زندگینامه علی‌ اکبر دهخدا | آثار و فعالیت های دهخدا | اشعار دهخدا

یکی از ویژگی های شعر دهخدا طنز تلخ و گزنده اوست

* امثال و حکم از آثار دهخدا است که در چهار جلد شامل امثال پارسی است ودر کنار انها اصلاحات و کنایات و موضوعات فراوانی را نیز نقل کرده است.

* از آثار دهخدا میتوان به ترجمه عظمت و انحطاط رومیان اشاره کرد که تألیف منتسکیو است و تا کنون به چاپ نرسیده است.

* ترجمه روح القوانین اثر منتسکیو از دیگر آثار دهخدا است.

* فرهنگ فرانسه به پارسی که شامل لغات علمی، تاریخی، ادبی، جغرافیایی و طبی است و مرحوم دهخدا معادلهای دقیق آن ها رابه دست داده است و این کتاب نیز تا کنون به طبع نرسیده است.

* شرح حال ابوریحان بیرونی نیز از آثار دهخدا است که هم زمان با سالگرد تولد بیرونی تالیف شده و به چاپ رسیده است.

* حاشیه بر دیوان ناصر خسرو که دهخدا در تصحیح اشعار و توضیح بعضی نکات مطالبی بر این دیوان افزوده است.

* تصحیحاتی در دیوان سید حسن غزنوی نیز از دیگر آثار دهخدا است که چاپ شده است.

* دهخدا تصحیحاتی بر دیوانهای حافظ، منوچهری، فرخی، مسعود سعد، سوزنی دارد.

* چرند و پرند که مجموعه مقالات انتقادی دهخداست ودر صوراسرافیل چاپ شده است.

* دیوان اشعار که حاوی اشعار گوناگون دهخدا است.

* لغت نامه دهخدا که مفصل ترین کتاب لغت در زبان پارسی است و علاوه بر آن اعلام نیز با شرح و تفصیل دراین کتاب آمده است. دهخدا برای تالیف این کتاب نزدیک چهل سال وقت صرف کرده و نزدیک صد نفر با وی همکاری داشته اند.

اشعار دهخدا

زندگینامه علی‌ اکبر دهخدا | آثار و فعالیت های دهخدا | اشعار دهخدا

دهخدا اشعارش را در قالبهای معهود مثنوی، غزل، مسمط، قطعه، دوبیتی و رباعی سروده است

اشعار دهخدا را میتوان به سه دسته تقسیم کرد:

1. نخست اشعاری که به سبک متقدمان سروده، بعضی از این سروده هاي دهخدا دارای چنان استحکامی است که تشخیص آن ها از گفته هاي پیشینیان دشوار است.

2. دومین دسته از اشعار دهخدا، اشعاری هستند که در آن ها تجدد ادبی بکار رفته است. مسمط “یاد آر ز شمع مرده یار آر” از بهترین اشعار جدید پارسی به شمار می‌آید.

3. سومین نوع اشعار دهخدا، اشعار فکاهی است که به زبان عامیانه سروده شده است.

دهخدا جزو معدود شاعران دوره مشروطیت است که جهان بینی و جهان نگری روشنی دارد. هرگز دچار احساسات نمی‌شود و شعار نمیدهد. علی اکبر دهخدا اشعارش را در قالبهای معهود مثنوی، غزل، مسمط، قطعه، دوبیتی و رباعی سروده است.

مضامین اشعار دهخدا:

مضامین شعر دهخدا میهن پرستی، دادخواهی، رسوا کردن ظالمان و حاکمان نالایق و مبارزه با ریاکاری و دورویی است. یکی از ویژگی های شعر دهخدا طنز تلخ و گزنده اوست که با تحلیل قوی و سرشارش همراه می‌شود.

سبک دهخدا

دهخدا در ادبیات عهد انقلاب مشروطه مقامی محترم دارد، علامه دهخدا باهوشترین و دقیق ترین طنزنویس این عهد است. دهخدا با نثر ویژه ای که در نوشتن مقالات انتقادی صوراسرافیل بکار برد نمونه ای از نثر طنز و انتقادی پارسی را ابداع کرد. علی اکبر دهخدا هر حادثه ای را دستاویز قرار می داد تا به استبداد بتازد.

نکته مهم در مقالات و شعر طنز دهخدا عشق و علاقه و دلسوزی به حال مردم خرده پا است. دهخدا با نمایاندن جهات تاریک زندگانی، جهت روشن و امید بخش آنرا هرگز فراموش نمیکرد. علامه دهخدا به بطالت و تنبلی و بی شعوری می تاخت. مقالات طنزآمیز او با امضای “دخو” انتشار یافت.

مزار علی‌اکبر دهخدا در داخل حجره خاندان دهخدا

سرانجام علامه دهخدا در ساعت شش و ربع بعد از ظهر روز دوشنبه هفتم اسفندماه 1334 هجري شمسي در خانه مسکوني خويش به رحمت ايزدي ضميمه. جنازه آن مرحوم به شهر ري مشايعت ودر ابن بابويه در آرامگاه خانوادگي مدفون گرديد.

و به حق در مرگ دهخدا بايد گفت:

از شمار دو چشم يک تن کم

و زشمار خرد هزاران بيش

مشهور ترین شعر علی اکبر دهخدا

این شعر را دهخدا در سوگ جهانگیرخان صوراسرافیل سروده است:

زندگینامه علی‌ اکبر دهخدا | آثار و فعالیت های دهخدا | اشعار دهخدا

مضامین شعر دهخدا میهن پرستی، دادخواهی و رسوا کردن ظالمان و … است

ای مرغ سحر ! چو این شب تار / بگذاشت ز سر سیاهکاری

وز نفحه ي روح بخش اسحار / رفت از سر خفتگان خماری

بگشود گره ز زلف زرتار / محبوبه ي نیلگون عماری

یزدان به کمال شد پدیدار / و اهریمن زشتخو حصاری

یاد آر ز شمع مرده یاد آر

ای مونس یوسف اندرین بند / تعبیر عیان چو شد ترا خواب

دل پر ز شعف، لب از شکرخند / محسود عدو، به کام اصحاب

رفتی برِ یار و خویش و پیوند / آزادتر از نسیم و مهتاب

زان کو همه ی شام با تو یک چند / در آرزوی وصال احباب

اختر به سحر شمرده یاد آر

چون باغ شود دوباره خرّم / ای بلبل مستمند مسکین

وز سنبل و سوری و سپرغم / آفاق، نگار خانه ي چین

گل سرخ و به رخ عرق ز شبنم / تو داده ز کف زمام تمکین

ز آن نوگل پیشرس که در غم / ناداده به نار شوق تسکین

از سردی دی فسرده، یاد آر

ای همره تیهِ پور عمران / بگذشت چو این سنین معدود

و آن شاهد نغز بزم عرفان / بنمود چو وعدِ خویش مشهود

وز مذبح زر چو شد به کیوان / هر صبح شمیم عنبر و عود

زان کو به گناهِ قوم نادان / در حسرت روی ارض موعود

بر بادیه جان سپرده، یاد آر

چون گشت ز نو زمانه آباد / ای کودک دوره ي طلائی

وز طاعت بندگان خود شاد / بگرفت ز سر خدا، خدائی

نه رسم ارم، نه اسم شدّاد، / گِل بست زبان ژاژخائی

زان کس که ز نوک تیغ جلاد / مأخوذ به جرم حق ستائی

پیمانه ي وصل خورده یاد آر