روانشناسی زرد چیست؟ چگونه توصیه‌های روان‌شناسانه اصل را از تقلبی تشخیص دهیم

شاید با خواندن مقاله تا اینجا، احساس کرده‌اید محتوایی که شما می‌خوانید و پیگیری می‌کنید در کدام دسته از آثار روانشناسی قرار دارد؟ برای اینکه بتوانید به تشخیص درستی در این زمینه برسید، برایتان از نشانه‌های آثار زرد و عامه پسند روانشناسی می‌گوییم:

• محتوای زرد به‌طور معمول راهکارهایی ارائه می‌دهد که بیش‌ازحد رؤیایی‌اند و خوب به‌ نظر می‌رسند. گاهی هم روش‌ها آن‌قدر بد و غیرکاربردی‌اند که می‌توان فهمید پایه و اساسی علمی در کار نیست. روانشناسی زرد حرف‌هایی بی‌پایه‌واساس می‌زند و از نظر علمی توجیه و تفسیر ندارد.
• در بیشتر آثار زرد، نویسنده‌ای که ادعای ارائه راهکار دارد تابه‌حال موردی از مراجعانی موفق نداشته و راهکارهایش را به‌طور عملی نیازموده است.
• محتوایی که در کتاب‌های زرد ارائه می‌شود از سوی هیچ پایگاه علمی پشتیبانی نمی‌شوند و اثباتی برایشان نیست.

انواع روانشناسی زرد چیست؟

برای درک بهتر روانشناسی عامه پسند و تشخیص روانشناسی زرد به انواعش نگاهی داشته باشید:

• روانشناسی عامه‌پسند در قالب بلاگ: اشخاصی که هیچ تخصص خاصی درباره روانشناسی ندارند در این زمینه دست به تولید محتوا می‌زنند.
• برنامه‌های اینترنتی: یادتان باشد بسیاری از برنامه‌های اینترنتی به‌دنبال افزایش بازدیدند و حرف‌هایی که در خصوص روانشناسی در آنها مطرح می‌شود پایه‌های علمی ندارد یا راهکارهایی غیرکارشناسانه ارائه می‌دهند.
• کتاب‌های خودآموز: کتاب‌های خودآموز هم می‌توانند با هدف فروش بیشتر مملو از توصیه‌های بیهوده‌ای باشند که اساس علمی ندارند. دوره‌های آموزشی محتوایی که در سطح اینترنت هم به‌ فروش می‌رسند معمولا چنین ویژگی‌هایی دارند.
• برنامه‌های گفت‌وگومحور تلویزیونی یا پادکستی: این برنامه‌ها، برای جذب مخاطب، اقدام می‌کنند به ارائه راهکارهای کپسولی از سوی روانشناسان عوام‌فریب. در بعضی از این برنامه‌ها، که در قالب پادکست یا برنامه‌های اینترنتی ارائه می‌شوند، افراد غیرکارشناس نظرات کارشناسانه می‌دهند.

توصیه‌های مهم درباره روانشناسی عامه پسند

خواندن کتاب‌هایی درباره روان و تلاش برای کشف راهکارهایی برای بهتر زندگی‌کردن فکر خوبی است. مطالعه‌کردن در این زمینه زندگی را بهتر می‌کند، روی بهبود روابط اثر می‌گذارد، و زندگی شغلی را هم آسان‌تر و بهره‌ورتر می‌کند. منتها گاهی نبود پشتوانه علمی در توصیه‌های روانشناسی عامه پسند باعث می‌شود افراد به‌ دردسر بیفتند.

برای نمونه، اشخاصی که با مشکلات جدی روان روبه‌رو هستند، با استفاده‌کردن از راهکارهای بی‌بنیاد خود را به چالش خطرناکی وارد می‌کنند. به نکات زیر در مواجهه با روانشناسی زرد دقت داشته باشید:

• با روانشناس و مشاوری کاربلد و خبره درباره توصیه‌های روانشناسی عامه مشورت کنید. اگر از توصیه‌ای خوشتان آمده،‌ آن را با مشاورتان در میان بگذارید.
• یکی از مشکلات روانشناسی زرد در این است که توصیه‌هایی کلی برای عموم دارد. چنین چیزی اشتباه است و هرکس داستان خود را دارد. با یک نسخه دارو نمی‌توان به جنگ تمام بیماری‌ها رفت.
• در خرید بسته‌های آموزشی، دوره‌های روانشناسی و محتوای زرد دقت کنید و حواستان باشد که در تور صیادان فرصت‌طلب نیفتید. گاهی قیمت ارائه کلاس‌ها و فروش دوره‌های آموزشی روانشناسی بسیار گران‌اند.
• اگر از محتوایی خوشتان آمده که به‌نظر عامه‌پسند است ایرادی ندارد. گاهی در میان حرف‌ها و توصیه‌های روانشناسی عامه هم حرف‌های خوبی دیده می‌شود. منتها بی‌منطق و کورکورانه، هیچ‌چیز را نپذیرید و سعی کنید برای توصیه محبوبی که به نظرتان کاربردی است، ریشه علمی و منطقیِ مناسب پیدا کنید. همیشه توصیه‌های خوب روانشناسی زرد را با روش‌های علمی و درمانی تلفیق کنید.

معایب اصلی روانشناسی زرد چیست؟

توجه به سلامت روان موضوع مهمی است. اینکه آدم‌های مختلف یاد بگیرند برای حل مشکلات روانشان به‌ سراغ مطالعه بروند بسیار عالی است. منتها نباید در چاه محتوای زرد بیفتند. از جمله معایب روانشناسی عامه پسند:

۱. گمراه‌کنندگی

ایده‌ها یا نظریه‌های مطرح‌شده در روانشناسی زرد در بعضی از موارد منسوخ شده و از دور خارج شده‌اند. به‌دنبال محتوای نوین و تازه باشید.

۲. تضادبرانگیزی

دستورهای کلی و قوانین عمومی که روانشناسی زرد صادر می‌کند گاهی مخصوص به دین و فرهنگ خاصی است و این‌طور نیست که برای همه ادیان و فرهنگ‌ها قابل‌استفاده باشند؛ برای نمونه،‌ شاید توصیه‌هایی که برای جهان غرب کاربرد دارند در جامعه‌ای شرقی چندان پذیرفتنی نباشند.

۳. سودمحوری

بسیاری از دوره‌های روانشناسی تجاری‌اند و فقط برای سودآوری تولیدکننده‌شان طراحی می‌شوند. هدف آنها کمک به مردم نیست، بلکه پُرکردن جیب سودجویانی است که می‌خواهند از میل مردم برای آگاهی سوءاستفاده کنند.

۴. اثرات دارونمایی موقت

اثر دارونما چیست؟ دارونما معمولا برای آزمایش‌کردن اثرات دارو یا روش درمانی خاصی روی افراد استفاده می‌شود و خاصیت دارویی واقعی ندارد. تأثیرگذاری روانشناسی زرد نیز همین‌طور است؛‌ یعنی شما دارویی مصرف می‌کنید که فقط ظاهر دارو را دارد و در واقع، فاقد اثرگذاری است. چرا؟‌ چون راهکارها موقتی و غیرعلمی‌اند.

۵. نشر از منابع غیرعلمی

روانشناسان خبره آثارشان را در حوزه روان در مجلات علمی معتبر و در قالب مقاله به‌ چاپ می‌رسانند. منتها روانشناسان زرد دست به چاپ کتاب می‌زنند و هدفشان سودجویی است. پایگاه علمی معتبری برای آثار روانشناسی عامه‌پسند وجود ندارد.

۶. دورکردن افراد از درمان واقعی

برخی از مشکلات با توصیه‌های ساده‌انگارانه روانشناسی زرد حل نمی‌شوند؛ برای نمونه، کسی که به اختلالات خوردن عصبی دچار است، حتما باید نزد روانشناس متخصص برود و با جلسات درمانی و داروها به بهبود برسد. استفاده از راهکارهای کپسولی و موقتی روانشناسی عامه نمی‌تواند مشکلات جدی افراد را حل کند و برای همین، در برخی از موارد، روی‌آوردن به آن بسیار خطرناک است.

در آخر

روانشناسی زرد در ایران هم رواج دارد. انبوه کتاب‌هایی که در چند دقیقه و با چند راهکار قطعی می‌خواهند مشکلات مختلف را حل کنند در کتاب‌فروشی‌ها و سایت‌ها دیده می‌شود. البته باید از انصاف هم نگذریم و بدانیم که گاهی توصیه‌های این‌دست از محتواهای روانشناسی هم می‌توانند جرقه‌ای از امید و تغییر را در وجود مخاطبان روشن کنند. منتها شنونده و خواننده باید عاقل باشد و با هوشیاری از توصیه‌ها استقبال کند.

باید قبول کرد که برای رسیدن به آرامش روانی در زمینه‌های مختلف، خوشبخت‌ترزیستن و داشتن زندگی بهره‌ور نیاز به تلاش است. راهکارهای ساده و کلی را گوش کنید، اما به ریشه و درستی‌شان هم نگاهی داشته باشید و با شخصی‌سازی آنها برای شرایط خودتان، ببینید که راهکاری قابل‌استفاده در دستتان است یا خیر.

شما بگویید

از کتاب‌های روانشناسی عامه‌پسند چیزی خوانده‌اید؟ از توصیه‌های عامه‌پسند و زرد روانشناسی چیزی به‌ خاطر دارید؟ با ما هم در میان بگذارید.