نوزادتان تازگی‌ها بی‌قرار شده و بداخلاقی میکند؟ میل به غذا ندارد و بی‌دلیل جیغ می‌زند؟ اگر مطمئن هستید که بیمار نیست و مشکل دیگری ندارد، باید خوشحال باشید. همه‌ی اینها از علائم دندان درآوردن نوزاد هستند و معمولا تا زمانی‌که نوک دندان‌ها از لثه بیرون بزند، ادامه خواهند داشت. درآوردن دندان‌های شیری درعین‌حال که یکی از مراحل اصلی رشد کودک محسوب می‌شود، اما سختی‌ها و گرفتاری‌های خاص خودش را دارد. شما می‌توانید با برخی روش‌ها گذراندن این دوره را برای کودک‌تان آسان‌تر کنید. در این مطلب، شما را با زیروبم این دوره‌ی شیرین اما دردناک آشنا می‌کنیم و راهکارهایی برای تسکین درد و ناراحتی ناشی از دندان درآوردن و کمک به حفظ سلامت دندان‌های نوزادتان در اختیار شما قرار می‌دهیم.
نوزادان چه زمانی شروع به دندان درآوردن می‌کنند؟
دندان درآوردن نوزادان، فرایند تدریجی و زمان‌بَر است که یک‌باره اتفاق نمی‌افتد. تبدیل شدن آن لثه‌های نرم و بدون دندان به دهانی پر از مرواریدهای براق، مسیری است که پیمودن آن چندین ماه طول می‌کشد. تا زمانی‌که کودک‌تان ۳ ساله شود، معمولا اکثر دندان‌هایش بیرون می‌آیند و می‌تواند خودش آنها را مسواک بزند؛ همان‌طور که می‌دانید مسواکِ دندان‌ها یکی از گام‌های اساسی در مراقبت از سلامت فردی است. البته او آن‌قدر مهارت ندارد که این کار را درست و بدون اِشکال انجام دهد؛ بنابراین حتما تا زمانی‌که حداقل ۶ ساله شود، در مسواک زدن به او کمک کنید.
هنگامی‌که نوزاد هنوز داخل رحم مادر است، دندان‌های او شروع به رشد می‌کنند. جوانه‌های دندانی نوزادتان – که پایه‌ای برای دندان‌های شیری او هستند – در زمانی‌که شما حامله بودید، تشکیل شده‌اند. در موارد بسیار نادر ممکن است نوزاد با یک یا دو دندان متولد شود یا در چند هفته‌ی اول تولد، دندان دربیاورد اما اکثر نوزادان، اولین دندان‌شان را بین ۴ و ۷ ماهگی بیرون می‌آورند.
اگر نوزادتان جزء کودکانی باشد که زودتر از سن‌شان رشد می‌کنند، ممکن است اولین دندان شیری‌اش را که معمولا یکی از دندان‌های وسط فک پایین است، در ۳ ماهگی بیرون بیاورد اما اگر رشد کودک‌تان با کمی تأخیر همراه باشد، ممکن است مجبور شوید برای بیرون آمدن دندان‌هایش تا یک سالگی یا شاید هم کمی بیشتر صبر کنید.
آخرین دندان‌هایی که بیرون می‌آیند، دندان‌های آسیاب دوم هستند که در بالا و پایین قسمت انتهایی دهان رشد می‌کنند. آنها معمولا در حوالی سه سالگی ظاهر می‌شوند. مدت کوتاهی پس از آن، کودک شما یک مجموعه‌ی کامل، شامل ۲۰ دندان، خواهد داشت.
علائم دندان درآوردن چیست؟
برخی نوزادان به‌راحتی و بدون هیچ‌گونه مشکلی دندان درمی‌آورند، اما بسیاری از نوزادان معمولا در طول این فرایند، احساس ناراحتی می‌کنند. اینها چند مورد از متداول‌ترین علائم دندان درآوردن هستند:
- آبریزش دهان که می‌تواند به بروز بثورات جلدی در اطراف دهان منجر شود؛
- حساسیت و تورم لثه؛
- تحریک‌پذیری یا نق زدن؛
- گاز گرفتن؛
- امتناع از غذا خوردن؛
- مشکلات خواب.
دندان درآوردن باعث تب، استفراغ یا اسهال نمی‌شود. اگر نوزاد شما این علائم یا نشانه‌های نگران‌کننده‌ی دیگری دارد، آن را به دندان درآوردن ربط ندهید و با پزشک او تماس بگیرید.
ترتیب رویش دندان‌های شیری در اکثر نوزادان از این قرار است: اول دو دندان میانی در فک پایین، سپس دو دندان میانی در فک بالا و در آخر دندان‌های کناری و عقب.
راه‌هایی برای کاهش درد ناشی از دندان درآوردن نوزادان
شما نمی‌توانید برای بیرون آمدن دندان‌های نوزادتان کاری انجام دهید، اما می‌توانید میزان درد و ناراحتی ناشی از آن را برای دلبندتان کاهش دهید. اینها برخی از راهکارهایی هستند که می‌توانند مفید باشند:
- به نوزادتان چیزی بدهید تا آن را بجود. به او یک حلقه‌ی دندانی یا حوله‌ی خیسی بدهید که قبلا آن را در یخچال گذاشته‌اید. دندان‌گیرها را در فریزر نگذارید، چون با منجمد شدن می‌توانند آن‌قدر سفت شوند که به لثه‌های کودک آسیب برسانند.
- به نوزادتان، غذای سرد بدهید. دادن غذاهای سردی مانند پوره‌ی سیب (کمپوت سیب له‌شده) یا ماست به کودک می‌تواند به کاهش درد و ناراحتی لثه‌های او کمک کند.
- لثه‌های کودک را ماساژ دهید. بعد از شستن دست‌هایتان، لثه‌های او را به‌آرامی اما محکم با انگشت‌تان ماساژ دهید. این فشار می‌تواند فشاری را که نوزاد به‌خاطر دندان‌های درحال جوانه زدن احساس میکند، تا حد زیادی تسکین دهد.
- داروی مُسکن را امتحان کنید. اگر هیچ‌یک از این روش‌ها مؤثر نبود، ممکن است پزشک برای کاهش درد و التهاب، استفاده از قطره‌ی استامینوفن نوزادان را توصیه کند.
استفاده از داروهای بدون نسخه مانند ژل‌ها و کر‌م‌های بی‌حس‌کننده که لثه‌ی نوزاد را بی‌حس می‌کنند و درد دندان درآوردن را تسکین می‌دهند، برای کودکان زیر ۲ سال توصیه نمی‌شود، بنابراین از مصرف خودسرانه‌ی این داروها اجتناب کنید و فقط تحت نظر پزشک از آنها استفاده کنید. آکادمی دندان‌پزشکی کودکان آمریکا، اداره‌‌ی غذا و داروی ایالات‌متحده و سایر کارشناسان هشدار می‌دهند که داروهای بی‌حس‌کننده‌ی موضعی حاوی بنزوکائین می‌توانند باعث متهوگلوبینمی ( methemoglobinemia) شوند؛ وضعیتی نادر اما خطرناک که در آن مقدار اکسیژن در خون، به‌طرز زیاد و خطرآفرینی پایین می‌آید.
چگونه دندان‌های کودک‌تان را مسواک بزنید
هنگامی‌که نوزادتان درحال دندان درآوردن است، باید لثه‌ها و دندان‌های درحال رویش او را تمیز نگه دارید. به‌محض آنکه دندان‌های او بیرون آمدند، آنها را دو بار در روز با استفاده از یک مسواک سایز نوزاد یا یک مسواک انگشتی – که مخصوص نوزادان است – و مقدار بسیار کمی خمیردندان، مسواک بزنید. از پزشک یا دندان‌پزشک او در مورد استفاده از خمیردندان‌های حاوی فلوراید سؤال کنید. وقتی کودک‌تان دو ساله شد، مقدار خمیردندان را به اندازه‌ی یک نخود افزایش دهید.
اگر کودک‌تان چندین دندان درآورده است و شما نمی‌توانید با مسواک به تمام سطوح آنها دسترسی داشته باشید، وقت آن است که از نخ دندان استفاده کنید. سعی کنید از نخ دندان‌های کمانی رنگارنگ که مخصوص کودکان هستند، استفاده کنید تا این کار برای شما و کودک‌تان آسان‌تر شود.
سایر راه‌ها برای مراقبت از دندان‌های کودک‌تان
هرگز کودک‌تان را درحالی‌که شیشه‌ی شیر در دهانش است، نخوابانید؛ مگر آنکه شیشه‌ی شیر پر از آب باشد. قندهای موجود در شیر خشک و حتی شیر مادر در طول شب روی دندان‌های او جمع می‌شوند و می‌توانند به پوسیدگی دندان ناشی از شیشه‌ی شیر منجر شوند که به آن پوسیدگی بطری نیز می‌گویند.
راه دیگر برای اجتناب از این وضعیت و کاهش احتمال پوسیدگی دندان نوزاد آن است که سعی کنید به‌جای بطری، با یک فنجان به او شیر بدهید. بهتر است این کار را از حوالی یک‌سالگی انجام دهید تا او راحت‌تر بتواند از فنجان شیر بخورد. همچنین باید از لیوان‌های نی‌دار نیز اجتناب کنید، چون آنها هم مانند بطری شیر باعث می‌شوند دندان‌ها به‌مدت طولانی درمعرض قند موجود در شیر قرار بگیرند و درنتیجه احتمال پوسیدگی دندان‌های نوزاد را افزایش می‌دهند.
چکاپ شش ماهگی نوزاد، زمان مناسبی است که از دکتر کودک‌تان بپرسید آیا او به یک مکمل فلوراید نیاز دارد یا نه. این مکمل‌ها، به‌شکل قطره‌های حاوی فلوراید هستند و به پیشگیری از پوسیدگی دندان‌های نوزاد کمک می‌کنند اما فقط در صورتی ضروری هستند که غلظت فلوراید آب آشامیدنی شما کمتر از حد مجاز باشد. همچنین از دکتر بخواهید که دندان‌های نوزادتان را معاینه کند.
در حوالی یک‌سالگی باید کودک‌تان را برای چکاپ دندان‌هایش نزد دندان‌پزشک ببرید. البته اگر پزشک نوزادتان احساس کند که احتمال پوسیدگی دندان‌های او زیاد است، ممکن است لازم باشد که نوزادتان را کمی زودتر نزد دندان‌پزشک ببرید، یعنی شش ماه پس از بیرون آمدن اولین دندانش یا تا تولد یک‌سالگی، هر کدام که موعدش زودتر بود.
در حدود ۱۸ ماهگی می‌توانید کم‌کم به کودک‌تان یاد بدهید که چگونه دندان‌هایش را مسواک بزند. شما باید در این کار به او کمک کنید، چون او هنوز مهارت و تمرکز لازم را برای استفاده‌ی درست از مسواک ندارد.
شما مجبور نیستید دندان‌های کودک‌تان را در یک جهت خاص مسواک بزنید، فقط سعی کنید ذرات مواد غذایی را از بین دندان‌ها بیرون بیاورید. اگر کودک شما مزه‌ی خمیردندان را دوست ندارد، نوع دیگری را امتحان کنید.
سعی کنید به کودک‌تان بیش‌ازحد شیرینی و شکلات ندهید. وقتی او در خوردن شیرینی‌جات زیاده‌روی کرد (مثلا در یک جشن تولد)، حتما بلافاصله پس از خوردن آنها دندان‌هایش را مسواک بزنید.
اگر کودک شما هنوز دندان درنیاورده است، باید چه کار کنید؟
اگر تا چکاپ ۱۸ ماهگی نوزادتان هنوز هیچ نشانه‌ای مبنی‌بر دندان درآوردن او مشاهده نکردید، این مسئله را با پزشک یا دندان‌پزشک او درمیان بگذارید. نوزادان نارس ممکن است چند ماه دیرتر از نوزادان معمولی دندان دربیاورند.
همچنین اگر کودک‌تان همه‌ی علائم دندان درآوردن را دارد – آبریزش زیاد از دهان، لثه‌های متورم – اما به‌نظر می‌رسد که علاوه‌بر آنها درد شدید و غیرعادی را نیز تحمل میکند (گریه‌های شدیدی که به‌هیچ‌وجه آرام نمی‌شوند، یکی از نشانه‌های درد است) با پزشک او تماس بگیرید. دندان درآوردن نباید فرایند مشقت‌بار و زجرآور برای نوزاد باشد.
دندان‌های کودک‌تان در چه سنی شروع به افتادن می‌کنند؟
تا زمانی‌که دندان‌های دائمی کودک‌تان آماده‌ی بیرون آمدن از لثه‌ها نباشند، دندان‌های شیری او نمی‌افتند. معمولا دندان‌های شیری در حوالی ۶ سالگی شروع به افتادن می‌کنند.
