سردردهای هورمونی ممکن است به دلایل مختلفی مانند عوامل ژنتیکی و محرک‌های تغذیه‌ای ایجاد شوند. در زنان، نوسان سطح هورمون‌ها عامل مهمی در سردرد و میگرن قاعدگی است. سطح هورمون‌ها در دوره‌ی قاعدگی و دوران بارداری و یائسگی تغییر می‌کند و همچنین تحت‌تأثیر قرص‌های ضدبارداری خوراکی و درمان‌های جایگزین هورمونی قرار می‌گیرد. داروها و راهکارهای گوناگونی برای درمان سریع سردرد پریود و سایر سردردهای هورمونی وجود دارد. با ما باشید تا درمورد دلایل، علائم و روش های درمان سردرد هورمونی بیشتر بدانید.
علائم سردردهای هورمونی
شایع‌ترین علامت سردردهای هورمونی، سردرد و میگرن است. البته برخی از زنان هم علائم دیگری را تجربه می‌کنند. این علائم متفاوت نیز برای تشخیص سردردهای هورمونی می‌تواند پزشکان را راهنمایی کند. میگرن‌های هورمونی یا قاعدگی، شبیه میگرن‌های عادی هستند و ممکن است یا به‌شکل میگرن‌های توأم با اختلالات حسی-بینایی (میگرن اورا) ظاهر شوند یا به‌شکل ساده و بدون نشانه‌های میگرن اورا.
میگرن مشکلی خفقان‌آور و تکان‌دهنده است که از یک طرفِ سر شروع می‌شود و مشکلاتی نظیر حساسیت به نور و حالت تهوع یا استفراغ هم در پی دارد. سایر علائم سردردهای هورمونی از این قرار است:
- ازدست‌دادن اشتها؛
- خستگی؛
- آکنه؛
- دردهای مفصلی؛
- کاهش ادرار؛
- ایجاد ناهماهنگی در بدن، مثل اختلال تکلم، اختلال در پلک‌زدن و…؛
- یبوست؛
- میل به مصرف نمک، الکل یا شکلات.
علت سردرد هورمونی در زنان
سردردها به‌ویژه انواعی از آن مانند میگرن با هورمون زنانه استروژن ارتباط دارند. استروژن مواد شیمیایی مغز که روی حس درد تأثیرگذارند، را کنترل می‌کند. هر میزان افت در سطح استروژن، محرکی برای سردرد خواهد بود. سطح هورمون‌ها به دلایل متعددی تغییر می‌کند که در قسمت زیر به این موارد می‌پردازیم.
۱. چرخه‌ی قاعدگی
درست قبل از شروع عادت ماهیانه، سطح استروژن و پروژسترون به پایین‌ترین میزان خود می‌رسد.
۲. بارداری
سطح استروژن در دوران بارداری افزایش پیدا می‌کند. بسیاری از زنان دوران بارداری را بدون تجربه‌ی سردردهای هورمونی می‌گذرانند. با وجود این، برخی از زنان اولین سردردهای میگرنی خود را در اوایل بارداری تجربه می‌کنند و پس از گذشت ۳ ماه، از این دردها خلاص می‌شوند. بعد از زایمان نیز سطح استروژن به‌سرعت کاهش می‌یابد.
۳. قبل از یائسگی و دوران یائسگی
نوسان سطح هورمون‌ها در دوران قبل از یائسگی برای برخی از زنان با سردرد توأم است. به‌طورتقریبی دوسوم از زنانی که میگرن دارند، مدعی‌اند با شروع دوران یائسگی علائم سردرد در آنها بهبود می‌یابد. البته در مواقعی نیز سردردها در دوران یائسگی بدتر می‌شود.
۴. قرص‌های جلوگیری از بارداری و درمان جایگزینی هورمونی
قرص‌ها و درمان‌های جلوگیری از بارداری ممکن است موجب نوساناتی در سطح هورمون‌ها شود. زنانی که میگرن آنها در نتیجه تغییرات هورمونی در حین مصرف قرص ایجاد می شود، به‌طورمعمول در هفته آخر چرخه قاعدگی، زمانی که قرص ها هورمون ندارند، دچار حملات میگرنی می‌شوند.
۵. سایر عوامل مؤثر در سردردهای هورمونی
ژنتیک و وراثت نیز در ایجاد میگرن‌های مزمن نقش دارد. افراد دچار میگرن تحت‌تأثیر مجموعه‌ای از عوامل به این مشکل مبتلا می‌شوند. علاوه بر هورمون‌ها دلایل دیگری نیز وجود دارد:
- نخوردن برخی از وعده‌های غذایی؛
- خواب خیلی زیاد یا خیلی کم؛
- بو یا صدا یا نور شدید؛
- تغییرات آب‌وهوایی ناگهانی؛
- مصرف نوشیدنی‌های الکلی، به‌ویژه شراب قرمز؛
- مصرف زیاد کافئین یا ترک مصرف آن؛
- استرس؛
- مصرف گوشت‌های فرآوری‌شده، سوسیس‌های نیمه‌آماده و ماهی دودی؛
- مصرف مونوسدیم گلوتامات (MSG) که یک نوع عطر و طعم‌دهنده‌ی غذایی است؛
- مصرف پنیرهای قدیمی، یعنی پنیرهایی که بیش از ۶ ماه از تاریخ تولید آنها می‌گذرد؛
- محصولات سویا؛
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی.
درمان سردرد هورمونی
– درمان خانگی سردردهای هورمونی
هرقدر درمان را زودتر شروع کنید، امکان بهبودی‌تان بیشتر خواهد بود. این روش‌ها ممکن است تأثیرگذار باشند:
- مصرف مقدار زیادی آب برای اینکه بدن هیدراته بماند؛
- استراحت و درازکشیدن در اتاقی تاریک و ساکت؛
- قراردادن کیسه‌ی یخ یا پارچه‌ی خنک روی سر؛
- ماساژدادن قسمتی از سر که درد می‌کند؛
- تنفس عمیق یا سایر تمریناتی که باعث آرامش می‌شوند.
بیوفیدبک، نیز می‌تواند به بیمار کمک کند تا شیوه‌ی آرام‌کردن ماهیچه‌های خاصی از بدن را یاد بگیرد و در نتیجه تعداد و شدت درد را در سردردهای هورمونی کاهش دهد. شاید پزشک استفاده از مکمل‌های منیزیم را نیز تجویز کند. این مکمل‌ها می‌توانند از شدت سردرد بکاهند. کاهش استرس‌ها نیز مانع از سردرد یا حمله‌های میگرنی می‌شود. ماساژ یا طب سوزنی نیز از سایر روش‌های جانبی درمان هستند.
– درمان سردردهای هورمونی با مصرف دارو
برخی داروها در کوتاه‌مدت اثرات درمانی بسیاری دارند. این داروها زمانی استفاده می‌شوند که سردرد یا حمله‌ی میگرنی آغاز می‌شود. این داروها دو نوع هستند:
- داروهای ضدالتهاب فاقد استروئید (NSAIDs) که بدون نسخه تجویز می‌شوند، مانند ایبوپروفن.
- تریپتان که برای درمان میگرن استفاده می‌شود و می‌تواند از شدت حمله‌های میگرنی بکاهد.
برای زنانی که به‌طور دائمی سردردهای هورمونی را تجربه می‌کنند، روش‌های پیشگیری یا دارودرمانی مؤثر واقع می‌شود. این داروها، ممکن است یا به‌طور روزانه استفاده بشوند یا قبل از شروع چرخه‌ای مصرف شوند که احتمال شروع سردردهای هورمونی در آن زیاد است. این داروها عبارتند از:
- مسدودکننده‌ی گیرنده‌ی آدرنرژيک بتا (بتا بلاکرها)؛
- ضدانعقاد؛
- مسدودکننده‌های کانال کلسیم؛
- داروهای ضدافسردگی.
– هورمون‌درمانی برای درمان سردردهای هورمونی
اگر درمان‌های جلوگیری‌کننده، موفق عمل نکنند، احتمالا پزشک به‌سراغ هورمون‌درمانی خواهد رفت. شاید درمان به‌صورت مصرف روزانه‌ی قرص یا چسب‌های درمانی (پَچ) پیگیری بشود. قرص‌های ضدبارداری نیز برای متعادل‌سازی هورمون‌ها و کاهش سردردهای هورمونی نقش دارند. اگر هریک از انواع قرص‌های ضدبارداری را مصرف می‌کنید و تجربه‌ی سردردهای هورمونی نیز دارید، پزشک‌تان احتمالا دُز مصرفی قرص‌ها را تغییر خواهد داد.
بنا به مشکلی که دارید، پزشک ممکن است دارودرمانی را با دُز مصرفی استروژن کمتری شروع کند تا علائم را کاهش دهد. پزشکان برای برخی از زنان، استفاده از بسته‌ی قرص کنترل و پیشگیری از بارداری بعدی را تجویز می‌کنند، یعنی مصرف بسته‌ی بعدی قرص‌های پلاسیبو (دارونما) بدون هورمون را به‌منظور پیشگیری از بارداری در هفته‌ی آخر مصرف بسته، قطع می‌کنند. پزشکان این شیوه را برای ۳ تا ۶ ماه در یک دوره توصیه می‌کنند. این روش باعث کاهش حمله‌ها می‌شود.
– درمان سردرد در دوران بارداری یا شیردهی
اگر تصمیم دارید بچه‌دار شوید یا فکر می‌کنید باردار هستید یا در دوران شیردهی به سر می‌برید، درباره‌ی مصرف دارو حتما با پزشک مشورت کنید. برخی از داروهای سردرد ممکن است در رشد جنین اختلال ایجاد کنند. پزشکان در این مواقع داروها و روش‌های جایگزین را تجویز می‌کنند.
– درمان سردرد قبل از دوره‌ی یائسگی یا در طول آن
اگر از درمان جایگزینی هورمون استفاده می‌کنید و سردردهایتان افزایش پیدا کرده است، برای ایجاد تعادل در دُز مصرفی با پزشک مشورت کنید. چسب‌های (پَچ) استروئیدی می‌تواند موجب ثبات و کاهش دُز استروژن شود و از شدت و بسامد سردردهای هورمونی بکاهد.
درمان سریع سردرد پریود
اگر عادت ماهیانه‌ی منظمی دارید، پزشک برایتان درمان‌های پیشگیرانه تجویز خواهد کرد. درمان سریع سردرد پریود درمانی است که از چند روز قبل از عادت ماهیانه آغاز می‌شود و بیش از۲ هفته طول می‌کشد. در برخی مواقع نیز داروها باید هر روز مصرف شوند. سعی کنید روند و برنامه‌ی عادت ماهیانه، رژيم غذایی، خواب و تمرینات ورزشی‌تان را یادداشت کنید. این پیگیری باعث می‌شود تا محرک‌های ایجاد سردرد را بهتر بشناسید.
عوارض جانبی و علائم هشدار دهنده
افرادی که تجربه‌ی میگرن دارند، بیشتر در معرض ابتلا به اختلال‌های زیر هستند:
- افسردگی؛
- اضطراب؛
- اختلال خواب.
زنانی که به سردردهای هورمونی متداوم یا میگرن‌های قاعدگی دچارند نیز مستعد این مشکلات هستند. مصرف استروژن و قرص‌های ضدبارداری برای بیشتر زنان بدون خطر است و مشکلی در پی ندارد؛ اما همچنان به میزان بسیار بسیار اندکی احتمال سکته‌ی مغزی یا لخته‌شدن خون وجود دارد. زنانی که فشار خون بالا دارند یا سابقه سکته‌ی مغزی در خانواده‌شان وجود دارد، بیشتر در خطر هستند.
اگر دچار سردردی ناگهانی و شدید شدید، سریع باید به‌دنبال فوریت‌های پزشکی بروید. علائمی که ممکن است به‌وجود آید، از این قرار است:
- سرگیجه؛
- گرفتگی گردن؛
- تحریک و خارش پوستی؛
- تنگی نفس؛
- کاهش بینایی؛
- یا هر نشانه‌ی جدی دیگر.
و اما سخن پایانی…
زنان زیادی در مراحل مختلف زندگی‌شان سردردهای هورمونی و میگرن‌های قاعدگی را تجربه می‌کنند. عوامل زیادی ممکن است در این‌گونه سردردها نقش داشته باشند که در این مطلب در موردشان توضیح دادیم.
اگر شما هم یکی از کسانی هستید که در طول سیکل قاعدگی یا مراحل حساسی از زندگی این سردردها را تجربه می‌کنید، لازم است به پزشک مراجعه کنید. پزشک با تجویز داروهای مناسب برای درمان سریع سردرد پریود یا سایر سردردهای هورمونی درد شما را تسکین خواهد داد.
