به نظر می‌رسد این روزها که به‌واسطه شیوع انواع بیماری ها بیش‌ازپیش درگیر سلامتی و بهداشت هستیم، خرید وسیله برای خانه، به‌خصوص آشپزخانه، برایمان کمی پیچیده‌تر از قبل شده است. شاید ذهن شما هم به این مسئله مشغول شده باشد که سالم ترین ظروف برای پخت و پز کدامند و چه ویژگی‌هایی دارند؟ آیا هنوز هم استفاده از فلزاتی همچون مس و آلومینیوم برای پخت غذا مناسب است؟ باتوجه‌به تحقیقات اخیر و به‌دلیل تمایل ظروفی مانند آلومینیوم، مس و تفلون به باقی‌گذاشتن اثر شیمیایی در غذا، بحث استفاده از این ظروف در آشپزخانه داغ شده است. در این مطلب از «چطور» می‌خواهیم به این پرسش متداول پاسخ دهیم که سالم ترین ظروف برای پخت و پز کدامند و باید چه جنسی داشته باشند؟
ما انواع مختلفی از وسایل آشپزی را بررسی کردیم و براساس اطلاعات موجود، نتایج آزمایش‌های انجام‌شده، تجربه افراد و… آنچه را باید بدانید، در اختیارتان قرار می‌دهیم تا پیش از خرید لوازم آشپزی برای خانه، انتخابی آگاهانه داشته باشید و برای تهیه مواد غذایی، از لوازم استاندارد استفاده کنید. برای آنکه بدانید سالم ترین ظروف برای پخت و پز کدامند و چه ویژگی‌هایی باید داشته باشند، تا انتهای این مطلب همراه ما باشید.
چگونه ظروف مخصوص پخت‌وپز را انتخاب کنیم؟
انواع مختلفی از ظروف آشپزی وجود دارند که تحقیق درباره آنها ممکن است احساسی شبیه به سقوط در سیاه‌چاله‌ای بی‌پایان از اطلاعات مختلف را به ما منتقل کند؛ اما ما در این مطلب سعی کردیم با نگاهی مختصر و مفید به این اطلاعات دسترسی پیدا کنیم. به‌گفته مجله healthline، هنگام انتخاب وسیله‌ای برای آشپزی، معمولا از خودتان تعدادی سؤال می‌پرسید. این مجله باتوجه‌به این پرسش‌ها، انواع ظروف پخت‌وپز را بررسی کرده و از مزایا و معایب هریک گفته است. برای آشنایی با ویژگی‌های هرکدام به ادامه مطلب توجه کنید.
چگونه باید ظروف مخصوص پخت‌وپز را تمیز کنیم؟
برای جلوگیری از تجمع باکتری و کاهش خطر ابتلا به بیماری‌های ناشی از مصرف مواد غذایی، باید به شست‌وشوی ظروف بسیار اهمیت دهیم. بعد از هر بار پخت‌وپز، باید تمام وسایل آشپزی را به‌طور کامل تمیز کنیم. فراموش نکنید که ایمن‌ترین وسایل آشپزی در جهان هم اگر به‌طور صحیح تمیز نشوند، شما را بیمار خواهند کرد؛ بنابراین اولین ویژگی سالم ترین ظروف برای پخت و پز، تمیزی کامل آنها به‌هنگام استفاده مجدد است. بسته به نوع مواد به‌کاررفته و شکل ساختاری، نحوه تمیزکردن وسایل هم متفاوت خواهد بود؛ بنابراین باید پیش از خرید به این نکته فکر کنید که باتوجه‌به نحوه شست‌وشو، آیا این ظرف ارزش خرید دارد یا خیر؟
آیا برای استفاده روزمره مناسب است؟
گاهی قدرت خرید به ما اجازه نمی‌دهد که به‌سراغ لوازم آشپزخانه درجه‌یک و بادوام برویم و درنتیجه به خرید چند قابلمه و ابزار آشپزی مقرون‌به‌صرفه راضی می‌شویم. در این مواقع باید مراقب ایجاد خراش در سطوح قابلمه‌ها و سایر ظروف باشید. مراقبت از ظروف در مقابل خراشیدگی، عمر آنها را افزایش می‌دهد و کمک می‌کند که با صرف پول کمتری سالم آشپزی کنید. برای افزایش عمر قابلمه‌ها بهتر است از کفگیرهای چوبی استفاده کنید تا خیالتان از بابت خط افتادن کف قابلمه راحت باشد.
سالم ترین ظروف برای پخت و پز کدامند؟
پاسخ این پرسش بسیار گسترده است و بستگی به پیشینه بیماری‌ها و آلرژی های هر شخص دارد؛ مثلا اگر به فلز نیکل حساسیت دارید، ظروف مسی ممکن است برای شما مضر باشند؛ زیرا ظروف مسی استاندارد باید با لایه‌ای از نیکل پوشیده شوند تا در تماس با حرارت قابل‌استفاده باشند. همچنین افرادی که از بیماری هموکروماتوز (ازدیاد آهن در خون) رنج می‌برند، هرگز نباید از ظروف چدنی استفاده کنند؛ زیرا این ظروف در حین پخت، مقداری آهن به غذا اضافه می‌کنند که ممکن است برای این افراد خطرناک باشد. این‌گونه مثال‌ها ممکن است گستره وسیعی به‌اندازه تمام بیماری‌های ناشی از فلزات داشته باشند؛ بنابراین باید براساس ویژگی‌ها و حساسیت‌های افراد خانواده خود، ظروف مناسب را برای آشپزخانه پیدا کنید.
آیا ظروف پخت‌وپز برای محیط‌زیست مضر هستند؟
شاید برایتان جالب باشد که بدانید ظروف پخت‌وپز از محصولات مضر برای محیط زیست هستند. این محصولات به‌دلیل نحوه تولید و نیز درست مراقبت‌نکردن از آنها در خانه، خطر تولید زباله‌های زیستی را افزایش می‌دهند؛ بنابراین از امروز بیشتر مراقب قابلمه‌ها و ساییدگی آنها باشید تا نقش کمتری در افزایش زباله‌های تخریب‌ناپذیر زمین داشته باشید. بهتر است از برندهای معتبر خرید کنید تا محصول بادوام‌تری داشته باشید.
انواع ظروف پخت و پز
وسایل آشپزی آلومینیومی
آلومینیوم فلز سبکی است که گرما را به‌سرعت منتقل می‌کند. فرایند شست‌وشوی این ظروف آسان است و در مقایسه با محصولاتی که با دیگر فلزها ساخته می‌شوند، ارزان‌تر است. رسوبات آلومینیوم درهنگام پخت‌وپز وارد غذا می‌شوند؛ اما تأثیر محسوسی در طعم ندارند. گفته می‌شود که بیشتر افراد روزانه ۷ تا ۹ میلی‌گرم آلومینیوم مصرف می‌کنند. یکی از نگرانی‌های مردم در سال‌های اخیر، پاسخ به این پرسش است که آیا استفاده از ظروف آلومینیومی ممکن است به پیشرفت آلزایمر کمک کند یا خیر؟
به تأیید دکتر «لورن جفریس»، متخصص بیماری های کودکان، تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که آلومینیوم تاحدودی سمی است و ممکن است سبب تشدید بیماری‌هایی همچون سرطان، مشکلات عصبی و آلزایمر شود؛ البته هنوز شواهد قانع‌کننده‌ای برای ارتباط آلومینیوم با آلزایمر پیدا نشده است؛ باوجوداین توصیه می‌کنیم که به‌سراغ این ظروف نروید و اگر طرف‌دار ظروف آلومینیومی هستید، از آلومینیوم آنادایزشده استفاده کنید. این ظروف در مقایسه با ظروف آلومینیومی معمولی، از سالم ترین ظروف برای پخت و پز محسوب می‌شوند.
ظروف آلومینیوم آنادایزشده
طی فرایند آنادایز، آلومینیوم توسط محلولی اسیدی تغییر رفتار می‌دهد و برای استفاده در پخت‌وپز مناسب‌تر می‌شود. آنادایز مقاومت فلز را دربرابر خوردگی زیاد می‌کند و ظاهر زیباتری به آن می‌دهد. شست‌وشوی ظروف آنادایزشده آسان‌تر است و جالب است بدانید در این حالت میزان آلومینیوم رهاشده در غذا در مقایسه با ظروف آلومینیومی معمولی بسیار ناچیز خواهد بود؛ بنابراین آلومینیوم آنادایزشده گزینه‌ای مطمئن‌تر از انواع ظروف آلومینیومی معمولی است.
وسایل آشپزی از جنس استیل یا فولاد ضدزنگ
فولاد ضدزنگ، با نام تجاری استیل، آلیاژی مرکب از آهن، کروم و نیکل است و این ترکیب دربرابر خوردگی و زنگ‌زدگی بسیار مقاوم است. این آلیاژ گرما را به‌شکل یکسان در تمام سطح خود پخش می‌کند. به همین دلیل، ظروف ساخته‌شده از فولاد ضدزنگ، انتخابی خوب برای پخت‌وپز انواع غذا به‌خصوص کباب و غذاهایی است که به‌شکل لایه روی سطح پهن می‌شوند. ظروف ساخته‌شده با این آلیاژ جادویی، بسیار آسان تمیز می‌شوند و قیمت مناسبی دارند. هنوز شواهدی پیدا نشده است که اثبات کند آشپزی با ظروف ساخته‌شده از فولاد ضدزنگ برای سلامتی مضر است. به تأیید دکتر جفریس، بهتر است مواد اسيدی همچون گوجه فرنگی را در این ظروف نپزید تا نیکل و کروم در غذا آزاد نشوند. فراموش نکنید که پخت‌وپز طولانی یا افزایش درجه‌حرارت، شانس آزادسازی نیکل و کروم را بیشتر می‌کند.
وسایل پخت‌وپز از جنس سرامیک
به‌اعتقاد بسیاری، وسایل آشپزی سرامیکی از سالم ترین ظروف برای پخت و پز هستند و در مقایسه با سایر مواد، همچون تفلون، در دماهای بیشتر بی‌ضررترند. ظروف پخت‌وپز سرامیکی از سرامیک خالص ساخته نشده‌اند. درواقع این ظروف از فلز ساخته شده‌اند و درنهایت با ماده‌ای سیلیکونی که پایه سرامیکی دارد، پوشانده می‌شوند. قابلمه‌های سرامیکی باید با دست شسته شوند. این ظروف برای شست‌وشو با ماشین ظرف‌شویی مناسب نیستند.
ظروف آشپزخانه چدنی
وسایل چدنی دوام زیادی دارند و به همین دلیل در بین مصرف‌کنندگان بسیار محبوب‌اند. چدن از آهن ساخته شده است و برای افرادی که کم خونی دارند، انتخاب مناسبی است. ظروف چدنی گران‌اند؛ اما در عوض سالم ترین ظروف برای پخت و پز هستند و سال‌ها در آشپزخانه دوام می‌آورند. این ظروف برای پخت تعداد زیادی از مواد غذایی، به‌خصوص گوشت (که بافت سختی دارد)، بسیار مناسب‌اند.
پخت‌وپز با ظروف مسی
ظروف مسی به‌خوبی حرارت را به غذا منتقل می‌کنند. با این نوع قابلمه‌ها گرما در تمام سطح مواد غذایی به‌خوبی منتقل می‌شود و درنهایت پخت باکیفیتی خواهید داشت. قابلمه‌ها و تابه‌های مسی معمولا با فلزی دیگر ساخته می‌شوند و روکشی از جنس مس دارند. مس تاحدودی وارد غذا می‌شود؛ بنابراین استفاده بیش‌ازحد از این ظروف ممکن است سبب تجمع مس در کبد و در آینده خطرساز شود.
باتوجه‌به این نکته بهتر است از آن دسته از ظروف مسی استفاده کنید که روکشی از قلع یا نیکل داشته باشند و بسیار هم مراقب باشید این پوشش از بین نرود و ساییده نشود. درواقع ظروف مسی با تمام زیبایی و ظاهر نوستالژیک و سنتی خود درصورتی‌که قلع‌اندود نشده باشند، هرگز در فهرست سالم ترین ظروف برای پخت و پز قرار نمی‌گیرند و به‌دلیل آزادسازی بیش‌ازحد مس در غذا و تجمع آن در بدن، مشکلات بسیاری را برای افراد به وجود می‌آورند. فراموش نکنید که توجه به کیفیت روکش نیز درهنگام خرید این ظروف بسیار مهم است. کسانی که به نیکل حساسیت دارند، بهتر است استفاده از ظروف مسی را فراموش کنند.
قابلمه‌ها و تابه‌های تفلون
وقتی اولین بار در جهان ظروف نچسب معرفی شدند، این ظروف به‌دلیل شست‌وشوی راحت با استقبال بسیار خوبی روبه‌رو شدند و استفاده از آنها در آشپزخانه رواج پیدا کرد. مهم‌ترین مزیت قابلمه‌ها و تابه‌های تفلونی، استفاده کم از روغن درهنگام پخت غذا در این ظروف بود که سبب می‌شد غذای پخته‌شده چربی کمتری داشته باشد و سالم‌تر آماده شود؛ اما این ظروف چندان هم پاسدار سلامتی نبودند و مشخص شد در ترکیبات تفلون، مواد شیمیایی مضری وجود دارد که با بیماری تیروئید و آسیب و بیماری های ریوی ارتباط دارند. فرمول ساخت تفلون در سال ۲۰۱۳ تغییر کرد و وضعیت امن‌تری برای پخت‌وپز به وجود آورد؛ اما فراموش نکنید که بیش از اندازه داغ‌کردن این ظروف برای سلامتی مضر است. درواقع ظروف تفلونی مقرون‌به‌صرفه‌اند؛ اما نمی‌توانیم بگوییم که جزو سالم ترین ظروف برای پخت و پز هم محسوب می‌شوند.
در این اینفوگرافی می‌توانید به‌طور خلاصه با ویژگی‌های ظروف مختلف پخت‌پز آشنا شوید:
توصيه‌هایی که در پخت‌وپز برایتان مفید خواهد بود
رعایت این نکات در پخت مواد غذایی در هر نوع ظرفی کمکتان می‌کند و میزان ضرر هرکدام را به حداقل می‌رساند:
- بعد از طبخ مواد غذایی، بهتر است آنها را داخل همان ظرف نگهداری نکنید؛ مگر اینکه ظرفتان از جنس شیشه یا سنگ باشد.
- هرگز درهنگام آشپزی، از کفگیر و سایر ابزارهای فلزی استفاده نکنید؛ زیرا ممکن است با ایجاد خراشیدگی در سطح قابلمه و تابه، سلامت غذا را به خطر بیندازند.
- تاحدامکان زمان تماس مواد غذایی را با ظروف فلزی کاهش دهید.
- بعد از هر بار استفاده از قابلمه و تابه، آنها را با دقت کامل تمیز کنید و مراقب سطوح حساس در مقابل خراشیدگی در حین شست‌وشو باشید.
- فراموش نکنید ظروف نچسب و همین‌طور آلومینیومی را بعد از دو یا سه سال تعویض کنید.
بهترین وسیله آشپزی چیست؟
از این مقاله به‌راحتی می‌‌توانیم بفهمیم که انتخاب ظروف آشپزی مناسب، به وضعیت جسمانی، رژیم غذایی و بودجه مالی هر فرد بستگی دارد؛ اما باید با هوشمندی سعی کنیم که از بین کالاهای رنگارنگ بازار فروش ظروف آشپزخانه، سراغ کم‌ضررترین آنها برویم تا بتوانیم به‌طور نسبی از سالم ترین ظروف برای پخت و پز استفاده کنیم. امیدواریم از مطالعه این مطلب لذت برده باشید. «چطور» راهنمای شما برای مهم‌ترین دغدغه‌های زندگی در دنیای امروز خواهد بود؛ پس همراه ما باشید.
