سم زدایی دیجیتال یا Digital Detox در واقع دوره‌های کوتاهی است که در آن افراد کاملا داوطلبانه وسایل دیجیتال مثل گوشیهای هوشمند را کنار می‌گذارند و از شبکه‌های اجتماعی دوری می‌کنند. تکرار و تناوب دوره‌های سم زدایی دیجیتال به خود فرد بستگی دارد. این کار فواید فراوانی برای سلامت روح و جسم دارد. برای آشنایی بیشتر با سم زدایی دیجیتال و نحوه انجام آن با «مجله اینترنتی میدونی» همراه باشید.
چرا به سم زدایی دیجیتال نیاز داریم؟ بررسی مثالی پرتکرار
برای اینکه وضعیت آبوهوا را بررسی کنید به‌سراغ گوشی هوشمندتان می‌روید و به اینترنت متصل می‌شوید. قبل از اینکه برنامه آبوهوا را باز کنید، نوتیفیکیشنی دریافت می‌کنید! متوجه می‌شوید یکی از دوستانتان تصاویری از سفرش را به اشتراک گذاشته است.
اتفاقی که معمولا در این شرایط رخ می‌دهد این است: آبوهوا را فراموش می‌کنید و تصاویر را می‌بینید. هم‌زمان، برنامه مرورگر گوشی را هم باز می‌کنید تا درباره مقصدی که دوستتان به آنجا سفر کرده، هتلی که در آنجا اقامت داشته و جاذبه‌های گردشگری موردبازدید آنها هم اطلاعاتی به دست آورید.
در همین جست‌وجوها، برای دیدن تصاویر بیشتر از جاذبه گردشگری، وارد اینستاگرام می‌شوید که در این برنامه هم پیام‌ها و لایک‌های جدیدی برای دیدن دارید. شاید بعد از گذشت یک ساعت و انتخاب مقصدی برای سفر آن هم با همه جزئیات، به یاد آورید که فقط می‌خواستید آبوهوا را بررسی کنید! این تجربه‌ای واقعی از وقت‌گیربودن دنیای دیجیتال است.
گوشیهای هوشمند، تبلت‌ها، لپ‌تاپ‌ها و ساعت‌های هوشمند دائم در دسترس افرادند. این دسترسی مداوم به دنیای دیجیتال باعث می‌شود افراد تمرکز ذهنی خودشان را از دست بدهند و دچار حواس‌پرتی شدید شوند. افراد احساس می‌کنند به ارتباط با مردم در فضای مجازی وابستگی دارند. داشتن گوشی هوشمند را که به برقراری این ارتباط کمک کند نیز بخشی از زندگی می‌دانند. منتها در واقع، این افراد بخش‌های مهمی از زندگی واقعی را از دست داده‌اند.
نظر کارشناسان چیست؟
بعضی از روان‌شناسان و کارشناسان روان‌درمانی می‌گویند افراد در مدتی که از گوشیهای هوشمند استفاده می‌کنند، به‌لحاظ عاطفی و ذهنی از محیط و افراد اطراف جدا می‌شوند. این شرایط نه‌تنها می‌تواند نشانه واضحی از اعتیاد به شکبه‌های اجتماعی باشد که باعث می‌شود افراد با مشکلات خانوادگی، تحصیلی و شغلی مواجه شوند.
شاید گمان کنید استفاده از واژه اعتیاد برای بیان نیاز دائمی به دنیای دیجیتال اغراق‌آمیز است؛ اما این‌گونه نیست. بر اساس نظر کارشناسان، استفاده از فناوری اگر در زندگی روزمره تداخل ایجاد کند، می‌تواند به مشکل تبدیل شود و اعتیاد را به دنبال داشته باشد.
در این میان، شبکه‌های اجتماعی می‌توانند اعتیادآورتر باشند. در این شبکه‌ها افراد شما را تأیید می‌کنند؛ تصاویری را که به اشتراک می‌گذارید می‌پسندند و مطالب و اخباری را که منتشر می‌کنید دنبال می‌کنند. احساس شما در این شرایط مانند کسی است که در دنیای واقعی مورد تعریف و تمجید دیگران قرار می‌گیرد. به زبان خیلی ساده، افراد وقتی دیگران تأییدشان می‌کنند احساس خوبی دارند و شبکه‌های اجتماعی شرایطی فراهم می‌کنند تا افراد این احساس خوب را به‌صورت مداوم تجربه کنند.
آیا فاصله‌گرفتن از دنیای دیجیتال شدنی است؟
شاید امروزه نتوانید زندگی بدون گوشیهای هوشمند را تصور کنید؛ اما نباید فراموش کرد عمر گوشیهای هوشمند امروزی تنها کمی بیش از یک دهه است. همان‌طور که می‌دانید، از تبدیل‌شدن اینترنت به شبکه‌ای همگانی بیش از ۳۰ سال نمی‌گذرد. تلفن‌های همراه تا قبل از اینکه جایشان را به گوشیهای هوشمند بدهند، قابلیت‌های زیادی نداشتند. حتی اگر کمی به عقب‌تر برگردیم، تلفن‌های همراه قدیمی‌تر فقط دو قابلیت داشتند؛ یکی برقراری تماس و دیگری ارسال پیامک.
اعتیاد دیجیتال پدیده‌ای نوین در تاریخ بشریت است. در کنار گسترش پدیده‌های نوین، موانع اجتماعی و فرهنگی هم برای جلوگیری از آنها وارد صحنه می‌شوند. در بعضی از کشورها، رستوران‌ها استفاده از گوشیهای هوشمند روی میزها را ممنوع کرده‌اند و برای ترغیب مردم به این کار، طرح‌های تشویقی مانند دسر رایگان را به مشتریانشان پیشنهاد می‌دهند.
همچنین، بعضی از شرکت‌های فناوری کارمندانشان را به داشتن روز تعطیلی دیجیتال تشویق می‌کنند. در روز تعطیلی دیجیتال، افرادشان را ملزم می‌کنند که یک روز کامل یا بخشی از یک روز از وسایل الکترونیک استفاده نکنند. آنها در این شرایط می‌توانند واقعیت‌های غیردیجیتالی زندگی را تجربه کنند. همه اینها می‌تواند به سم زدایی دیجیتال و ترک اعتیاد به شبکه‌های اجتماعی کمک کند. اما روش جامع‌تری هم وجود دارد.
چگونه سم‌زدایی دیجیتال انجام دهیم؟
زمان و توجه از مهم‌ترین سرمایه‌هایی‌اند که در اختیار دارید. شرکت‌ها برای اینکه این سرمایه‌ها را از شما بگیرند هزینه‌های زیادی پرداخت می‌کنند. برای پس‌گرفتن این سرمایه‌ها و داشتن روزهای سالم‌تر، باید راهکاری سازنده را اجرا کنید. این راهکار سازنده مدیریت روزانه است. برای شروع آن باید در اولین قدم برنامه‌های روزمره‌تان را به‌دقت بررسی کنید.
کارمندی را فرض کنید که هر روز ساعات زیادی را با رایانه کار می‌کند. این نوع از کارکردن ممکن است به او آسیب بزند. او برای شارژ مجدد باتری‌اش به زمان‌هایی بدون رایانه نیاز دارد. این کارمند می‌تواند هر روز سم‌زدایی دیجیتال انجام دهد. او باید در یک روز، سه زمان غیرقابل‌دسترسی داشته باشد. ابتدای صبح و قبل از شروع کار، در ساعت استراحت و ناهار و بعد از پایان ساعت کاری.
در ابتدای صبح و بعد از پایان ساعت کاری نباید از وسایل الکترونیک استفاده کند و ظهرها هم باید استفاده خود را کنترل کند. اجرای این راهکار شرایطی را برای او فراهم می‌کند تا بتواند از دنیای دیجیتال فاصله بگیرد، به چشم‌ها و دستانش استراحت بدهد و از ابتلا به خستگی چشم و آسیب فشار تکراری پیشگیری کند.
اگر واقع‌بینانه نگاه کنیم، بیشتر افراد می‌دانند چگونه اعتیاد دیجیتال را کنار بگذارند؛ اگرچه کار آسانی نیست، اما باید کمتر از گوشیهای هوشمند استفاده کنند. در شرایطی که وسایل الکترونیک‌تان را کنار می‌گذارید، دچار استرس می‌شوید و دستگاه عصبی سمپاتیک شما واکنش نشان می‌دهد. این نوعی ترک اعتیاد فیزیکی است و علائمی مانند ترک اعتیاد به مواد مخدر دارد.
روش ایدئال برای سم زدایی دیجیتال رفتن به مکانی خارج از دسترسی است. منتها این راهکار نه‌تنها واقع‌گرایانه نیست که ممکن است در تغییر عادت‌های بلندمدت شما هم بی‌تأثیر باشد. برای سم زدایی دیجیتال باید هر روز زمان‌های بدون فناوری داشته باشید. برای رسیدن به این هدف باید برنامه‌ریزی کنید و از راهکارهای مناسب استفاده کنید.
برای اینکه سم زدایی دیجیتال را با یک روند منطقی شروع کنید، می‌توانید از راهکارهای زیر کمک بگیرید:
۱. لازم نیست گوشی هوشمندتان همیشه همراهتان باشد
سعی کنید در مدتی که کار می‌کنید گوشی یا تبلت خودتان را روی حالت پرواز قرار دهید. اگر در خانه هستید و با بچه‌ها بازی می‌کنید، گوشی یا تبلت خودتان را در اتاق دیگری بگذارید. اگر چند ساعت را بدون این وسایل سپری کنید و متوجه هشدارهای وسوسه‌کننده آنها نشوید، می‌توانید به‌مرور زمان عادتتان را ترک کنید.
۲. نوتیفیکیشن‌های گوشی‌تان را خاموش کنید
اینکه دائما متوجه نوتیفیکیشن‌ها نشوید، به کاهش استرس ذهنی شما کمک می‌کند. در این شرایط، احساس می‌کنید کنترل بیشتری روی افکارتان دارید و می‌توانید روزتان را بهتر مدیریت کنید. این کار می‌تواند اولین قدم برای شروع باشد. می‌توانید زمان خاصی از روز را برای بررسی پیام‌ها تعیین کنید و فقط در همان زمان نوتیفیکیشن‌ها را روشن کنید.
۳. برای خودتان ساعات منع استفاده قرار دهید
اگر هر شب ۱ تا ۲ ساعت قبل از خواب در اینستاگرام یا سایر شبکه‌های اجتماعی حضور دارید، قابلیت محدودیت زمانی را در گوشی یا تبلت خودتان فعال کنید. بعد از ساعت ۹ شب، گوشی‌تان را داخل یکی از کشوها بگذارید و تا زمانی که روز بعد برای رفتن به محل کار آماده نشده‌اید به سراغ آن نروید.
۴. برای بیدارشدن، از هشدار گوشی استفاده نکنید
اگر اولین چیزی که بعد از بیدارشدن به آن دسترسی دارید گوشی هوشمندتان است، آن را به اتاق‌خواب نبرید تا بتوانید عادتتان را ترک کنید. ساعت زنگ‌دار بخرید و تا ۱ ساعت بعد از بیدارشدن سراغ گوشی نروید. اگر این زمان برای شروع زیاد است، با ۱۵ دقیقه شروع کنید و به‌تدریج این زمان را افزایش دهید.
۵. برای زمان‌ها و مکان‌های بدون فناوری قوانینی تعیین کنید
در محیط خانه برای استفاده از فناوری قوانینی را تعیین کنید. از سایر اعضای خانواده و حتی مهمان‌ها نیز بخواهید آنها را رعایت کنند. برای نمونه، آوردن گوشی سر میز غذا را ممنوع کنید یا اگر شب‌ها همراه با خانواده فیلم تماشا می‌کنید، گوشی‌ها یا تبلت‌ها باید در اتاق خواب بمانند.
حتی می‌توانید در محیط خارج از خانه هم قوانینی برای خودتان داشته باشید؛ برای نمونه، وقتی با دوستانتان برای ناهار به رستوران می‌روید، کسی نباید گوشی را از جیب یا کیفش خارج کند. شاید در ابتدا این محدودیت‌ها با اعتراضاتی همراه باشند. منتها به‌مرور زمان همه افرادی که آنها را رعایت کردند، از این فرصتی که برای ترک اعتیاد دیجیتال برای آنها فراهم کرده‌اید قدردانی خواهند کرد.
۶. در طول روز از فرصت‌ها به بهترین شکل استفاده کنید
اگر هوا خوب است، برای پیاده‌روی یا دویدن از خانه خارج شوید. اگر هوا آلوده است یا وضعیت آبوهوا اجازه این کار را نمی‌دهد، در خانه ورزش کنید. می‌توانید گوشی‌تان را روی حالت do not disturb قرار دهید و از شنیدن موسیقی یا پادکست‌ها لذت ببرید.
۷. با زمان‌های بدون فناوری به خودتان پاداش بدهید
هر روز زمان بدون فناوری را به خودتان اختصاص دهید. حتما به فعالیت‌هایی علاقه دارید، اما فرصت کافی برای پرداختن به آنها ندارید. زمان‌های بدون فناوری فرصت‌های مناسبی برای پرداختن به علایق‌اند. گوشی‌تان را کنار بگذارید و از فرصت به‌دست‌آمده به‌نفع خودتان استفاده کنید. مطالعه، ورزش، موسیقی، آشپزی، پیاده‌روی در طبیعت، و هر فعالیتی که به آن علاقه دارید و باعث بهبود روحیه شما می‌شود پاداش خوبی برای کنارگذاشتن فناوری است.
سم زدایی دیجیتال با کمک وسایل دیجیتال
امروزه دنیای دیجیتال نیز شرایطی را فراهم می‌کند و امکاناتی را در اختیار کاربران می‌گذارد که به نیاز «فناوریِ کمتر در زندگی» پاسخ دهد. نمونه‌ای از این امکانات لایت‌فون‌ها هستند. این تلفن‌های همراه کوچک، بزرگ‌تر از کارت بانکی نیستند و قابلیت‌های ضروری یک تلفن همراه را دارند. البته ظاهری مدرن، امکان اتصال به گوشیهای هوشمند و مدیریت بعضی از برنامه‌های کاربردی هم از دیگر ویژگی‌های لایت‌فون‌ها هستند. با داشتن لایت‌فون‌ها، نیاز نیست گوشیهای هوشمند همیشه همراه افراد باشند و آنها را به حضور در دنیای دیجیتال وسوسه کنند.
امروزه تقاضا برای خرید تلفن‌های همراه ساده یا کلاسیک در حال افزایش است. در سال‌های اخیر، با کاهش نسبی فروش گوشیهای هوشمند، سهم تلفن‌های همراه ساده از بازار بیشتر شده است. این روند تغییری آهسته اما آگاهانه را نشان می‌دهد. افراد هر روز در معرض ورود به دنیای دیجیتال قرار می‌گیرند و با این تغییر می‌خواهند حضورشان در این دنیای مجازی را مدیریت کنند. این مدیریت می‌تواند شامل توقف استفاده یا کنترل بهتر آن باشد.
جمع‌بندی
امروز تحولات دنیای دیجیتال بسیاری از ما را غرق کرده و فرصت زندگی‌کردن در دنیای واقعی و تفریحات واقعی را از ما گرفته است. با سم زدایی دیجیتال می‌توانید فرصت برای بازگشت به تفریحات غیردیجیتال و زندگی غیردیجیتال را برای خودتان فراهم کنید. با داشتن دوره‌های سم زدایی دیجیتال آسیب‌های جسمی و روحی استفاده از دستگاه‌های دیجیتال را کاهش می‌دهید و زندگی سالم‌تر و پربارتری خواهید داشت.
نظر شما چیست؟ آیا زندگی بدون ابزارهای دیجیتال شدنی است؟ آیا موافقید که دنیای دیجیتال و نوع استفاده انسان امروز از ابزارهای نو آسیب‌‌رسان است؟ از عقاید و پیشنهادهایتان با ما بگویید.
