آیا از بی خوابی یا خواب ناکافی و بی‌کیفیت رنج می‌برید؟ آیا می‌دانستید که از قرن دوم میلادی تاکنون از گیاهی برای درمان بی خوابی، اضطراب و فشار عصبی استفاده می‌شود که سنبل الطیب (ریشه‌ی سنبل الطیب) نام دارد؟ شاید خودتان هم بدون آنکه متوجه بشوید، از این گیاه استفاده کرده باشید. زیرا سنبل الطیب در بسیاری از چای‌های مخلوط خواب‌آور وجود دارد. کمک به داشتن خواب آرام، تنها یکی از خواص سنبل الطیب است. زیرا این گیاه علاوهبراین، آرام‌بخشی طبیعی بوده و موجب تنظیم فشار خون می‌شود. همراه ما باشید، در ادامه‌ی این مطلب با خواص سنبل الطیب، طریقه مصرف و مضرات آن آشنا می‌شوید.
خواص سنبل الطیب برای سلامتی
۱. کمک به خواب راحت
مطالعات نشان می‌دهند که سنبل الطیب زمان موردنیاز برای به‌خواب رفتن را کاهش داده و کیفیت خواب را ارتقا می‌دهد. بنابراین اگر نمی‌توانید بخوابید، شاید دوای دردتان همین گیاه باشد. برخلاف قرص خواب، سنبل الطیب عوارض جانبی کمی دارد و احتمال خواب‌آلودگی و خستگی صبحگاهی ناشی از مصرف سنبل الطیب بسیار کمتر است.
براساس یک آزمایش کور (آزمایش علمی که به شرکت‌کنندگان اطلاعاتی که در نظرشان تأثیر داشته باشد، داده نمی‌شود) در مرکز سلامت فولینگ سوئد تأثیر سنبل الطیب در بهبود کیفیت خواب چشمگیر است. با مصرف سنبل الطیب ۴۴٪ شرکت‌کنندگان خواب عمیق و کامل داشتند و خواب ۸۹٪ از شرکت‌کنندگان بهبود یافت. همچنین هیچ عوارض جانبی‌ای در شرکت‌کنندگان مشاهده نشد.
معمولا سنبل‌الطیب همراه با سایر گیاهان آرام‌بخش مانند رازک و فرنجمشک برای درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی فیتومدیسن چاپ شد، وضعیت خواب ۸۱٪ کودکانی که مشکلات خفیف خواب داشتند، با مصرف مخلوط گیاهی سنبل الطیب و فرنجمشک بهبود چشمگیری داشت.
اما سنبل الطیب چگونه به خواب بهتر کمک می‌کند؟ این گیاه محتوی یک ماده‌ی شیمیایی به نام «لینارین» است که خاصیت خواب‌آور دارد. همچنین عصاره‌ی آن می‌تواند با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید (GABA) در مغز موجب خواب‌آلودگی شود. گاما آمینوبوتیریک اسید یک میانجی مهم در دستگاه عصبی مرکزی پستانداران است. مقادیر کافی آن می‌تواند تأثیر خواب‌آور داشته باشد و موجب آرامش دستگاه عصبی شود.
نتایج یک مطالعه‌ی درون‌کشتگاهی (آزمایش‌هایی که به‌جای جانداران زنده، بخشی از بدن آن‌ها مانند یاخته‌ها یا بافت‌هایشان را در محیط آزمایشگاهی کشت می‌دهند) نشان می‌دهد که عصاره‌ی سنبل الطیب می‌تواند موجب آزادسازی گاما آمینوبوتیریک اسید از پایانه‌های عصبی مغز شده و مانع از بازگشت گاما آمینوبوتیریک اسید به داخل سلول‌های عصبی شود. علاوهبراین، والرنیک اسید موجود در این گیاه از فعالیت آنزیمی که در تخریب گاما آمینوبوتیریک اسید نقش دارد، جلوگیری می‌کند. درنتیجه با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید، می‌توانید شب‌ها خواب راحت‌تری داشته باشید.
۲. ازبین‌بردن اضطراب
دانشمندان دریافته‌اند که سنبل الطیب می‌تواند میزان گاما آمینوبوتیریک اسید را در مغز افزایش دهد. گاما آمینوبوتیریک اسید به تنظیم فعالیت سلول‌های عصبی و کاهش اضطراب کمک می‌کند. داروهایی مانند آلپرازولام و دیازپام نیز با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید در مغز عمل می‌کنند. والرنیک اسید و والرنول موجود در عصاره‌ی سنبل الطیب به‌عنوان عوامل ضداضطراب عمل می‌کنند.
این بسیار فوق‌العاده است که یک داروی گیاهی مانند سنبل الطیب بتواند بدون عوارض جانبی داروهای روان‌گرا، اثری مشابه آن‌ها را در کاهش اضطراب داشته باشد.
۳. کاهش فشار خون
حالا دیگر می‌دانید که سنبل الطیب می‌تواند برای ذهن و بدن آرام‌بخش باشد، شاید خیلی تعجب‌آور نباشد که بدانید این گیاه در کاهش فشار خون نیز مؤثر است. همان ترکیبات فعال سنبل الطیب که در کنترل استرس و اضطراب مؤثر بودند، به بدن کمک می‌کنند تا فشار خون را به‌درستی تنظیم کند.
فشار خون بالا خطرناک است، زیرا خطر سکته مغزی و حملات قلبی را افزایش می‌دهد. این گیاه می‌تواند به‌طور طبیعی فشار خون را کاهش داده و آن را در محدوده‌‌ی سالم نگه دارد. این امر تأثیر مستقیم بر سلامت قلب دارد.
۴. تسکین قاعدگی دردناک
قاعدگی دردناک به‌معنای درد شدید و غیرمعمول در ناحیه‌ی شکم در زمان قاعدگی است. طبع آرام‌بخش سنبل الطیب آن را به انتخابی هوشمندانه برای تسکین درد قاعدگی تبدیل کرده است. این گیاه می‌تواند شدت و مدت‌زمان ناراحتی ناشی از قاعدگی دردناک را کاهش دهد. این دردها در زنانی که از سندروم پیش از قاعدگی رنج می‌برند، رایج است.
اما سنبل الطیب چگونه می‌تواند به شما کمک کند؟ این گیاه آرام‌بخش و داروی ضداسپاسم طبیعی است. درنتیجه می‌تواند از اسپاسم عضلانی جلوگیری و مانند آرام‌بخش طبیعی عضلات عمل کند. براساس مطالعه‌ی صورت‌گرفته در دانشگاه آزاد اسلامی ایران سنبل الطیب می‌تواند از شدت انقباضات عضلات رحم که موجب درد شدید در دوره‌ی قاعدگی می‌شود، بکاهد.
۵. کمک به کنترل استرس
با کاهش اضطراب و افزایش زمان و کیفیت خواب، سنبل الطیب می‌تواند به کنترل استرس روزمره کمک کند. استرس مزمن موجب احساس اضطراب شده و این اضطراب، انواع استرس ها را تشدید می‌کند.
سنبل الطیب با افزایش سطح گاما آمینوبوتیریک اسید موجب آرامش ذهن و بدن می‌شود. ازجایی که آرامش در نقطه‌ی مقابل استرس قرار دارد، این گیاه می‌تواند راهی طبیعی برای کنترل استرس و بهبود کیفیت زندگی باشد.
براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی طب مکمل و جایگزین BMC (انرژی درمانی) به‌چاپ رسید، سنبل الطیب می‌تواند با تثبیت سطح سروتونین استرس‌های بدنی و روانی را سرکوب کند. سروتونین یک پیام‌رسان عصبی و یکی از هورمون های شادی است که به تنظیم خلق‌وخو کمک می‌کند.
مقایسه‌ی سنبل الطیب با ملاتونین
ملاتونین هورمونی است که در غده‌ی کاجی ساخته شده و تأثیر بسزایی در چرخه‌ی خواب دارد. با غروب خورشید و تاریکی هوا، غده‌ی کاجی توسط ناحیه‌ای در هیپوتالاموس فعال شده و ملاتونین تولید می‌کند. سپس ملاتونین وارد گردش خون می‌شود.
معمولا این پدیده حوالی ساعت ۹ شب اتفاق می‌افتد. درنتیجه‌ی افزایش ملاتونین، میزان هوشیاری‌تان رفته‌رفته کاهش و میل‌تان به خوابیدن افزایش می‌یابد. سطح ملاتونین تا حدود ۱۲ ساعت در خون بالا می‌ماند تا اینکه حوالی ساعت ۹ صبح و با روشن‌شدن هوا رفته‌رفته مقدار آن کاهش پیدا کند. سطح ملاتونین در روز بسیار پایین است. بی‌خوابی با پایین‌بودن سطح ملاتونین در ارتباط است.
سنبل الطیب یک ماده‌ی خواب‌آور گیاهی است که برای قرن‌ها به‌عنوان درمان بی‌خوابی استفاده می‌شود. زیرا این گیاه سطح گاما آمینوبوتیریک اسید را در مغز افزایش می‌دهد. درنتیجه فعالیت مغز کاهش یافته و فرد راحت‌تر به خواب می‌رود.
مزایا
- سنبل الطیب و ملاتونین هر دو توانایی درمان بی‌خوابی و اختلالات خواب را دارند. هر دوی آن‌ها تأثیر مثبتی در کنترل فشار خون دارند.
- سنبل الطیب برای درمان اضطراب، استرس، درمان گرفتگی عضلات و اسپاسم نیز تجویز می‌شود.
- به‌نظر می‌رسد ملاتونین در بهبود سرطان مؤثر باشد. همچنین ملاتونین تأثیرات مثبتی بر بیماری آلزایمر و اسکلروز جانبی آمیوتروفیک (بیماری لو گهریگ) دارد.
عوارض جانبی احتمالی و مضرات سنبل الطیب
سردرد، گیجی، مشکلات معده، افزایش حساسیت و تحریک‌پذیری، احساس ناراحتی.
عوارض جانبی احتمالی ملاتونین
سردرد، احساس افسردگی کوتاه‌مدت، خواب آلودگی در روز، گیجی، گرفتگی معده، افزایش حساسیت و تحریک‌پذیری.
تداخلات دارویی
- سنبل الطیب؛ مصرف این گیاه با مکمل یا داروهای خواب‌آور می‌تواند موجب خستگی شدید شود.
- ملاتونین؛ در مصرف ملاتونین همراه با داروهای ضدانعقادی و خواب‌آور احتیاط کنید.
- سنبل الطیب و ملاتونین؛ بهتر است این دو را با هم مصرف نکنید، زیرا خاصیت خواب‌آور آن‌ها بسیار قوی می‌شود. هر دوی اینها خاصیت خواب‌آور دارند و به خواب آرام کمک می‌کنند. همچنین مصرف ملاتونین همراه با سایر داروهای خواب‌آور می‌تواند خطرناک باشد.
- بهتر است از ترکیب‌کردن سنبل الطیب و ملاتونین با هرگونه داروی خواب‌آور یا محصولات محتوی الکل خودداری کنید.
طریقه مصرف سنبل الطیب
به‌طور کلی سنبل الطیب در ایالات متحده سالم و بی‌خطر محسوب می‌شود. سنبل الطیب را می‌توانید از داروخانه‌ها و عطاری‌ها تهیه کنید. سنبل الطیب به‌صورت کپسول‌های محتوی پودر خشک‌شده، چای، تنتور یا عصاره‌ی مایع به فروش می‌رسد. همچنین می‌توانید روغن ضروری سنبل الطیب را به‌طور خارجی مصرف کنید.
سنبل الطیب بوی بسیار بدی دارد، ولی خوشبختانه طعم آن به بدی بویش نیست.
اثرگذاری سنبل الطیب زمانی به بیشترین حد خود می‌رسد که آن را به‌طور منظم برای دو هفته یا بیشتر مصرف کنید. ممکن است چند هفته‌ای طول بکشد تا تأثیرات چشمگیر سنبل الطیب را احساس کنید.
برای درمان بی‌خوابی باید سنبل الطیب را ۲ تا ۳ ساعت قبل از خوابیدن میل کنید یا سنبل الطیب را در سه نوبت در روز مصرف کنید که مرحله‌ی آخر باید نزدیک زمان خواب باشد.
بهترین مقدار مصرف سنبل الطیب برای درمان بی‌خوابی چقدر است؟ ممکن است مقادیر توصیه‌شده متفاوت باشد. ولی برای بی‌خوابی می‌توانید از مقادیر زیر استفاده کنید:
- چای سنبل الطیب: در ۱ فنجان آب جوش، یک قاشق چای‌خوری سرپُر (۲ تا ۳ گرم) از سنبل الطیب خشک‌شده بریزید و به‌مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه بگذارید دم بکشد؛
- تنتور: ۱ تا ۱٫۵ قاشق چای‌خوری؛
- عصاره‌ی مایع: ۰٫۵ تا ۱ قاشق چای‌خوری؛
- کپسول محتوی پودر خشک‌شده: ۲۵۰ تا ۶۰۰ میلیگرم.
وقتی که وضعیت خواب‌تان بهبود یافت، بهتر است مصرف سنبل الطیب را برای ۲ تا ۶ هفته ادامه بدهید. برای درمان اضطراب ۱۲۰ تا ۲۰۰ میلیگرم سنبل الطیب را در 3 تا 4 وعده در روز مصرف کنید.
عوارض جانبی احتمالی و مضرات سنبل الطیب
با اینکه سنبل الطیب گیاه سالم و بی‌خطری است، ولی شاید عوارض جانبی‌ای مانند سردرد، گیجی و مشکلات معده در اثر مصرف آن اتفاق بیفتد. گاهی ممکن است این گیاه به‌جای آرامش و خواب آرام، موجب اضطراب و بی‌قراری شود.
بیشتر مطالعات تأثیر منفی‌ای از سنبل الطیب را بر بارداری و رشد جنین نشان نمی‌دهند، اما در این زمینه مطالعات بیشتری موردنیاز است. بااین‌حال اگر باردار هستید، پیش از مصرف این گیاه با پزشک مشورت کنید. همچنین قبل از دادن سنبل الطیب به کودک‌تان با پزشک مشورت کنید.
در بیشتر افراد سنبل الطیب باعث اعتیاد و وابستگی به مصرف نمی‌شود. همچنین قطع مصرف آن در بیشتر افراد علائمی بر جای نمی‌گذارد. گزارشات محدودی وجود دارد که نشان می‌دهد قطع مصرف این گیاه پس از مدت طولانی، علائم منفی بر جای می‌گذارد. اگر می‌خواهید پس از مدت طولانی استفاده از سنبل الطیب مصرف آن را متوقف کنید، باید کم‌کم مقدار مصرفی‌تان را کاهش دهید تا علائم آزاردهنده‌ای در شما بروز نکند.
با توجه به تأثیر خواب‌آور سنبل الطیب بهتر است از مصرف آن قبل از رانندگی، استفاده از ماشین‌آلات سنگین یا هر کاری که نیاز به هوشیاری دارد، خودداری کنید. اگر بیماری های کبدی دارید، از مصرف این گیاه خودداری کنید.
ممکن است سنبل الطیب تأثیر سایر داروهای خواب‌آور را افزایش دهد. بنابراین مصرف این گیاه همراه با داروهای خواب‌آور توصیه نمی‌شود. همچنین این گیاه را نباید با داروهای آرام‌بخش، الکل، بنزودیازپین و مخدرها مصرف کرد. زیرا این گیاه اثر خواب‌آور اینها را افزایش می‌دهد.
ممکن است سنبل الطیب با برخی داروها تداخل داشته باشد یا تأثیر برخی مکمل های غذایی طبیعی مانند گل راعی، کاوا و ملاتونین را افزایش دهد. اگر به بیماری‌های مزمن مبتلا هستید، قبل از مصرف سنبل الطیب با پزشک مشورت کنید. همچنین در صورت استفاده از داروها، از پزشک‌تان بپرسید که سنبل الطیب با این داروها تداخل نداشته باشد.
صحبت آخر
سنبل الطیب راهی طبیعی و سالم، با عوارض جانبی کم برای درمان یکی از رایج‌ترین و آزاردهنده‌ترین مشکلات یعنی مشکل خواب است. این گیاه می‌تواند بسیاری از داروهای خواب‌آور را شکست بدهد.
بسیاری از داروهای خواب‌آور موجب می‌شوند صبح بعد احساس خواب‌آلودگی و گیجی داشته باشید. علاوهبراین باید عوارض جانبی خطرناکی را که روی برچسب آن‌ها نوشته شده اضافه کنید. سنبل الطیب به بدن‌تان کمک می‌کند تا دوباره بتوانید شب‌ها راحت بخوابید.
علاوهبراین سنبل الطیب با کمک به خواب خوب به بهبود بسیاری از بیماری‌ها کمک می‌کند و در کاهش اضطراب، عصبانیت، استرس، تنش، دردهای قاعدگی و فشار خون بالا مؤثر است.
فراموش نکنید که ممکن است برای مشاهده‌ی تأثیرات سنبل الطیب ۲ هفته زمان نیاز داشته باشید. ولی حتی پس از اولین مصرف نیز نشانه‌های مثبتی در خودتان مشاهده می‌کنید.
