ی H2 به نام رانیتیدین (Ranitidine) را به دلیل آلوده بودن آن به یک عامل سرطان‌زا ممنوع کرد. اگر از رانیتیدین بدون نسخه استفاده می‌کنید مصرف آن متوقف کنید، اما اگر پزشک این دارو را برای شما تجویز کرده است قبل از قطع مصرف آن با او در مورد سایر گزینه‌ها صحبت کنید.

زمان مراجعه به پزشک

اگر با راهکارهای خانگی سوزش سر دل برطرف نشد، با پزشک صحبت کنید تا در صورت لزوم برایتان داروهایی را تجویز کند که مصرف آن‌ها در دوران بارداری بی‌خطر است. در صورت مشاهده‌ی علائم زیر هم باید با پزشک خود مشورت کنید:

• بیدار شدن در طول شب به دلیل سوزش سر دل
• اختلال بلع یا بلع دردناک
• احساس گیر کردن چیزی در گلو
• خشن شدن صدا یا لارنژیت (التهاب حنجره)
• سرفه یا مشکلات تنفسی
• وجود خون در محتویات گلو
• مدفوع سیاه رنگ
• کاهش وزن

علائم سوزش سر دل می‌تواند مشابه‌ی علائم حمله‌ی قلبی باشد. اگر در گذشته تجربه‌ی سوزش سر دل را نداشته‌اید و در حال حاضر قفسه‌ی سینه‌ی شما درد می‌کند، با پزشک خود تماس بگیرید یا به نزدیک‌ترین اورژانس مراجعه کنید.

کلام پایانی

سوزش سر دل در بارداری یکی از علائم شایعی است که زنان به‌خصوص در سه ماهه‌ی سوم تجربه می‌کنند. شما می‌توانید با ایجاد تغییراتی در سبک زندگی و رژیم غذایی خود از بروز این مشکل پیشگیری کرده یا آن را تسکین دهید. در صورت اثربخش نبودن راهکارهای خانگی به پزشک مراجعه کنید تا برایتان دارو تجویز کند. هرگز خودسرانه و بدون مشورت با پزشک در دوران بارداری دارو مصرف نکنید. بعضی از داروهای آنتی اسید حاوی سدیم بوده و باعث احتباس آب در بدن می‌شوند. بعضی از آن‌ها هم به دلیل داشتن آلومینیوم برای زنان باردار خطرناک هستند.

منابع: my.clevelandclinic, babycenter, webmd, verywellfamily