سرطان در کودکان شایع‌تر از آن چیزی است که فکر می‌کنید. متأسفانه سالانه ۴۰۰هزار کودک و نوجوان بین سنین ۰ تا ۱۹ سال به سرطان مبتلا می‌شوند. در صورت تشخیص و درمان سریع، می‌توان میزان مرگ‌ومیر این بیماری را کاهش داد. در ادامه، با دلایل، روش‌های جلوگیری و راه‌های بهبود سرطان در کودکان آشنا می‌شوید. به خواندن ادامه دهید.
سرطان در کودکان چه مشکلاتی ایجاد کرده است؟
سرطان از اصلی‌ترین دلایل مرگ کودکان و نوجوانان در جهان است، مخصوصا در کشورهای پیشرفته. در ایران، بر اساس آمارها، سالانه ۳هزار کودک زیر ۱۵ سال به سرطان مبتلا می‌شوند؛ یعنی از هر ۱۰۰هزار کودک زیر ۱۵ سال، ۱۶ نفر در سال به سرطان مبتلا می‌شوند.
احتمال زنده‌ماندن کودک پس از ابتلا به سرطان به کشور محل زندگی کودک بستگی دارد. در کشورهای پیشرفته، ۸۰ درصد مبتلایان درمان می‌شوند؛ اما در بسیاری از کشورهای کم‌درآمد، این آمار مربوط به فقط ۱۵ تا ۴۵ درصد مبتلایان است.
از دلایل احتمال پایین‌تر زنده‌ماندن مبتلایان سرطان می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- رهاکردن درمان؛
- بازگشت سرطان؛
- نبود امکانات درمانی؛
- مرگ بر اثر عوارض جانبی؛
- ناتوانی در تشخیص دقیق سرطان؛
- تأخیر در تشخیص و پیشرفت بیماری.
برای زنده‌ماندن بیماران مبتلا به سرطان باید مراکزی برای مراقبت از کودکان سرطانی ایجاد شود. باید این مراکز دارای داروها و ابزارهای جدید و به‌صرفه باشند و بتوانند دسترسی آسانی برای بیمار فراهم کنند.
سرطان در کودکان چگونه به وجود می‌آید؟
سرطان می‌تواند در هر سنی و در هر عضو از بدن ایجاد شود. این بیماری با تغییر ژنتیکی در یک سلول آغاز می‌شود و سپس با رشد بیشتر به غده تبدیل می‌شود. این غده نیز به بخش‌های دیگر بدن حمله می‌کند و موجب آسیب یا حتی مرگ می‌شود. برخلاف سرطان در بزرگ‌سالان، بیشتر سرطان‌های کودکی دلیل شناخته‌شده‌ای ندارند.
خیلی از پژوهش‌ها به‌دنبال دلیل سرطان در کودکان بوده‌اند. در موارد کمی، این بیماری به‌دلیل عوامل محیطی یا سبک زندگی کودکان ایجاد شده است. برای جلوگیری از سرطان باید روی رفتارهایی تمرکز کرد که مانع از ابتلا به سرطان‌های قابل‌اجتناب در بزرگ‌سالی می‌شوند.
بعضی عفونت‌های مزمن مانند ایدز، ویروس اپستین-بار و مالاریا ممکن است احتمال ابتلا به سرطان را در کودکی افزایش دهند. این عوامل در کشورهای کم‌درآمد بیشتر به چشم می‌خورند. عفونت‌های دیگر نیز می‌توانند احتمال ابتلا کودک به سرطان در بزرگ‌سالی را بالا ببرند. باید توجه کنید که واکسن هپاتیت بی می‌تواند از سرطان کبد، و واکسن ویروس پاپلوم انسانی (HPV) می‌تواند از سرطان دهانه رحم جلوگیری کند. همچنین، تشخیص و درمان سریع عفونت‌های مزمن نیز می‌تواند از احتمال ابتلا به سرطان بکاهد.
بنا بر تحقیقات جدید، حدود ۱۰ درصد از تمام کودکان مبتلا به سرطان به‌دلیل عوامل ژنتیکی در معرض ابتلا به سرطان قرار دارند. برای شناخت تأثیر عوامل دیگر ابتلا به سرطان در کودکان، به پژوهش‌های بیشتری نیاز است.
چگونه می‌توان آسیب‌های سرطان در کودکان را کاهش داد؟
به‌طور کلی، ممکن نیست از سرطان در کودکان پیشگیری کرد. بهترین راه این است که اثر آن را بر زندگی کودک کم کنید و با تشخیص سریع و درست بیماری و درمان مؤثر، از آسیب‌های آن بکاهید. درمان این بیماری باید کاملا بر اساس علائم و همراه با مراقبت‌های درست باشد.
تشخیص زودهنگام
در صورت تشخیص زودهنگام، احتمال مؤثربودن داروها و زنده‌ماندن بیمار مبتلا به سرطان افزایش می‌یابد و به درمان ساده‌تر، ارزان‌تر و کم‌تهاجمی‌تری نیاز خواهد داشت. در صورت شناسایی سریع و بدون تأخیر سرطان، کودکان می‌توانند زندگی بهتری داشته باشند. تشخیص درست نیز برای درمان ضروری است، زیرا هر سرطان به درمانی مخصوص خود نیاز دارد که می‌تواند شامل جراحی، پرتودرمانی یا شیمی‌درمانی باشد.
تشخیص سریع شامل ۳ عنصر می‌شود:
- دسترسی به درمان سریع؛
- آگاهی سریع خانواده و مراقبان اولیه از علائم بیمار؛
- ارزیابی، تشخیص و پی‌بردن به مرحله سرطان به‌طور دقیق و به‌موقع.
تشخیص سریع در افزایش احتمال زنده‌ماندن بسیاری از سرطان‌ها مؤثر است. برنامه‌هایی برای تشخیص سریع و درست این بیماری در نظر گرفته شدند که در حال حاضر به‌طور موفقیت‌آمیزی مشغول به فعالیت هستند. در کشورهایی با درآمد بالا یا پایین، این برنامه‌ها به‌واسطه تلاش دولت‌ها، جوامع مدنی و مراکز غیردولتی فعالیت می‌کنند و والدین نیز نقشی ضروری در عملکرد آنها دارند. سرطان در کودکان با علائم هشداردهنده زیادی ظاهر می‌شود که خانواده و مراقبان سلامت اولیه می‌توانند آنها را تشخیص دهند.
غربالگری سرطان معمولا در سرطان کودکان روش مؤثری نیست. در برخی موارد خاص، برای افرادی که خطر بالایی برای ابتلا دارند استفاده می‌شود؛ برای مثال، بعضی از انواع سرطان چشم در کودکان ممکن است بر اثر جهش ارثی ایجاد شود، پس در صورت تشخیص بیماری رتینوبلاستوما یا جهش در خانواده، وجود سرطان چشم در کودک بررسی می‌شود. از آنجا که تعداد انگشت‌شماری از سرطان‌های کودکان بر اثر عوامل ژنتیکی ایجاد می‌شوند، دلیلی برای غربالگری عمومی سرطان در کودکان وجود ندارد.
درمان
تشخیص درست سرطان برای تجویز درمانی مناسب نوع و مرحله بیماری ضروری است. به‌طور معمول، درمان سرطان شامل شیمی‌درمانی، جراحی یا پرتودرمانی می‌شود. همچنین، لازم است به ادامه رشد هوشی و فیزیکی کودکان و مواد مغذی آنها توجه خاصی شود. در سراسر دنیا، دسترسی کودکان به تشخیص مؤثر، داروهای ضروری، آزمایش‌ها، فراورده‌های خونی، پرتودرمانی و مراقبت روانی و احساسی یکسان نیست.
با وجود این، در ۸۰ درصد کودکان مبتلا به سرطان، در صورت دسترسی به امکانات مناسب، درمان ممکن است؛ برای مثال، درمان دارویی شامل داروهایی عادی با قیمت مناسب می‌شود که در فهرست داروهای ضروری کودکان سازمان بهداشت جهانی وجود دارد. این داروها شامل ۲۷ عامل سمیت سلولی، ۵ درمان متمرکز و ۴ درمان هورمونی می‌شود. کودکانی که مورد درمان قرار می‌‌گیرند باید دائم تحت مراقبت باشند تا تأثیر طولانی‌مدت درمان و بازگشت سرطان کنترل شود.
تسکین علائم
تسکین علائم سرطان باعث بهبود کیفیت زندگی بیمار و خانواده او می‌شود. این‌طور نیست که همه کودکان مبتلا به سرطان امکان درمان‌شدن را داشته باشند؛ اما رهایی از درد برای همه ممکن است. تسکین علائم در مراقبت از کودک یکی از عوامل مهم مراقبت کامل است. این کار هنگام تشخیص بیماری شروع می‌شود و تا پایان مراقبت و درمان ادامه دارد؛ حتی اگر مراقبت دریافتی توان درمان بیمار را نداشته باشد.
برنامه‌های تسکین علائم می‌تواند از طریق مراقبت در خانه یا جامعه، فراهم‌کردن داروهای مسکن، و حمایت روحی از بیماران و خانواده‌شان باشد. دسترسی کافی به مورفین و دیگر مسکن‌ها باید برای درمان درد شدید تا متوسط سرطان استفاده شود، که برای بیش از ۸۰ درصد از بیماران سرطانی در مرحله کشنده رخ می‌دهد.
برنامه سازمان بهداشت جهانی برای مراقبت از کودکان مبتلا به سرطان چیست؟
در سال ۲۰۱۸، سازمان بهداشت جهانی با همکاری سازمان‌های دیگری، برنامه‌‌ای جهانی را برای بهبود وضعیت سرطان در کودکان آغاز کرد. این برنامه از طریق راهنمایی و کمک فنی به دولت‌ها در ساخت و نگهداری مراکز مراقبت باکیفیت از کودکان مبتلا به سرطان آنها را یاری کرد. هدف برنامه این بود که حداقل ۶۰ درصد کودکان تمام دنیا تا سال ۲۰۳۰ احتمال زنده‌ماندن بیشتری در مقابل سرطان را داشته باشند و درد کمتری بکشند. با این کار، در دهه آینده، آمار درمان سرطان در کودکان ۲ برابر و ۱میلیون نفر به بازماندگان سرطان اضافه می‌شود. از اهداف این برنامه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- افزایش اولویت سرطان در کودکان در سطح جهانی، منطقه‌ای و ملی؛
- افزایش ظرفیت کشورها برای دریافت بهترین درمان در کودکان مبتلا به سرطان.
در حمایت این برنامه، چهارچوب درمان همه (CureAll) به‌همراه امکانات فنی آن استفاده می‌شود. این امکانات به کشورها کمک می‌کند ظرفیت درمانی خود را افزایش دهند، اولویت‌بندی کنند، سرمایه‌گذاری ایجاد کنند و درمان و نگهداری مناسب و بر اساس علائم برای مبتلایان فراهم کنند. همچنین، درگاهی برای تبادل اطلاعات ایجاد شده است تا متخصصان کشورهای مختلف بتوانند تجارب و دانش خود را به اشتراک بگذارند.
سازمان بهداشت جهانی، مرکز بین‌المللی تحقیقات سرطان، سازمان بین‌المللی انرژی اتمی و سازمان ملل با یکدیگر همکاری کردند تا:
- دسترسی به ابزارها و داروهای موردنیاز با قیمت مناسب فراهم شود؛
- مسئولیت سیاسی رسیدگی به تشخیص و درمان سرطان در کودکان را افزایش دهند؛
- دولت‌ها را در ایجاد مراکز درمانی پیشرفته سرطان و عکس‌برداری منطقه‌ای حمایت کنند؛
- دولت‌ها از خانواده‌هایی که دچار آسیب مالی و اجتماعی ناشی از درمان سرطان شده‌اند حمایت کند؛
- استانداردها و ابزارهایی مناسب سرطان برای هدایت و برنامه‌ریزی تشخیص سریع، درمان، تسکین علائم و مراقبت از بازمانده ایجاد شود.
سخن پایانی
سرطان‌های شایع در کودکان شامل سرطان خون، سرطان مغز، سرطان غدد لنفی و غده‌های جامدی مانند نوروبلاستوما یا تومورهای ویلمز می‌شود. نمی‌توان با غربالگری از سرطان کودکان جلوگیری کرد؛ پس بهتر است این بیماری سریع تشخیص داده شده و درمان شود.
دسترسی به امکانات از عوامل مهمی است که باعث کاهش مرگ‌ومیر کودکان مبتلا به سرطان می‌شود. در صورت وجود امکانات تشخیصی و درمانی مناسب، تشخیص اشتباه و دیرهنگام کاهش می‌یابد و بیماران با احتمال بیشتری بهبود می‌یابند. باید والدین در زمینه شناخت علائم سرطان در کودکان تعلیم ببینند تا بتوانند درمانی مؤثر و به‌موقع فراهم کنند.
