زبان جغرافیایی نوعی بیماری است که در آن زوائد جزیره‌مانندی روی سطح و کناره‌های زبان ایجاد می‌شود؛ طوری که زبان ظاهری شبیه نقشه پیدا می‌کند. این جزایر ظاهری زبر و ناهموار دارند و گاهی حاشیه و کناره آنها سفید است. اگر می‌خواهید بیشتر با این بیماری عجیب و علت و علائم ایجاد آن آشنا شوید، تا انتهای مقاله با ما همراه باشید.
زبان جفرافیایی چیست؟
به‌طور طبیعی، روی هر زبان سالم، بخش‌های کوچک انگشت‌مانندی به‌نام پاپیلا وجود دارد که در خوردن، بلعیدن و حس‌کردن طعم غذا کمکمان می‌کنند. منتها در زبان جغرافیایی این پاپیلاها ناپدید می‌شوند و در پشت زوائد یا تکه‌‌های صاف و قرمز قرار می‌گیرند. زوائد معمولا بدون دردند و خطری ندارند و نشانه عفونت، سرطان یا بیماری‌های جدی دیگری محسوب نمی‌شوند؛ اما نقاط بدشکل ممکن است علامت اثرات التهابی روی سطح زبان باشد.
نکاتی که باید بدانید
- زبان جغرافیایی حدود ۱ تا ۳ درصد از مردم را درگیر می‌کند و در هر سنی اتفاق می‌افتد؛ اما در زنان و افراد جوان نسبت به دیگران شایع‌تر است.
- گاهی به‌اشتباه به زبان جفرافیایی زبان آریتم مهاجر یا گلوسیت مهاجر هم می‌گویند؛ اما این دو بیماری کاملا متفاوت است. در آریتم مهاجر، که در افراد مبتلا به بیماری لایم (Lyme Disease) دیده می‌شود، جوش‌هایی پدیدار می‌شود.
- اگر لکه‌های نقشه‌مانند در سایر نقاط دهان مثل زیر زبان یا کام نرم ایجاد شود، ممکن است بیماری دیگری به‌نام استوماتیت آریتم مهاجر داشته باشید. این بیماری نیز علائم و نشانه‌هایی شبیه به زبان جغرافیایی دارد؛ اما زوائد در بخش‌هایی غیر از زبان پخش می‌شود.
علائم زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی همیشه هم با علامت همراه نیست. بعضی افراد متوجه تغییرات ظاهری نمی‌شوند و با معاینه دندان‌پزشک یا پزشک بیماری تشخیص داده می‌شود. افرادی که متوجه علائم می‌شوند در ابتدا نشانه‌هایی را روی زبان می‌بینند. این علائم و نشانه‌ها واضح‌اند و اغلب تشخیص را برای پزشک آسان می‌کنند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- لکه‌ها یا زوائدی که اندازه و شکل متفاوتی دارند؛
- لکه‌هایی که ایجاد می‌شوند و به‌سرعت از بین می‌روند؛
- ناراحتی خفیف یا احساس سوزش روی زبان یا در دهان؛
- زوائد بی‌نظم و قرمز جزیره‌مانند که صاف و احتمالا حساس‌اند؛
- لبه‌های سفید یا روشن که ممکن است کمی در حاشیه زوائد بالا آمده باشد؛
- حساسیت به مواد خاص مثل دود سیگار، شوینده دهان، خمیردندان، شیرینی، شکر، و غذاهای داغ، تند یا اسیدی؛
- لکه‌ها یا زوائدی که به نظر مهاجرت می‌کنند و در عرض چند روز یا چند هفته از یک بخش زبان به بخش دیگر می‌روند.
ممکن است علائم بیماری در عرض چند روز ظاهر شوند و طی چند ماه از بین بروند. البته در بعضی موارد ممکن است طی چند ماه ظاهر شوند و طی چند سال از بین بروند. علت طولانی‌بودن بیماری در بعضی افراد مشخص نیست. همچنین، معلوم نیست چه افرادی در آینده این بیماری را تجربه می‌کنند.
علت ایجاد زبان جغرافیایی
علت اصلی ایجاد زبان جغرافیایی مشخص نیست. منتها ۲ عامل خطر برای بیماری شناسایی شده است:
- زبان تَرک‌دار: معمولا بیماری زبان ترک‌دار و زبان جغرافیایی باهم اتفاق می‌افتند. در زبان ترک‌دار ترک‌ها و شکاف‌هایی روی سطح زبان ایجاد می‌شود. این فرورفتگی‌ها گاهی آزاردهنده و دردناک‌اند.
- ژنتیک: بیماری می‌تواند از نسلی به نسل بعدی منتقل شود.
از طرفی، بعضی افراد ممکن است بیشتر از سایرین به این بیماری مبتلا شوند. این افراد معمولا بیماری یا شرایطی دارند که احتمال ابتلا را افزایش می‌دهد که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- پسوریازیس
در این بیماری، سلول‌های زیادی در سطح پوست ایجاد می‌شود. فراوانی سلول‌های پوستی می‌تواند لکه‌های ناهموار و ضخیمی ایجاد کند که اغلب احساس خارش دارند و ناراحت‌کننده‌اند. افراد مبتلا به پسوریازیس بیشتر دچار زبان جغرافیایی می‌شوند و بعضی متخصصان گمان می‌کنند زبان جغرافیایی شکل دهانی پسوریازیس است.
- بیماری لیکن‌پلان
این بیماری التهابی موجب ضایعات و زوائدی روی سطح پوست و درون دهان می‌شود. زبان جغرافیایی می‌تواند شکل دهانی این بیماری باشد.
- کمبود ویتامین ب (B)
میزان کم ویتامین ب موجب التهاب، ورم و سایر علائم روی زبان می‌شود. افراد مبتلا به کمبود ویتامین ب بیشتر نواحی عریان و فاقد پاپیلا را روی زبان دارند و ممکن است دچار زبان جغرافیایی شوند.
- بارداری
زنان باردار تغییرات هورمونی زیادی را از سر می‌گذرانند و جنین در حال رشد از مواد مغذی بدن مادر تغذیه می‌کند. این موضوع ممکن است موجب کمبود ویتامین مادر شود و علائم شبیه زبان جغرافیایی در بارداری را تجربه کنند.
عوارض زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی علامت بیماری جدی‌تر نیست و نباید نگران گسترش آن باشید. بعضی افراد به‌دلیل ظاهر نامعمول زبان احساس اضطراب یا نگرانی می‌کنند. منتها بیماری جدی، شایع یا واگیردار نیست و با بوسیدن یا خوردن غذای مشترک به دیگران منتقل نمی‌شود.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کرد؟
اگر زوائد غیرطبیعی روی زبانتان مشاهده کردید و مشکلات تنفسی، سختی در تکلم یا هرگونه ناراحتی در بلع یا جویدن داشتید به پزشک مراجعه کنید. ممکن است دچار نوعی بیماری جدی شده باشید که زبان جغرافیایی نیست. زبان جغرافیایی ممکن است ناراحت‌کننده باشد؛ اما نشانه بیماری بزرگ‌تر یا جدی‌تر نیست. بیشترِ علائم زبان جغرافیایی در عرض چند روز و بدون درمان از بین می‌روند.
تشخیص زبان جغرافیایی
بیماری زبان جغرافیایی خیلی واضح است و پزشک با دیدن شما می‌تواند بیماری را تشخیص دهد. منتها برای اطمینان ممکن است پزشک معاینات دیگری انجام دهد تا احتمال ابتلا به سایر بیماری‌ها را رد کند.
در همین راستا، ممکن است پزشک از آزمایش خون برای بررسی علائم التهاب، عفونت و کمبود مواد مغذی استفاده کند. شاید با چراغ‌قوه، دهان و گلو و زبانتان را بررسی کند و غدد بزاقی، تب و سایر علائم شما را نیز بررسی کند. همچنین، در موارد نادر، اگر بیماری طی چند هفته از بین نرفت، ممکن است از پوست نمونه‌برداری انجام شود.
درمان زبان جغرافیایی
زبان جغرافیایی درمان ندارد و بیشتر زوائد طی چند روز یا چند هفته از بین می‌روند. منتها بعضی درمان‌ها ممکن است علائم بیماری را کمتر کند که می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- داروهای تجویزی: ممکن است پزشک برای کاهش التهاب شوینده‌های کوتیکواستروئیدی تجویز کند. دهان‌شویه‌ای حاوی مقداری بی‌حس‌کننده یا آنتی‌هیستامین درد و التهاب دهان را کاهش می‌دهد.
- پرهیز غذایی: اگر با مصرف غذایی خاص التهاب بیشتری را تجربه می‌کنید از آن غذا بپرهیزید. غذاهای تند، اسیدی، نمکی و شیرین معمولا موجب التهاب یا احساس سوزش می‌شوند.
- داروهای بدون نسخه: می‌توان هرگونه درد یا ناراحتی ناشی از زوائد را با داروهای بدون نسخه مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن سدیم برطرف کرد.
- پرهیز از خمیردندان طعم‌دار: خمیردندان‌هایی که طعم زیادی دارند یا مواد پاک‌کننده تندی دارند ممکن است موجب التهاب زبان شوند.
- استفاده از مکمل ویتامین ب و روی (زینک).
نکات پایانی
فرد مبتلا به زبان جغرافیایی می‌تواند زندگی طبیعی داشته باشد و معمولا ظاهر زبان و ناراحتی خفیفی که ممکن است ایجاد شود بزرگ‌ترین نگرانی این افراد است. در بیشتر موارد، لکه‌ها بدون هیچ دخالتی از بین می‌روند. در نهایت، هیچ تغییری در سبک زندگی افراد نیاز نیست و هیچ‌چیزی برای پیشگیری از ابتلا به بیماری وجود ندارد. با این حال، بهتر است از مصرف غذاهای اسیدی و تند خودداری شود.
شما بگویید
جلوی آینه بایستید و با دقت به زبانتان نگاه کنید. آیا چیزی شبیه زبان جفرافیایی می‌بینید؟ تا به حال این بیماری را تجربه کرده‌اید؟ شاید علائمی شبیه آن را قبلا دیده باشید، اما نمی‌دانستید اسم آن چیست. اگر تجربه یا نظری درمورد زبان جغرافیایی دارید، می‌توانید در قسمت «ارسال دیدگاه» برایمان بنویسید. همچنین، شاید خواندن این مطلب برای بسیاری از افراد عجیب و جدید باشد؛ کسانی که تا به حال اسم زبان جغرافیایی را نشنیده‌اند. می‌توانید این مقاله را از طریق شبکه‌های اجتماعی برایشان بفرستید و در این مورد باهم حرف بزنید.
منابع دیگر: mayoclinic
