سنکوپ چیست؛ انواع، نشانه‌ها، روش تشخیص و درمان

سنکوپ وضعیتی نوعی سنکوپ وازوواگال است. این اتفاق تنها در شرایط خاصی رخ می‌دهد که سیستم عصبی را تحت‌تأثیر قرار دهد، مثلا:

• کمبود آب بدن؛
• فشار احساسی شدید؛
• اضطراب؛
• ترس؛
• درد؛
• گرسنگی؛
• مصرف الکل یا مواد مخدر؛
• تنفس بسیار سریع؛
• با زور سرفه‌کردن و چرخاندن گردن؛
• دفع ادرار.

۳. سنکوپ ناشی از وضعیت بدن

این نوع سنکوپ هنگامی رخ می‌دهد که فشار خون ناگهان و به‌علت تغییر وضعیت بدن افت کند، مثلا تغییر از درازکشیدن به ایستادن. بعضی داروها و کمبود آب بدن هم ممکن است باعث این عارضه شوند. مبتلایان به این عارضه معمولا در حالت ایستاده فشار خون سیستولیک یا حداکثری‌شان دست‌کم ۲۰ میلی‌متر جیوه و فشار دیاستولیک یا حداقلی‌شان دست‌کم ۱۰ میلی‌متر جیوه افت می‌کند.

۴. سنکوپ قلبی

سنکوپ قلبی بر اثر بیماری‌های قلب یا عروق خونی رخ می‌دهد و بر جریان خون مغز تأثیر می‌گذارد. این بیماری شاید ضربان غیرعادی قلب یا اختلال جریان خون باشد که بعضی از علل آن عبارت‌اند از:

• ایراد در ساختار قلب؛
• گرفتگی رگ‌های قلبی؛
• بیماری دریچه قلبی؛
• تنگی آئورت؛
• لخته خونی؛
• حمله قلبی.

۵. سنکوپ مغزی

این عارضه به‌سبب بیماری‌های مغز و اعصاب مانند تشنج، سکته یا حمله ایسکمی گذرا ایجاد می‌شود. همچنین بیماری‌هایی نادرتر مانند میگرن و هیدروسفالی نیز می‌توانند از عوامل سنکوپ مغزی باشند، هرچند فشار فرد عادی باشد.

لازم است بدانید علت سنکوپ یک‌سوم بیماران ناشناخته‌ است. همچنین افزایش خطر سنکوپ می‌تواند عارضه جانبی بعضی داروها باشد.

علائم سنکوپ

علائم شایع سنکوپ عبارت‌اند از:

• بیهوشی؛
• احساس منگی؛
• افتادن بی‌دلیل؛
• سرگیجه؛
• احساس خواب‌آلودگی یا کندی؛
• غش‌کردن، به‌مخصوص بعد از غذاخوردن یا ورزش؛
• احساس بی‌ثباتی یا ضعف هنگام ایستادن؛
• تغییر در وضعیت بینایی، مثلا دیدن نقطه.

بسیاری اوقات، بیماران می‌توانند از پیش وقوع سنکوپ را حس کنند. علائم هشداری سنکوپ عبارت‌اند از:

• گیجی؛
• تهوع؛
• تپش قلب؛
• اختلال در صحبت؛
• نبض ضعیف؛
• تغییر دمای بدن؛
• عرق سرد؛
• رنگ‌پریدگی؛
• دید تار یا مردمک‌های گشادشده؛
• احساس دوربودن صداها؛
• بی‌حسی؛
• سرگیجه؛
• احساس چرخیدن اتاق؛
• ضعف بدن؛
• لرزیدن؛
• سردرد.

در صورت حس‌کردن این علائم، می‌توانید با نشستن یا درازکشیدن و قراردادن پاهایتان در سطحی بالاتر، از سنکوپ جلوگیری کنید.

هنگام سنکوپ یا غش‌کردن باید چه‌کار کنید؟

هنگامی که علائم این عارضه را حس کردید، دست از کار بکشید و بنشینید یا دراز بکشید. سعی کنید بدنتان هم‌سطح زمین باشد و پاهایتان را بالاتر از سرتان قرار دهید. با این کار خون به مغز برمی‌گردد که برای پیشگیری از سنکوپ مفید است. در حالت نشسته یا خوابیده حتی اگر غش کنید، دچار جراحت‌های ناشی از افتادن، مثلا ضربه‌خوردن به سر، نمی‌شوید.

کمک به فردی که دچار سنکوپ شده است

اگر نگران هستید که یکی از اطرافیان شما غش کند، به او کمک کنید بنشیند یا دراز بکشد. همچنین می‌توانید لباس‌هایی که باعث اختلال تنفس می‌شوند، مثلا شال‌گردن یا کراوات را شل‌تر کنید.

اگر کسی در حضور شما دچار سنکوپ شد و پس از ۲ دقیقه هوشیاری خود را به دست نیاورد، با اورژانس تماس بگیرید. هنگامی که منتظر رسیدن کمک پزشکی هستید، فرد را به پهلو بچرخانید و مطمئن شوید که نفس می‌کشد. او را تنها نگذارید و تا رسیدن اورژانس مراقبش باشید.

چه هنگام باید به پزشک مراجعه کنید؟

غش‌کردن معمولا نشانه عارضه‌ای جدی نیست، اما خوب است که پزشکتان در جریان سنکوپ شما باشد. پس از وقوع این عارضه، می‌توانید با پزشک تماس بگیرید و در صورت لزوم به او مراجعه کنید. در این شرایط نیاز است که به پزشک مراجعه کنید:

• بیشتر از یک بار غش کردید؛
• بیهوشی بیشتر از ۲ دقیقه طول کشید؛
• احتمال می‌دهید باردار هستید؛
• هنگام غش‌کردن کنترل مثانه یا روده‌های خود را از دست داده‌اید؛
• ضربان قلب نامنظم یا خیلی قوی دارید؛
• درد قفسه سینه دارید؛
• سابقه بیماری قلبی، فشار خون بالا یا پایین یا دیابت داشته‌اید.

سنکوپ چگونه تشخیص داده می‌شود؟

اگر دچار سنکوپ شده‌ باشید، پزشک شما را برای بررسی علت به متخصص سنکوپ ارجاع می‌دهد. ارزیابی بیماری با بررسی سابقه پزشکی شما و معاینه فیزیکی آغاز می‌شود. پزشک شما سؤال‌هایی دقیق راجع به علائم و تجربه سنکوپ می‌پرسد که شامل علائم قبل از غش‌کردن و حین آن می‌شود.

ممکن است نیاز باشد برای مشخص‌کردن علت سنکوپ یک یا چند آزمایش انجام بدهید. این آزمایش‌ها چنین مواردی را بررسی می‌کنند:

• سلامت قلب؛
• ضربان قلب؛
• حجم خون؛
• جریان خون در وضعیت‌های مختلف.

آزمایش‌هایی که ممکن است برای تشخیص بیماری عامل سنکوپ تجویز شوند

• آزمایش خون: برای بررسی تغییرات متابولیک و کم‌خونی؛
• الکتروکاردیوگرام (EKG): برای بررسی فعالیت‌های عصبی قلب؛
• تست ورزش: برای بررسی فعالیت عصبی قلب با الکتروکاردیوگرام حین فعالیت؛
• مانیتور قابل‌حمل قلب: این مانیتور روی بدن قرار می‌گیرد و اطلاعاتی راجع به تپش و ریتم قلب جمع‌آوری می‌کند؛
• اکوکاردیوگرام: مشاهده تصویر ساختار قلب با امواج صوتی فرکانس بالا؛
• تخت شیب‌دار: اندازه‌گیری فشار خون و ضربان قلب هنگام درازکشیدن روی شیب‌های مختلف؛
• آزمایش حجم خون: بررسی میزان خون با توجه به جنسیت و قد و وزن؛
• آزمایش واکنش‌های غیرارادی: سنجش واکنش‌ها مانند فشار خون، جریان خون، ضربان قلب، دمای پوست و تعریق به محرک‌های مختلف. پزشک به این روش از عملکرد صحیح دستگاه عصبی خودمختار شما مطمئن می‌شود.

با انجام این آزمایش‌ها، پزشک می‌تواند عامل زمینه‌ای سنکوپ را مشخص کند. ممکن است آزمایش‌های دیگری نیز لازم باشند که پزشک توضیح می‌دهد.

درمان سنکوپ

درمان سنکوپ بر اساس بیماری عامل آن خواهد بود که پس از ارزیابی پزشک و انجام آزمایش‌ها مشخص می‌شود. هدف درمان این است که از سنکوپ جلوگیری شود. این درمان‌ها عبارت‌اند از:

• مصرف دارو یا تغییر داروهایی که در حال حاضر مصرف می‌کنید؛
• پوشیدن لباس‌های مخصوص، مثل جوراب‌های فشرده برای بهبود گردش خون؛
• تغییر رژیم غذایی، مثلا خوردن وعده‌های کوچک و مکرر، مصرف نمک بیشتر، نوشیدن مایعات بیشتر، افزایش میزان پتاسیم رژیم غذایی و پرهیز از کافئین و الکل؛
• بالابردن قسمت بالای تخت و سر خود حین خواب که می‌تواند با استفاده از بالشت‌های اضافه یا بالابردن پایه‌های تخت انجام شود؛
• دوری از محرک‌ها یا شرایطی که ممکن است موجب سنکوپ شوند؛
• درمان بیماری‌های قلبی زمینه‌ای.

تکرار سنکوپ

با تشخیص و درمان درست می‌شود سنکوپ را کنترل کرد. اگر تا به حال دچار این عارضه شده‌اید، ۳۰درصد احتمال دارد که دوباره به آن دچار شوید. خطر سنکوپ دوباره و تأثیر آن بر شما به عوامل مختلفی مانند دلیل زمینه‌ای، سن، جنسیت و بیماری‌های دیگرتان بستگی دارد.

روش‌های پیشگیری از سنکوپ

اگر غش‌کردن بر اثر عامل محرک مشخصی باشد، باید از آن‌ عامل دوری کنید. از محرک‌های شایع سنکوپ می‌توان به این موارد اشاره کرد:

• تغییر وضعیت ناگهانی، مثلا سریع سرپا ایستادن؛
• مدت‌ طولانی سرپا ایستادن؛
• درد یا ترس شدید؛
• بارداری؛
• کم‌آبی؛
• خستگی شدید.

اگر نگران جمع‌شدن خون در پاهای خود هستید، پاهایتان را منقبض کنید و ورزش دهید. همچنین می‌توانید از جوراب‌های فشرده استفاده کنید. پس از سنکوپ، مقدار زیادی مایعات بنوشید و از شرایط پراسترس دوری کنید.

سخن پایانی

سنکوپ معمولا عارضه‌ای جدی نیست، اما مهم است که علتش را بدانید. غش‌کردن می‌تواند نشانه این باشد که باید استرس خود را کم کنید یا توجه بیشتری به مصرف آب و غذای خود داشته باشید. مهم‌ترین نکته این است هنگام احساس‌کردن علائم پیش از غش‌کردن، این کارها را بکنید:

• آرامش خود را حفظ کنید و تنفس کنترل‌شده داشته باشید؛
• بنشینید و سر خود را بین پاهایتان قرار دهید یا دراز بکشید و پاهاتان را بالاتر از سرتان بگذارید؛
• اگر از هوش رفتید، به پزشک خود اطلاع دهید.

با توجه به زمان‌هایی که احساس غش‌کردن دارید، می‌توانید محرک‌های سنکوپ خود را شناسایی و از آن‌ها دوری کنید. با توجه به مطالب ذکرشده و مشورت با پزشک خود، می‌توانید به‌راحتی با سنکوپ مقابله کنید و زندگی سالم‌تری داشته باشید.