احساس درد و فشار در سر، گردن، پشت سر و پیشانی سردرد نامیده می‌شود، اما سردرد یک واژه‌ی بسیار کلی است. اگر به‌خاطر سردرد به پزشک مراجعه کنید، او سؤال خواهد کرد که سردردتان به چه صورت است؟ یک‌طرفه؟ ضربانی؟ دور پیشانی؟ پشت سر؟ دلیلش این است که انواع مختلفی از سردرد وجود دارد که هر کدام علل و درمان‌های خاص خودشان را دارند. حتی در برخی مواقع ممکن است سردرد نشان‌دهنده‌ی مشکل سلامتی جدی‌تری مانند سکته مغزی باشد. پس تشخیص نوع سردرد واقعا مهم است. یکی از سردردهای بسیار متداولی که معمولا هر چند وقت یک‌بار اتفاق می‌افتد، سردرد تنشی است. حدود ۴۰ درصد از افراد در برهه‌ای از زندگی‌شان به این نوع سردرد دچار می‌شوند. با «چطور» همراه باشید تا با علل، علائم، درمان و روش‌های پیشگیری از سردرد تنشی آشنا شوید.
سردرد تنشی چیست؟
سردرد تنشی، شایع‌ترین نوع سردرد است که می‌تواند باعث درد خفیف، متوسط یا شدید در سر، گردن و پشت چشم‌های شما شود. بعضی از مردم می‌گویند که سردرد تنشی، مانند آن است که یک باند (نوار) سفت به دور پیشانی‌شان بسته شده باشد.
اکثر افرادی که سردردهای تنشی را تجربه می‌کنند، سردردهای دوره‌ای دارند. این سردردها به‌طور متوسط یک یا دو بار در ماه اتفاق می‌افتند. با این حال سردردهای تنشی می‌توانند مزمن نیز باشند. به گفته‌ی کلینیک کلیولند، سردردهای مزمن حدود ۳ درصد از جمعیت ایالات متحده را درگیر می‌کند و شامل دوره‌های سردردی است که بیش از ۱۵ روز در هر ماه طول می‌کشند. زنان دو برابر مردان به سردردهای تنشی دچار می‌شوند.
علل سردردهای تنشی
سردردهای تنشی توسط انقباضات عضله در نواحی سر و گردن ایجاد می‌شوند. انواع غذاها، فعالیت‌ها و عوامل استرس زا می‌توانند باعث ایجاد این نوع انقباضات شوند. برخی از مردم نیز پس از خیره‌شدن به صفحه‌ی کامپیوتر برای مدت طولانی یا پس از رانندگی برای مدت زمان طولانی به سردردهای تنشی دچار می‌شوند. هوای سرد نیز ممکن است باعث سردرد تنشی شود.
سایر محرک‌ها برای سردردهای تنشی عبارتند از:
- الکل؛
- خستگی چشم؛
- خشک شدن چشم؛
- خستگی؛
- سیگارکشیدن؛
- سرماخوردگی یا آنفولانزا؛
- عفونت سینوسی؛
- کافئین؛
- نوع ایستادن یا نشستن غلط؛
- استرس عاطفی.
علائم سردرد تنشی
علائم سردرد تنشی عبارتند از:
- احساس درد مبهم در سر؛
- احساس فشار در دور پیشانی؛
- حساسیت به لمس در دور پیشانی و پوست سر.
این درد معمولا خفیف یا متوسط است اما می‌تواند شدید نیز باشد. در این مورد ممکن است شما سردرد تنشی‌تان را با میگرن اشتباه بگیرید. این یک نوع سردرد است که باعث درد ضربانی در یک یا دو طرف سر شما می‌شود.
با این حال سردردهای تنشی، تمام علائم میگرن‌ها مانند حالت تهوع یا استفراغ را ندارند. در موارد نادر، سردرد تنشی می‌تواند مانند میگرن به حساسیت نسبت به نور و صدای بلند منجر شود.
ملاحظات
در موارد شدید، پزشک‌تان ممکن است آزمایشاتی برای ردکردن احتمال سایر مشکلات مانند تومور مغزی انجام دهد. تست‌هایی که برای بررسی سایر بیماری‌ها به‌کار می‌روند، ممکن است شامل یک سی‌تی اسکن باشند که از اشعه‌ی ایکس برای گرفتن تصاویری از اندام‌های داخلی شما استفاده می‌کند. همچنین ممکن است پزشک‌تان از MRI نیز استفاده کند؛ MRI به پزشک امکان می‌دهد بافت‌های نرم بدن‌تان را بررسی کنید.
چگونه یک سردرد تنشی را درمان کنید
داروها و مراقبت‌های خانگی
شما می‌توانید برای خلاص‌شدن از شر سردرد تنشی، داروهای ضددرد بدون نیاز به نسخه (OTC) مانند ایبوپروفن یا آسپرین را امتحان کنید. با این حال فقط باید گاهی‌اوقات از آنها استفاده کنید، نه به‌طور مکرر.
به گفته‌ی مایوکلینیک، استفاده‌ی بیش‌ازحد از داروهای بدون نیاز به نسخه ممکن است به سردردهای ناشی از مصرف بیش‌ازحد دارو یا سردردهای برگشتی منجر شود. این نوع سردردها هنگامی اتفاق می‌افتند که شما آنقدر به یک دارو عادت کرده‌اید که با ازبین‌رفتن اثر آن دچار سردرد می‌شوید.
اما گاهی‌اوقات داروهای OTC برای درمان سردردهای تنشی عودکننده کافی نیستند. در چنین مواردی پزشک ممکن است داروهای زیر را برای شما تجویز کند:
- ایندومتاسین؛
- کتورولاک؛
- ناپروکسن؛
- اوپیات‌ها (مورفین، کدئین)؛
- استامینوفن بسیار قوی که فقط با نسخه‌ی پزشک دردسترس است.
اگر داروهای مُسکن مؤثر واقع نشدند، پزشک‌تان ممکن است یک شل‌کننده‌ی عضلانی برای شما تجویز کند. این دارو به متوقف‌کردن انقباض عضلات کمک می‌کند. همچنین ممکن است پزشک‌تان یک داروی ضدافسردگی مانند مهارکننده‌های انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI) تجویز کند. SSRIها می‌توانند سطوح سروتونین مغز شما را تثبیت کنند و به شما در مقابله با استرس کمک می‌کند.
سایر درمان‌هایی که پزشک‌تان می‌تواند به شما پیشنهاد کند، عبارتند از:
- کلاس‌های مدیریت استرس: این کلاس‌ها می‌توانند راه‌هایی برای مقابله با استرس و چگونگی کاهش تنش به شما بیاموزند.
- بیوفیدبک: این یک تکنیک آرام‌سازی است که به شما آموزش می‌دهد درد و استرس را مدیریت کنید.
- درمان رفتاری شناختی (CBT :(CBT یک گفت‌وگو درمانی است که به شما کمک می‌کند وضعیت‌هایی را که باعث استرس، اضطراب و تنش‌تان می‌شوند، شناسایی کنید.
- طب سوزنی: این یک درمان جایگزین است که می‌تواند با فروبردن سوزن‌های بسیار ریز در مناطق خاصی از بدن، باعث کاهش استرس و تنش شود.
مکمل‌ها
برخی از مکمل های غذایی نیز ممکن است به کاهش و تسکین سردرد تنشی کمک کنند. با این حال از آنجا که درمان‌های جایگزین می‌توانند با داروهای متداول تداخل پیدا کنند، قبل از مصرف آنها حتما باید با پزشک‌تان مشورت کنید.
به گفته‌ی مرکز ملی سلامت مکمل و یکپارچه، مکمل‌های زیر می‌توانند به پیشگیری از سردردهای تنشی کمک کنند:
- باتربور؛
- کوآنزیم کیوتن؛
- بابونه گاوی؛
- منیزیم؛
- ریبوفلاوین (ویتامین B۲).
موارد زیر نیز ممکن است سردرد تنشی را کاهش دهند:
- چند بار در روز به‌مدت ۵ تا ۱۰ دقیقه، یک پد حرارتی یا بسته‌ی یخ روی سرتان بگذارید.
- برای شل‌کردن عضلات سفت و کشیده، درون وان آب گرم بروید یا دوش آب گرم بگیرید.
- طرز نشستن و ایستادن‌تان را اصلاح کنید.
- برای جلوگیری از خستگی چشم در هنگام کارکردن با رایانه، به‌طور منظم به چشم‌هایتان استراحت دهید.
با این حال ممکن است این تکنیک‌ها نتوانند مانع عود تمام سردردهای تنشی شوند.
جلوگیری از سردردهای تنشی آتی
از آنجا که سردردهای تنشی اغلب توسط محرک‌های خاصی ایجاد می‌شوند، شناسایی عواملی که باعث سردردهای شما می‌شوند، یک راه مهم در پیشگیری از سردردهای آتی است.
یک دفترچه‌ی ثبت سردرد می‌تواند به شما کمک کند که علت سردردهای تنشی‌تان را مشخص کنید. غذاها، نوشیدنی‌ها، فعالیت‌های روزانه و هر شرایطی که موجب استرس شما می‌شوند، را ثبت کنید. هر روزی که سردرد تنشی دارید، در دفترچه علامت بزنید. پس از چند هفته یا چند ماه ممکن است بتوانید ارتباطی بین آنها پیدا کنید. به‌عنوان مثال اگر دفترچه‌ی شما نشان می‌دهد سردردها در روزهایی اتفاق افتاده‌اند که شما یک ماده‌ی غذایی خاص را خورده‌اید، این ماده‌ی غذایی ممکن است محرک سردرد شما باشد.
چشم‌انداز برای افراد مبتلا به سردردهای تنشی
سردردهای تنشی اغلب به درمان پاسخ می‌دهند و به‌ندرت باعث آسیب عصبی دائمی می‌شوند. با این حال سردردهای تنشی مزمن می‌توانند کیفیت زندگی شما را تحت تأثیر قرار دهند. همچنین این سردردها می‌توانند شرکت در فعالیت‌های بدنی را نیز برای شما دشوار سازند. به‌علاوه ممکن است در برخی از روزها قادر نباشید به دانشگاه یا محل کارتان بروید. اگر سردرد تنشی شما به یک مشکل جدی تبدیل شده است، با پزشک‌تان صحبت کنید.
شما نباید به هیچ وجه علائم شدید را نادیده بگیرید. اگر به‌طور ناگهانی دچار سردرد شدیدی شدید یا سردردتان با علائم زیر همراه بود، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- صحبت نامفهوم؛
- ازدست دادن تعادل؛
- تب بالا.
اینها می‌توانند نشان‌دهنده‌ی یک مشکل بسیار جدی‌تر مانند سکته‌ی مغزی، تومور یا آنوریسم باشند.
