سندروم مرگ ناگهانی نوزاد (SIDS) به مرگ بی‌دلیل نوزاد قبل از ۱سالگی گفته می‌شود که معمولا در هنگام خواب رخ می‌دهد. سندروم مرگ ناگهانی نوزاد مرگ گهواره‌ای هم نامیده می‌شود، زیرا این نوزادان اغلب در گهواره‌شان می‌میرند. اگر می‌خواهید بدانید سندروم مرگ ناگهانی نوزادان چیست و با علل بروزش و روش‌های پیشگیری از آن آشنا شوید، تا پایان این مقاله با ما همراه باشید.
سندروم مرگ ناگهانی نوزاد چیست؟
سندروم مرگ ناگهانی نوزاد یعنی مرگ غیرمنتظره نوزاد قبل از ۱سالگی. بیشتر این مرگ‌ها در شب، معمولا از نیمه‌شب تا ۶ صبح، هنگام خواب نوزاد رخ می‌دهند. اکثر این مرگ‌ومیرها از ۱ تا ۴ماهگی رخ می‌دهند و ۹۰درصدشان قبل از ۶ماهگی اتفاق می‌افتند.
علل سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
برخی نوزادان بیشتر از دیگران در معرض سندروم مرگ ناگهانی هستند. هرچند علت مرگ ناشناخته است، محتمل‌ترین فرضیه این است که نوزاد دچار نوعی نقص اساسی (مثل الگوی ژنتیکی یا ناهنجاری ظریف مغزی) بوده که امکان تشخیص و پیش‌بینی آن وجود نداشته است. سپس این نوزاد آسیب‌پذیر در معرض عوامل محرکی مانند فضای خواب ناامن یا سیگارکشیدن مادر قرار می‌گیرد و مرگ ناگهانی رخ می‌دهد. تشخیص اینکه کدام نوزادان دچار نقص‌های سلامتی و رشدی هستند ممکن نیست، بنابراین بهترین اقدام پیشگیرانه این است که کاری کنیم نوزاد در معرض عوامل محرک قرار نگیرد.
ترکیبی از عوامل محیطی و فیزیکی می‌تواند نوزاد را در برابر این سندروم آسیب‌پذیرتر کند. البته این عوامل برای هر نوزاد متفاوت هستند.
۱. عوامل فیزیکی
- نقص‌های مغزی: برخی از نوزادان با مشکلاتی به دنیا می‌آیند که احتمال مرگ ناگهانی آنها را افزایش می‌دهند. در بسیاری از این نوزادان، بخشی از مغز که تنفس و بیدارشدن از خواب را کنترل می‌کند، به‌اندازه کافی بالغ نشده است که به‌درستی کار کند.
- وزن کم هنگام تولد: زایمان زودرس یا بارداری چندقلویی این احتمال را افزایش می‌دهد که مغز نوزاد کاملا بالغ نشده باشد، بنابراین مغز تسلط کمتری بر فرایندهای خودکار مانند تنفس و ضربان قلب دارد.
- عفونت تنفسی: بسیاری از نوزادانی که بر اثر این عارضه جانشان را از دست دادند، مدتی پیش دچار سرماخوردگی شده بودند و همین سرماخوردگی باعث مشکلات تنفسی آنها شده بود.
۲. عوامل محیطی
وسایل موجود در گهواره و وضعیت خواب نوزاد می‌توانند با مشکلات جسمی او ترکیب شوند و خطر مرگ ناگهانی را افزایش دهند، مثلا:
- خوابیدن روی شکم یا پهلو: نوزادانی که به‌شکم یا به‌پهلو می‌خوابند، ممکن است دشوارتر از نوزادانی نفس بکشند که به‌پشت می‌خوابند.
- خوابیدن روی سطح نرم: خوابیدن روی تشک نرم می‌تواند مجاری تنفسی نوزاد را مسدود کند.
- گرمای بیش از حد محیط: گرمای بیش از حد محیط خواب نوزاد یکی دیگر از عواملی است که خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهد.
عوامل زمینه‌ساز سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
اگرچه هر نوزادی ممکن است دچار سندرم مرگ ناگهانی شود، محققان چندین عامل را شناسایی کرده‌اند که ممکن است احتمال این خطر را افزایش دهند. این عوامل عبارت‌اند از:
- جنسیت: احتمال مرگ پسران بر اثر این عارضه کمی بیشتر از دختران است.
- سن: نوزادان از ۲ تا ۴ماهگی آسیب‌پذیرترند.
- نژاد: به‌دلایل نامشخص، نوزادانی که سفیدپوست نیستند بیشتر در معرض این عارضه هستند.
- سابقه خانوادگی: نوزادانی که خواهر، برادر یا یکی از خویشاوندان نزدیکشان بر اثر این عارضه فوت کرده‌اند، بیشتر در معرض خطرند.
- دود سیگار: نوزادانی که با افراد سیگاری زندگی می‌کنند بیشتر در معرض خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد هستند.
- نارس‌بودن: هم تولد زودهنگام و هم داشتن وزن کم در هنگام تولد احتمال مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهند.
عوامل زمینه‌ساز مربوط به مادر
شاید تعجب کنید، اما وضعیت مادر در دوران بارداری هم با سندروم مرگ ناگهانی نوزاد مرتبط است، به‌خصوص اگر:
- سنش کمتر از ۲۰ سال باشد؛
- سیگار بکشد؛
- مواد مخدر یا الکل مصرف کند؛
- در دوران بارداری به‌خوبی از او مراقبت نشود.
پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد
روشی قطعی برای پیشگیری از سندروم مرگ ناگهانی نوزاد وجود ندارد، اما می‌توانید با رعایت این نکات به نوزادتان کمک کنید راحت‌تر بخوابد و خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد کاهش یابد.
۱. نوزاد را به پشت بخوابانید
در سال اول زندگی نوزاد، همیشه نوزاد را به‌پشت بخوابانید. نگذارید نوزاد مدت طولانی در کالسکه، صندلی ماشین یا تاب بخوابد. او را بیرون بیاورید و روی سطحی صاف و محکم بخوابانید. اگر پرستار کودک، پدربزرگ و مادربزرگ یا هر کس دیگر از نوزادتان مراقبت می‌کند، به او تذکر بدهید که حتما نوزاد را به‌پشت بخواباند.
هنگامی که نوزاد بتواند به هر دو طرف بغلتد (معمولا حدود ۶ماهگی)، ممکن است در خواب به پهلو بچرخد. این اشکالی ندارد. به او اجازه بدهید موقعیت خوابش را انتخاب کند و راحت بخوابد.
۲. تا حد امکان گهواره را خالی نگه دارید
بالش، اسباب‌بازی‌های پولیشی یا حیوانات عروسکی را در گهواره نگذارید، چون اگر نوزاد صورتش را به آنها فشار بدهد، ممکن است تنفسش مختل شود. داخل گهواره فقط یک تشک سفت پهن کنید. حتی پتو هم لازم نیست. اگر هوای اتاق سرد است، به‌جای پتوانداختن روی نوزاد، لباس گرم‌تری تنش کنید.
۳. نزدیک نوزاد سیگار نکشید
طبق تحقیقات، زنانی که در دوران بارداری سیگار می‌کشیدند نوزادنشان ۳ برابر نوزادان افراد غیرسیگاری در معرض خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد قرار داشتند. سیگارکشیدن در دوران بارداری یکی از عوامل زمینه‌ساز مهم سندرم مرگ ناگهانی نوزاد محسوب می‌شود و سیگارکشیدن نزدیک نوزاد نیز احتمال این عارضه را افزایش می‌دهد. اجازه ندهید کسی در اطراف نوزادتان سیگار بکشد.
۴. نوزاد را بیش از حد گرم نکنید
همان‌طور که گفتیم، گرم نگه‌داشتن نوزاد یکی از عوامل زمینه‌ساز سندروم مرگ ناگهانی نوزاد محسوب می‌شود. لباس‌های سبک و راحت تن نوزاد کنید و سرش را نپوشانید. محیط خواب نوزاد را گرم نکنید و دمای اتاق را در حدی نگه دارید که برای خودتان هم مناسب باشد.
۵. نوزاد را در اتاق خودتان بخوابانید
در حالت ایدئال، نوزاد می‌تواند از ۶ماهگی به‌تنهایی در گهواره یا تخت بخوابد. قبل از این سن، جای خوابش را از خودتان جدا نکنید. حتی جداکردن جای خواب نوزاد بعد از ۶ماهگی هم به عوامل زیادی بستگی دارد. نوزاد را قبل از ۶ماهگی تنها نخوابانید.
۶. هرگز با نوزاد روی تخت یا کاناپه نخوابید
اگر به‌تازگی بچه‌دار شده‌اید، حق دارید خسته باشید. بچه‌داری و دردسرهای زندگی زناشویی پس از بچه‌دار شدن گاهی آدم را خیلی خسته می‌کنند. کاملا طبیعی و قابل‌درک است که گاهی هنگام شیردادن یا خواباندن نوزادتان شما هم خوابتان ببرد. اما خوابیدن با نوزاد روی سطح ناامنی مانند کاناپه، مبل یا صندلی راحتی یکی از عوامل زمینه‌ساز سندروم مرگ ناگهانی نوزاد محسوب می‌شود. تا حد امکان نوزاد را روی این سطوح ناامن نخوابانید. اگر نوزاد را برای آرام‌کردن یا شیردادن به تخت خودتان می‌برید، هنگامی که موقع خوابیدنش می‌شود، حتما او را در گهواره یا تختش بگذارید.
۷. تا زمانی که می‌توانید نوزاد را با شیر مادر تغذیه کنید
تغذیه با شیر مادر می‌تواند خطر مرگ ناگهانی را تا ۵۰درصد کاهش بدهد، متخصصان علت این مسئله را نمی‌دانند. برخی فکر می‌کنند شاید شیر مادر از نوزاد در برابر عفونت‌هایی محافظت می‌کند که خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد را افزایش می‌دهند. اگر شیر خودتان را به نوزادتان می‌دهید، الکل ننوشید. چون نوشیدن الکل خطر مرگ ناگهانی نوزاد افزایش می‌دهد.
۸. نوزاد را ایمن کنید
طبق تحقیقات و شواهد، نوزادان واکسینه‌شده در مقایسه با نوزادانی که به‌طور کامل واکسینه نشده‌اند، ۵۰درصد کمتر در معرض خطر سندروم مرگ ناگهانی نوزاد قرار دارند.
۹. به نوزاد پستانک بدهید
مکیدن پستانک بدون بند در زمان خواب، می‌تواند خطر مرگ ناگهانی را کاهش بدهد. اگر نوزادتان علاقه‌ای به پستانک ندارد، او را مجبور نکنید. روزی دیگر دوباره امتحان کنید. اگر در هنگام خواب پستانک از دهانش افتاد، آن را دوباره داخل دهانش نکنید.
۱۰. قبل از ۱سالگی به نوزاد عسل ندهید
دادن عسل به کودکان بسیار کوچک می‌تواند منجر به بوتولیسم شود. ممکن است بوتولیسم و باکتری‌های ایجادکننده آن با مرگ ناگهانی نوزاد مرتبط باشند.
شما بگویید
حالا به‌خوبی می‌دانید که سندروم ناگهانی مرگ نوزاد یعنی چه. آیا شما هم به‌تازگی بچه‌دار شده‌اید و درباره سندروم مرگ ناگهانی نوزاد نگرانید؟ راهکارهای پیشگیرانه‌ای را که در این مقاله گفتیم رعایت می‌کنید؟ شما چه پیشنهادی دارید؟ خوشحال می‌شویم نظرات و تجربیات ارزشمندتان را با ما و کاربران عزیزمان در میان بگذارید.
