سندرم کیوتی طولانی (Long QT Syndrome/ LQTS) اختلالی است که در پی ابتلا به آن فعالیت الکتریکی طبیعی و معمول قلب (ضربان قلب) تحت‌تأثیر قرار می‌گیرد. مرگ ناگهانی و آریتمی‌های خطرناک و کنترل‌ناپذیر قلبی از جدی‌ترین پیامدهای ابتلا به آن هستند. آریتمی قلبی (Cardiac Arrhythmia) اختلالی است که ریتم طبیعی و سالم ضربان قلب را به هم می‌ریزد. در ادامه این مطلب، بیشتر راجع‌به سندروم کیوتی خواهید خواند. همچنین، خواهیم گفت این بیماری نادر و خطرناک چه علائم و عوارضی دارد، برای درمان آن چه می‌توان کرد، چه عواملی احتمال ابتلا به آن را بیشتر می‌کند، و اطلاعات دیگری از این دست. همراه ما بمانید.
سندروم کیوتی چیست؟
با استفاده از دستگاه الکتروکاردیوگرام می‌توان فعالیت الکتریکی قلب را در نمایشگر دستگاه و در قالب امواج و نمودار دید. چیزی که به آن نوار قلب می‌گوییم. هر ضربان قلب، که در واقع جریان و موجی است الکتریکی، در نوار قلبی که روی نمایشگر دستگاه دیده می‌شود، با یک حرف انگلیسی مشخص می‌شود: امواج P، Q، R، S، و T.
برای اشاره به جریان الکتریکی میان دو موج کیو (Q) و تی (T) از اصطلاح «فاصله کیوتی» (QT interval) استفاده می‌کنند. فاصله کیوتی در حالت عادی یک‌سوم اندازه فواصل میان امواج دیگر روی نوار قلب است. برای کسی که به سندرم کیوتی طولانی مبتلا است، فاصله کیوتی طولانی‌تر از حد معمول خواهد شد. وقتی این اتفاق بیفتد، احتمال به‌هم‌ریختن ریتم طبیعی ضربان قلب وجود خواهد داشت که خطرناک و جدی است.
علائم و نشانه‌های سندرم کیوتی قلب
در برخی موارد، ابتلا به سندرم کیوتی طولانی بیمار هیچ علامت و نشانه‌ای ندارد. در چنین مواقعی، نام «سندرم کیوتی خاموش» را بر بیماری می‌گذارند. در این شرایط، معمولا به‌طور اتفاقی و به کمک یکی از موارد زیر پی به وجود بیماری می‌برند:
- دادن آزمایش ژنتیک به‌خاطر مسائل دیگر؛
- بررسی نوار قلب به‌خاطر بیماری یا اختلالی دیگر؛
- دادن آزمایش به‌خاطر وجود سابقه ابتلا به سندرم کیوتی قلب در خانواده.
غش‌کردن یا سنکوپ (Syncope) رایج‌ترین نشانه سندروم کیوتی طولانی است. وقتی ضربان معمول و طبیعی قلب به هم می‌خورد، امکان غش‌کردن وجود خواهد داشت. برانگیخته‌شدن احساساتی مثل خشم یا وحشت، و هیجان‌زده‌شدن احتمال سنکوپ را برای کسی که مستعد آن است بیشتر خواهد کرد (همین‌طور انجام فعالیت‌های شدید جسمانی و ورزش‌کردن).
برخی از افراد پیش از غش‌کردن علائم و نشانه‌هایی مثل احساس سرسبکی، تپش قلب، خستگی یا تاری دید را تجربه می‌کنند. برای برخی هم هیچ نشانه‌ای ندارد و ناگهانی اتفاق می‌افتد. تشنج نشانه دیگری است که برخی بیماران مبتلا به سندرم کیوتی طولانی ممکن است تجربه کنند.
در بیشتر مواقع، پس از بروز نشانه‌های مذکور، ریتم ضربان قلب به حالت معمول و طبیعی خود بازمی‌گردد و شرایط عادی می‌شود. اگر این اتفاق به‌خودی‌خود نیفتد یا اگر به‌موقع از دستگاه شوک الکتریکی برای بازگرداندن ریتم قلب به حالت عادی استفاده نشود، امکان مرگ ناگهانی بیمار وجود خواهد داشت.
علل ابتلا به سندرم کیوتی طولانی
همان‌طور که می‌دانید، یکی از وظایف اصلی قلب پمپاژ خون در رگ‌ها و رساندن آن به سایر اندام‌ها در بدن است. هر ضربان قلب ایجادکننده موجی الکتریکی است که امکان پمپاژ خون را فراهم می‌کند. وقفه‌های زمانی کوتاهی وجود دارند که در آنها قلب خود را به‌اصطلاح شارژ می‌کند و برای ضربان بعدی آماده می‌شود. برای بیماری که مبتلا به سندرم کیوتی است، این وقفه‌های زمانی (فاصله بین دو موج کیو و تی) طولانی‌تر می‌شوند. این مسئله علت اصلی به‌هم‌ریختن ریتم طبیعی ضربان قلب و بروز نشانه‌هایی چون غش‌کردن، تشنج و حتی مرگ ناگهانی است.
۱. عوامل ژنتیکی
عامل اصلی ابتلا به سندروم کیوتی مسائل ارثی و ژنتیکی است؛ یعنی ژن‌های جهش‌یافته‌ای که سبب ابتلا به بیماری می‌شوند، از پدر، مادر یا هر دوی اینها به بدن جنین راه می‌یابند. سندرم کیوتی طولانی ارثی خود بر دو نوع است: یا آنکه ژن جهش‌یافته فقط از پدر یا مادر به بدن جنین راه می‌یابد یا آنکه دو ژن جهش‌یافته از هر دوی والدین. نوع دوم نادرتر و خطرناک‌تر است.
۲. مصرف بعضی داروها
بیشتر از ۱۰۰ داروی مختلف وجود دارند که می‌توانند وقفه زمانی میان دو موج الکتریکی کیو و تی را طولانی‌تر کنند. این داروها می‌توانند ریتم طبیعی ضربان قلب را در افرادی که در ارتباط با سلامت قلب هیچ مشکلی ندارند به هم بریزند و زمینه‌ساز ابتلا به سندرم کیوتی طولانی شوند. در ادامه، می‌توانید نام تعدادی از این داروها را بخوانید:
- برخی انواع داروهای ضدتهوع؛
- برخی انواع داروهای ضدافسردگی و ضدروان‌پریشی؛
- داروهای مخصوص کاهش کلسترول و برخی انواع داروهای دیابت؛
- برخی انواع قرص‌های ضدقارچ که برای درمان عفونت‌های مخمری کارایی دارند؛
- داروهای مخصوص تنظیم ریتم ضربان قلب (به‌ویژه داروهای مخصوص بهبود علائم آریتمی قلبی)؛
- داروهای آنتی‌بیوتیک معمولی مثل اریترومایسین (Erythromycin) و آزیترومایسین (Azithromycin).
۳. سایر علل احتمالی ابتلا به سندروم کیوتی طولانی غیرژنتیکی
مواردی که در ادامه می‌خوانید از دیگر علل احتمالی ابتلا به این سندرم هستند:
- عفونت ویروسی کووید ۱۹ (ویروس کرونا)؛
- کمبود کلسیم (هایپوکلسمی/ Hypocalcemia)؛
- کمبود منیزیم (هایپومگنزمیا/ Hypomagnesemia)؛
- کمبود پتاسیم در بدن (هایپوکالمی/ Hypokalemia).
بیماری‌ها و اختلال‌هایی که سبب کمبود منابع مغذی ذکرشده در بدن می‌شوند ممکن است از علل ابتلا به سندرم کیوتی طولانی باشند؛ برای مثال، اسهال و استفراغ در بلندمدت شاید سبب این موضوع شود. برخی اختلال‌های تغذیه‌ای مثل بی‌اشتهایی عصبی (Anorexia Nervosa) و برخی اختلال‌های مرتبط با غده تیروئید نیز ممکن است سطح پتاسیم خون را کاهش دهند و سبب ابتلا به سندروم کیوتی شوند.
چه عواملی احتمال ابتلا به سندرم کیوتی را بیشتر می‌کنند؟
عواملی که در ادامه معرفی می‌شوند از عوامل خطرساز مرتبط با این سندرم‌اند و احتمال ابتلا به آن را بیشتر خواهند کرد:
- اسهال و استفراغ شدید؛
- داشتن سابقه ایست قلبی؛
- ابتلای نزدیکان درجه‌یک به سندرم کیوتی طولانی؛
- مصرف دائمی قرص‌هایی که سبب ابتلا به سندرم می‌شوند؛
- اختلال‌های تغذیه‌ای مثل بی‌اشتهایی عصبی که تعادل الکترولیت‌ها در بدن را به هم می‌ریزند.
چه زمانی مراجعه به پزشک ضروری می‌شود؟
اگر به‌خاطر انجام فعالیت‌های جسمانی شدید یا برانگیختگی هیجانی یا مصرف داروی جدید ناگهان غش کردید، حتما باید به متخصص مراجعه کنید و علت ماجرا را جویا شوید. اگر یکی از نزدیکان درجه‌یک شما (همسر، پدر، مادر، خواهر و برادر) سابقه ابتلا به سندرم کیوتی را داشته است نیز باید برای انجام آزمایش به متخصص مراجعه کنید. پیش‌تر گفتیم که این سندرم ممکن است ریشه در مسائل ژنتیکی داشته باشد و وقتی یکی از اعضای خانواده درگیر بیماری باشد، سایرین نیز باید آزمایش دهند.
درمان سندروم کیوتی طولانی
درمان مورداستفاده برای سندرم کیوتی بسته به برخی عوامل، مثل نوع سندرم، علائم و داروهای مصرفی بیمار متفاوت خواهد بود. به‌طور کلی برای درمان این سندرم از یک یا چند مورد از راهکارهای زیر استفاده می‌شود:
- تغییر در سبک زندگی: مبتلایان به سندرم کیوتی طولانی پیش از هر چیز برخی مسائل مرتبط با سبک زندگی هستند را رعایت کنند؛ مثلا نباید در ورزش‌ها و فعالیت‌های شدید جسمانی شرکت کنند و باید سعی کنند کمتر در موقعیت‌های تنش‌زا و هیجان‌زا قرار بگیرند. فشار و هیجان ناشی از این کارها ممکن است علائم سندروم کیوتی را تشدید کند. تغییرات مثبتی هم در ارتباط با سبک زندگی هستند که بیمار مبتلا به این سندرم می‌تواند لحاظ کند؛ تغییراتی مثل مصرف بیشتر غذاهای حاوی پتاسیم در رژیم غذایی که البته باید با مشورت با متخصص انجام شوند.
- درمان دارویی: بتابلاکرها (مسدودکننده‌های بتا) داروهایی‌اند که از تندشدن ضربان قلب در واکنش به استرس و هیجان جلوگیری می‌کنند. برای بخش اعظم بیماران مبتلا به سندرم کیوتی طولانی این داروها را تجویز می‌کنند. داروهای مسدودکننده کانال سدیم نظیر مگزیلیتین نیز برای کنترل علائم سندرم مؤثرند.
- کارگذاری دستگاه در قلب: گاهی نیاز می‌شود برای بازگرداندن ریتم ضربان قلب به حالت عادی و پیشگیری از آریتمی قلبی، در قلب بیمار دستگاه‌هایی مثل ضربان‌ساز (پِیس‌میکر/ Pacemaker) کار گذاشت. این دستگاه‌ها با جریان الکتریکی کنترل‌شده‌ای که درست می‌کنند به حفظ ریتم طبیعی ضربان قلب کمک خواهند کرد. البته کسی که چنین دستگاهی در بدن او کار گذاشته می‌شود باید طی روندی منظم به متخصص مراجعه کند. به‌علاوه، از صحت کارکرد دستگاه و نکات ایمنی دیگر نیز مطمئن شود.
- جراحی: اگر متخصص احساس کند که خطر مرگ ناگهانی در پی ابتلا به سندروم کیوتی طولانی وجود دارد، ممکن است بیمارش را به جراح ارجاع دهد. در عمل جراحی عصب‌هایی را که باعث به‌هم‌ریختن ریتم طبیعی ضربان قلب می‌شوند از کار می‌اندازند.
در پایان
سندروم کیوتی طولانی بیماری نادر و نسبتا خطرناکی است. در صورت ابتلا به آن، معمولا تا پایان عمر باید مراقب بود. کسانی که به این سندرم مبتلا می‌شوند باید خطر بروز علائم آن را جدی بگیرند. باید سعی کنند کمتر خود را در معرض موقعیت‌های تنش‌زا قرار دهند. هرگونه استرس و هیجان اضافی ممکن است باعث بروز علائم سندرم شامل غش‌کردن یا آریتمی قلبی شود که هر دو خطرناک‌اند.
سندرم کیوتی طولانی اگر از نوع ژنتیکی آن باشد، یعنی اگر از پدر و مادر به بدن کودک راه یافته باشد، کاری برای پیشگیری از آن نمی‌توان کرد. منتها نوع دیگر سندرم که علت و عاملی خارجی دارد قابل‌پیشگیری است و با شناخت این عوامل می‌توان از وقوع آن جلوگیری کرد؛ مثلا مصرف برخی داروها ممکن است به سندرم کیوتی منجر شود و همچنین، برخی انواع خاص از بیماری‌ها و کمبود منابع مغذی مثل پتاسیم و کلسیم در بدن.
شما بگویید
اگر مایلید بیشتر درباره سندرم کیوتی طولانی بدانید، می‌توانید در قسمت «ارسال دیدگاه» پیشنهادهای خود را مطرح کنید. همچنین، اگر تاکنون به هر نحوی با این بیماری سروکار داشته‌اید یا دوره‌های درمانی مرتبط با آن را طی کرده‌اید، می‌توانید با ما و مخاطبان از تجربه‌های خود بگویید.
