«باید بیشتر لبخند بزنی.»، «چرا مثل بقیه رفتار نمی‌کنی؟»، «می‌شه به موهات دست بزنم؟» اینها چند نمونه ریزپرخاشگری هستند که در طول روز با آنها روبه‌رو می‌شویم. با اینکه به آنها ریزپرخاشگری می‌گویند، چندان هم ریز نیستند و آسیب‌هایی جدی به افراد وارد می‌کنند. در ادامه، بیشتر درباره این مسئله خواهیم گفت. با ما همراه باشید.
ریزپرخاشگری چیست؟
بر اساس تعریف، ریزپرخاشگری شامل رفتارهایی کلامی و غیرکلامی است که تأثیرات بلندمدتی دارند و ممکن است منجر به قضاوت‌شدن و منزوی‌شدن افراد شوند. زمانی که کسی ارزش و احترام کافی از محیط دریافت نکند یا قربانی تبعیض‌های قومی و جنسیتی شود، یعنی با این رفتارها روبه‌روست. شاید فرد بعد از مدتی به این رفتارها عادت کند، اما در بلندمدت سلامت روان او آسیب زیادی می‌بیند.
اصطلاح ریزپرخاشگری چه زمانی ابداع شد؟
در سال ۱۹۷۰ دکتر چستر پیرس، روان‌پزشک دانشگاه هاروارد، از این اصطلاح برای توصیف توهین و تبعیض‌هایی استفاده کرد که سیاه‌پوستان روزانه تجربه می‌کردند. چستر معتقد بود این تجربیات در طول زمان تأثیر زیادی بر سلامت روانی و جسمی افراد دارند.
در سال ۲۰۰۷ دکتر درالد وینگ‌سو، استاد دانشگاه کلمبیا، به‌کمک گروهی از دانشمندان علوم اجتماعی با بررسی و طبقه‌بندی این رفتارها تأثیر ریزپرخاشگری بر رنگین‌پوستان را تأیید کرد و در سال ۲۰۱۶ نحوه برخورد با دانشجویان رنگین‌پوست بررسی شد. وینگ‌سو تحقیقات خود را گسترش داد و سراغ گروه‌های مذهبی، افراد معلول و افرادی رفت که به آنها تجاوز شده بود. درک تأثیر ریزپرخاشگری‌ها و فرهنگ‌سازی در محیط کار باعث شد سازمان‌های زیادی برای رفع ریزپرخاشگری‌ها در سازمان خود تلاش کنند.
وقتی می‌گوییم ریزپرخاشگری، تصور می‌شود تأثیراتش هم کوچک و زودگذرند، اما تحقیقات نشان می‌دهند ریزپرخاشگری‌ها به‌اندازه پرخاشگری تأثیرگذار و مخرب هستند. بر اساس مطالعات سو، تأثیر کلان ریزپرخاشگری‌ها چنان زیاد است که می‌تواند در استانداردها یا سبک زندگی روزانه گروه خاصی از افراد اختلال ایجاد کند. وینگ‌سو اصطلاح «رفتارهای طردکننده» را جایگزین بهتری می‌داند.
انواع ریزپرخاشگری
این رفتارها اغلب در نگرش و باورهای ما ریشه دارند و ورای آگاهی و اختیار ما هستند. نگرش و باورهای ما در خانواده و بر اساس کلیشه‌های قومی، سنی، جنسیتی و نژادی شکل می‌گیرند. از نظر سو و همکارانش ریزپرخاشگری‌ها به ۴ دسته تقسیم می‌شوند که در ادامه هرکدام را بررسی می‌کنیم.
۱. ریزپرخاشگری کلامی
مشخص‌ترین شکل ریزپرخاشگری تحقیر کلامی و توهین رفتاری مستقیم است. در این حالت، افراد کاملا عامدانه برای توهین و کوچک‌کردن دیگران از توهین‌های کلامی استفاده می‌کنند و رفتارهای اجتنابی و تبعیض‌های هدفمند دارند.
بیان کلمات توهین‌آمیز و نادیده‌گرفتن عامدانه افراد، نمونه‌های مخرب ریزپرخاشگری مستقیم کلامی هستند. نمونه‌های رایج این رفتارها طنزهای قومی و تمسخر افراد معلول هستند. افرادی که از این طنزها لذت می‌برند با جمله «این فقط شوخیه» رفتارشان را توجیه می‌کنند.
۲. ریزپرخاشگری غیرکلامی
ریزپرخاشگری‌های توهین‌آمیز همیشه کلامی نیستند و گاهی با رفتار یا زبان بدن هم منتقل می‌شوند. چند نمونه از آنها عبارت‌اند از:
- دنبال‌کردن افراد در فروشگاه با پیش‌فرض جلوگیری از دزدیده‌شدن اجناس؛
- فاصله‌گرفتن عامدانه؛
- بی‌توجهی به ارتباطات چشمی؛
- برگزاری جلسات مغایر با تفکرات مذهبی گروهی خاص؛
- سفارش غذا بدون درنظرگرفتن معذوریت‌های غذایی افراد؛
- اختصاص‌دادن پروژه‌های بهتر به دیگران و نادیده‌گرفتن افرادی خاص.
۳. بی‌اعتبارسازی تجربیات افراد
ریزپرخاشگری نوع سوم نادیده‌گرفتن و بی‌ارزش جلوه‌دادن تجربیات دیگران است. افراد با ریزپرخاشگری سعی می‌کنند تجربه شخصی دیگران را نادیده بگیرند یا بی‌اهمیت جلوه بدهند. فرض کنید شخصی درباره تجربیات خود صحبت می‌کند که ناگهان کسی با قطع‌کردن حرف‌هایش مشغول بیان‌کردن تجربیات خودش می‌شود. به نظر می‌رسد بیشتر افراد این تجربه را دارند و حداقل ۱ بار در محیط کار یا مدرسه این اتفاق برایشان افتاده است.
۴. ریزپرخاشگری غیرمستقیم
در این نوع ریزپرخاشگری، کلیشه‌ها و پیش‌فرض‌های متعصبانه قومی باعث رفتارهای بی‌ادبانه می‌شوند. هوش و ذکاوت گروه خاصی از افراد نادیده گرفته می‌شود و رعایت اخلاق برای آنها از بین می‌رود. اگر آنها ظاهر، قومیت یا زبان مادری مشابه دیگران نداشته باشند، از گروه‌های اجتماعی طرد می‌شوند. این رفتارها کمترین مشکلی است که با آنها مواجه هستند. شاید انجام این رفتارها ناخودآگاه به نظر برسند، اما متأسفانه ناخودآگاهانه‌بودنش چیزی از تأثیرات مخرب و منفی آنها بر سلامت روحی افراد کم نمی‌کند.
تأثیر ریزپرخاشگری بر سلامت جسمی و روانی
مواجهه با ریزپرخاشگری عاملی استرس‌زاست. افزایش اضطراب باعث بالارفتن فشار خون، بیماری‌های قلبی عروقی و ترشح هورمون‌هایی مانند کورتیزول می‌شود. ریزپرخاشگری در طول زمان منجر به افسردگی، اختلالات غذایی، مصرف مواد مخدر و مشکلات خواب می‌شود. مهم‌ترین تأثیر آن بر سلامت روانی افراد هم ایجاد رفتارهای ناسالمی مانند سیگارکشیدن، نوشیدن الکل و پرخوری است.
در سال ۲۰۱۵، تحقیقاتی با هدف بررسی ارتباط انواع پرخاشگری و افکار خودکشی روی ۴۰۵ دانشجو از اقلیت‌های قومی در دانشگاه بزرگ غرب میانه انجام شد. طبق این تحقیقات، با افزایش تجربه ریزپرخاشگری در دانشجویان، افکار خودکشی آنها پررنگ‌تر می‌شد. سپس تحقیقات دیگری روی ۵۰۶ بزرگ‌سال از گروه‌های نژادی مختلف انجام شد که نشان می‌داد افزایش ریزپرخاشگری‌های نژادی تأثیر فراوانی برای سلامت روانی افراد دارد و باعث افزایش علائم افسردگی، اضطراب و دیدگاه منفی آنها به زندگی می‌شود. تصور کنید افراد در طول روز هزاران بار کلامی و غیرکلامی در معرض انواع پرخاشگری قرار می‌گیرند. اگرچه نیش پشه کوچک است و در ظاهر تأثیر زیادی ندارد، اگر تعداد زیادی از آنها هم‌زمان به ما حمله کنند، آزرده می‌شویم.
ریزپرخاشگری در محیط درمانی
زمانی که افراد با جهت‌گیری ذهنی وارد محیط درمانی می‌شوند، اوضاع متفاوت است. رابطه موفق بیمار و درمانگر با اعتماد متقابل شکل می‌گیرد. تصور کنید جهت‌گیری ذهنی درمانگر احساسات منفی در بیمار ایجاد کند و اعتماد بین آنها را از بین ببرد. پژوهشی در سال ۲۰۱۵ نشان داد از هر ۳ بیمار سرخپوست مبتلا به دیابت یکی در معرض ریزپرخاشگری از جانب درمانگر خود بوده است و به‌مرور زمان علائم افسردگی، سکته قلبی و بستری‌شدن در آنها افزایش پیدا کرد. این مسئله نشان می‌دهد با وجود ریزپرخاشگری نه‌تنها ارتباط دوستانه میان درمانگر و بیمار شکل نمی‌گیرد، بلکه سلامت جسمی و روانی بیمار هم به خطر می‌افتد.
رایج‌ترین نوع ریزپرخاشگری در محیط درمانی مربوط به بیمارانی با گرایش جنسی متفاوت است. درک‌نشدن و ارتباط ضعیف آنها با درمانگر باعث می‌شود در مصرف تنباکو، مواد مخدر و الکل زیاده‌روی کنند. به‌اعتقاد دکتر کلگهورن، در طول تاریخ عقاید جامعه و فرهنگ در پزشکی هم ریشه دوانده‌اند. پزشکی با مرگ و زندگی مرتبط است و باید بی‌طرف باشد.
نحوه مقابله با ریزپرخاشگری در محل کار
آشنایی با ماهیت ریزپرخاشگری‌ها یا رفتارهای طردکننده اهمیت زیادی برای توسعه آگاهی و همدلی در محیط کار دارد. برای مهار بهتر ریزپرخاشگری، باید آن را شناسایی کنید. همه ما می‌دانیم تبعیض نژادی برای اعضای گروه نپذیرفتنی است، اما اغلب اوقات با ریزپرخاشگری‌های عمدی و غیر‌عمدی به همکاران خود آسیب می‌زنیم. برای حل این مسئله با افراد صحبت کنید و دوستانه دلیل رفتار آنها را بپرسید. در صورتی که این صبحت‌کردن مؤثر نبود، از ۲ روش زیر استفاده کنید.
۱. کمک‌گرفتن از مدیران میانی
برای رسیدن به نتیجه بهتر از مدیران میانی و مدیر منابع انسانی کمک بگیرید. مدیران میانی و مدیر منابع انسانی با بررسی موقعیت، دلیل اصلی این رفتار را پیدا و به مسئله شما رسیدگی می‌کنند.
اگر خود مدیر مرتکب ریزپرخاشگری می‌شود چه‌کار کنیم؟
اگر مدیران متوجه زحمات شما نیستند و فرصت‌های مهم شغلی همیشه در اختیار افراد خاصی قرار می‌گیرد، مذاکره کنید. صحبت‌کردن درباره نکات منفی مدیران آنها را نگران می‌کند و نیاز به ریسک‌پذیری بالایی دارد، اما مدیرانی که در فکر ایجاد تیمی منسجم و موفق هستند از صداقت شما استقبال می‌کنند.
در صورتی که صحبت‌کردن مؤثر نبود و هیچ‌چیز تغییر نکرد، برای بار دوم داوطلبانه با مدیرتان صحبت کنید و در قدم بعدی از مدیر منابع انسانی کمک بگیرید. گزارش رفتارهای تبعیض‌آمیز بخشی از مسئولیت اخلاقی ما در محیط کار است. در نهایت اگر تلاش شما برای گزارش و پیگیری رفتار مدیران به جایی نرسید، وقت آن رسیده است که محیط کار خود را تغییر دهید.
۲. توجه به قربانیان ریزپرخاشگری
ریزپرخاشگری بیشتر در محل کار اتفاق می‌افتد، پس با قدردانی‌کردن از کسانی که در معرض این رفتارها هستند، می‌توانید به‌راحتی مسئله را حل کنید. برای به حداقل رساندن آسیب‌های ریزپرخاشگری در محیط کار، مشارکت در کارها، تایید شدن و شنیدن ایده‌های آنها کمک زیادی می‌کند.
ریزپرخاشگری در زندگی شخصی
تکرار مدام ریزپرخاشگری در محل کار، در زندگی شخصی شما هم بازتاب پیدا می‌کند. برای مقابله با تأثیرات منفی ریزپرخاشگری سعی کنید با افراد صحبت کنید و دلیل رفتار یا حرف‌هایشان را بپرسید. شما در تمام روز با افرادی برخورد نمی‌کنید که رفتارهای ریزپرخاشگری دارند، اما زمانی که درباره رفتارشان صحبت کنید، متوجه ناخودآگاهانه‌بودن ریزپرخاشگری و کلیشه‌های قدیمی آنها می‌شوید.
چند نمونه از ریزپرخاشگری
۱. خیلی تحسین‌برانگیز است که به‌رغم معلولیت فعال هستی
اگر همکار شما معلولیت دارد، به او نگویید چقدر الهام‌بخش است. افراد معلول در طول روز بارها در معرض ریزپرخاشگری هستند، اما مشابه همکاران خود فعالیت می‌کنند و موفق هستند. سعی کنید طوری با او رفتار کنید که انگار هیچ تفاوتی با شما ندارد.
۲. تلفظ اسمت خیلی سخت است
با گفتن این جمله به همکار خود، اظهار می‌کنید که فرهنگ زبانی او مناسب نیست و نامش ارزش یادگیری ندارد. اگر نمی‌توانید نام همکارتان را تلفظ کنید، از خودش راهنمایی بخواهید.
۳. اصلا تا حالا با اینستاگرام کار کردی؟
تبعیض سنی از مشکلات جدی افراد مسن‌تر در محیط کار است. افراد جوان تصور می‌کنند آنها با اصطلاحات و ابزار جدید آشنایی ندارند و ممکن است با رفتارشان به آنها توهین کنند.
۴. خب راستش من فکر می‌کنم…
الیزابت ایمز، معاون ارشد بازاریابی مؤسسه آنیتا بورگ، نادیده‌گرفتن زنان را بزرگ‌ترین ریزپرخاشگری در محیط کار می‌داند.
قطع‌کردن صحبت زنان توسط مردان پدیده‌ای جهانی است. زنان در تمام دنیا بارها در طول روز و هفته شاهد این رفتار هستند. بدترین قسمت این تجربه زمانی است که مردان بعد از قطع‌کردن صحبتشان، ایده آنها را تکرار می‌کنند و تأیید زیادی می‌گیرند.
چگونه مانع تأثیر منفی ریزپرخاشگری شویم؟
آموزش گروهی و آگاهی افراد از تعصبات و رفتارهای ریزپرخاشگری ابزاری مؤثر برای مقابله با این رفتارهاست. همان‌طور که تحقیقات نشان می‌دهند، ریزپرخاشگری اثرات منفی و مخرب بر سلامت روانی و جسمی افراد می‌گذارد، اما مطالعه و آموزش در بهبود شرایط نقش زیادی دارد. مکانیسم‌هایی وجود دارند که می‌توانیم با استفاده از آنها به این مسائل انتقادی نگاه کنیم. هرچه بیشتر به این مشکل به‌چشم مسئله‌ای حل‌شدنی نگاه کنیم، بیشتر می‌توانیم با مطالعه به‌سمت خنثی‌کردن آن برویم.
تجربیات خود را برای ما بنویسید
شاید شما هم در زندگی شخصی یا محل کار ریزپرخاشگری‌های کلامی و غیرکلامی را تجربه کرده باشید. معمولا ریزپرخاشگری بیشتر در محیط کار یا گروه‌های اجتماعی اتفاق می‌افتد. لطفا تجربیات خودتان درباره ریزپرخاشگری را برای ما بنویسید و بگویید چگونه با آن مقابله می‌کنید.
