تغذیه نوزاد از دغدغه‌های اصلی والدین است. نوزاد در سال اول زندگی به چه مواد غذایی‌ای نیاز دارد و چقدر و چگونه باید او را تغذیه کنید؟ در ادامه‌ی این مطلب توصیه‌های کارشناسان را می‌خوانید اما به خاطر داشته باشید که الگوی تغذیه‌ای خاصی برای نوزادان وجود ندارد و اگر نوزاد شما کمی بیشتر یا کمتر از این مقادیر غذا می‌خورد، جای نگرانی نیست. قبل از شروع تغذیه نوزاد با غذاهای جامد بهتر است با پزشک مشورت کنید. برای شروع غذای جامد ترتیب یا ماده‌ی غذایی خاصی وجود ندارد. به‌عنوان مثال می‌توانید غذای جامد نوزادان را با غلاتِ صبحانه شروع کنید یا به‌جای آن از پوره‌ی میوه‌ها یا سبزیجات استفاده کنید.
تغذیه نوزاد از تولد تا ۴ ماهگی
نوزاد برای تغذیه به‌طور غریزی به سمت پستان مادر می‌رود. تغذیه نوزاد در این دوره محدود به شیر مادر یا شیر خشک است و تغذیه‌ی نوزادان با غذاهای جامد ممنوع است. زیرا دستگاه گوارش نوزاد هنوز آمادگی دریافت غذاهای جامد را ندارد.
چگونه بفهمیم نوزادمان به‌اندازه‌ی کافی شیر خورده است؟
- وجود شیر در پستان باعث سفتی آن می‌شود؛ پس از تغذیه نوزاد و خروج شیر باید در پستان احساس نرمی بیشتری داشته باشید.
- نوزاد پس از سیری احساس آرامش و رضایت می‌کند؛
- نوزادان، کمی پس از تولد مقداری وزن کم می‌کنند. بیشتر آنها در روزهای ابتدایی تولد نزدیک به ۷ درصد وزن‌شان را از دست می‌دهند. دو هفته پس از تولد وزن نوزاد باید کم‌کم بیشتر شود. نوزاد تا ۴ ماهگی باید به‌طور متوسط هفته‌ای ۱۷۰ تا ۲۲۵ گرم افزایش وزن داشته باشد. از ۴ تا ۷ ماهگی نیز باید به‌طور متوسط هفته‌ای ۱۱۵ تا ۱۷۰ گرم افزایش وزن داشته باشد. وزن مناسب نوزاد نشان‌دهنده‌ی تغذیه‌ی کافی اوست؛
- شیر مادر در روزهای ابتدایی تولد غلیظ است و حجم کمی دارد. نوزاد در این دوره یک یا دو پوشک در روز کثیف می‌کند. ولی این عدد با تغذیه‌ی طبیعی او با شیر باید به حداقل روزی شش پوشک برسد.
- در ماه اول نوزادتان باید ۳ بار در روز مدفوع کنند و رنگ آن در ۵ تا ۷ روز اول باید روشن تا زرد خردلی باشد. بعد از یک ماهگی دفعات مدفوع در روز کاهش می‌یابد و ممکن است بعضی روز‌ها نوزاد اصلا مدفوع نکند. با شروع غذای جامد مجددا مدفوع نوزاد افزایش می‌یابد و به حداقل یک بار در روز می‌رسد.
علائمی که نشان می‌دهد نوزاد به‌اندازه‌ی کافی شیر نخورده است
- نوزادتان در حال از دست دادن وزن باشد. اگر وزن نوزادتان پس از روز پنجم تولد زیاد نشد یا در دوره‌هایی پس از آن وزن نوزاد کم شد، با دکتر مشورت کنید؛
- پس از روز پنجم تولد، نوزاد کمتر از ۶ پوشک در روز کثیف کند؛
- مدفوع نوزاد پس از روز پنجم تولد، بسیار کم و تیره باشد؛
- ادرار نوزاد نباید تیره باشد (مانند رنگ آب‌سیب). اگر نوزاد به‌اندازه‌ی کافی مایعات دریافت کند باید رنگ ادرارش شفاف یا زرد کم‌رنگ باشد، در غیر این‌صورت رنگ ادرار نشانه‌ی کمبود مایعات دریافتی است؛
- نوزاد اغلب در حال نق‌زدن یا بی‌حال باشد. وقتی نوزاد را برای شیر خوردن به سینه‌تان نزدیک کنید، به خواب برود و با دور کردن‌اش از سینه شروع به ناراحتی کند.
- خشکی چشم یا دهان نوزاد؛
- نوزاد احساس سیری نکند، حتی اگر یک ساعت در حال شیر خوردن از پستان باشد؛
- پس از شیر دادن در سینه‌تان احساس نرمی نکنید؛
- صدای شیر خوردن نوزاد را نشنوید. (البته بعضی از نوزادان بسیار آرام و کم‌صدا شیر می‌خورند، بنابراین اگر علائم دیگر را در نوزاد مشاهده نکردید، بی‌صدا شیر خوردن نوزاد ایرادی ندارد).
تغذیه نوزاد از ۴ تا ۶ ماهگی
نشانه‌های آمادگی نوزاد برای تغذیه با غذاهای جامد
آکادمی اطفال آمریکا موارد زیر را نشانه‌ی آمادگی نوزاد برای دریافت غذای جامد معرفی می‌کند:
- نوزاد بتواند سرش را بالا نگه دارد و صاف روی صندلی غذاخوری مخصوص نوزادان بنشیند؛
- افزایش چشم‌گیر وزن (نزدیک به دوبرابر زمان تولد) و وزن نوزاد کمتر از ۵,۹ کیلوگرم نباشد؛
- با گذاشتن قاشق در دهان، نوزاد بتواند دهانش را ببندد؛
- نوزاد بتواند غذا را از جلوی دهان به عقب دهان ببرد.
غذاهایی که می‌توان در این سن به نوزاد داد
- شیر مادر یا شیر خشک؛
- پوره‌ی سبزیجات مانند پوره‌ی کدو تنبل یا سیب‌زمینی شیرین؛
- پوره‌ی میوه‌هایی مانند سیب، موز و هلو؛
- پوره‌ی گوشت یا مرغ؛
- غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن؛
- مقدار کمی ماست (از دادن ماستی که از شیر گاو تهیه شده است به نوزادان زیر یک‌سال خودداری کنید).
مقدار غذایی که در روز باید به نوزاد داد
- با یک قاشق چای‌خوری پوره‌ی سبزیجات، میوه‌ها یا غلات شروع کنید. غلات را با ۴ یا ۵ قاشق شیر مادر یا شیر خشک ترکیب کنید تا نرم شود و سپس به نوزادتان بدهید؛
- مقدار تغذیه نوزاد را پس از مدتی به یک قاشق غذاخوری در روز برسانید و دو بار در روز به او غذا بدهید. اگر برای صبحانه‌ی نوزادتان غلات را با شیر ترکیب می‌کنید، کم‌کم مقدار شیر را کم کنید تا غلیظ‌تر شود.
نکات تغذیه‌ای
- اگر نوزادتان برای اولین بار غذای جامد را نخورد، چند روز بعد مجددا تلاش کنید؛
- چند غذای جدید را هم‌زمان به نوزاد ندهید. پس از دادن یک نوع غذا چند روز صبر کنید و سپس غذای جدید دیگری به او بدهید. اگر سابقه‌ی حساسیت به غذای خاصی در خانواده‌تان وجود دارد، پس از دادن هر نوع غذای جدید ۳ روز صبر کنید. همچنین بهتر است هر غذایی را که به نوزاد می‌دهید، یادداشت کنید تا درصورت واکنش نشان دادن بدن غذای موردنظر را به‌راحتی شناسایی کنید؛
- ترتیب غذاهای جدیدی که به نوزاد می‌دهید معمولا اهمیت چندانی ندارد. در این زمینه می‌توانید با دکتر نیز مشورت کنید.
تغذیه نوزاد از ۶ تا ۸ ماهگی
نشانه‌ی آمادگی دریافت غذای جامد
مانند ۴ تا ۶ ماهگی
غذاهایی که می‌توان در این سن به نوزاد داد
- شیر مادر یا شیر خشک؛
- پوره‌ی میوه‌هایی مانند سیب، گلابی، موز، هلو و آووکادو؛
- پوره‌ی سبزیجاتی مانند سیب‌زمینی شیرین، کدو تنبل و هویجی که خوب پخته شده باشد؛
- پوره‌ی مرغ و گوشت؛
- مقدار کمی ماست (از دادن ماستی که از شیر گاو تهیه شده است به نوزادان زیر یک‌سال خودداری کنید)؛
- پوره‌ی حبوباتی مانند لوبیا سیاه، نخود، لوبیا چشم بلبلی، عدس و لوبیا قرمز؛
- غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن.
مقدار غذایی که در روز باید به نوزاد داد
- یک قاشق چای‌خوری میوه که کم‌کم به ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری در روز برسد و در ۴ وعده به نوزاد داده شود؛
- یک قاشق چای‌خوری سبزیجات که کم‌کم به ۲ تا ۳ قاشق غذاخوری در روز برسد و در ۴ وعده به نوزاد داده شود؛
- سه تا ۹ قاشق غذاخوری غلاتِ صبحانه که در ۲ یا ۳ وعده در روز به نوزاد داده شود.
نکات تغذیه‌ای
- چند غذای جدید را هم‌زمان به نوزاد ندهید. پس از دادن یک نوع غذا چند روز صبر کنید و سپس غذای جدید دیگری به او بدهید. اگر سابقه‌ی حساسیت به غذای خاصی در خانواده‌تان وجود دارد، پس از دادن هر نوع غذای جدید ۳ روز صبر کنید. همچنین بهتر است هر غذایی را که به نوزاد می‌دهید، یادداشت کنید تا درصورت واکنش نشان دادن بدن غذای موردنظر را به‌راحتی شناسایی کنید؛
- ترتیب غذاهای جدیدی که به نوزاد می‌دهید، معمولاً اهمیت چندانی ندارد. در این زمینه می‌توانید با دکتر نیز مشورت کنید.
تغذیه نوزاد از ۸ تا ۱۰ ماهگی
نشانه‌های آمادگی نوزاد برای دریافت غذای جامد
- مانند ۶ تا ۸ ماهگی؛
- برداشتن اشیاء به کمک انگشت شست و سبابه؛
- توانایی جابه‌جا کردن اشیاء از دستی به دست دیگر؛
- قرار دادن همه چیز در دهان؛
- حرکت فک به‌منظور اقدام به جویدن.
غذاهایی که می‌توان در این سن به نوزاد داد
- شیر مادر یا شیر خشک؛
- مقدار کمی پنیرهای پاستوریزه‌ی نرم، پنیر کوتاژ و ماست (از دادن پنیر و ماستی که از شیر گاو تهیه شده است به نوزادان زیر یک‌سال خودداری کنید)؛
- سبزیجات له‌شده مانند کدوتنبل، هویج پخته‌شده، سیب‌زمینی و سیب‌زمینی شیرین؛
- میوه‌های له‌شده مانند موز، هلو، گلابی و آووکادو؛
- تکه‌های کوچک غذاهایی مانند تکه‌های تخم‌مرغ و سیب‌زمینی خوب پخته‌شده، پاستا و نان؛
- پروتئین‌هایی مانند تکه‌های کوچک گوشت، مرغ، ماهی بدون استخوان، حبوباتی که به‌خوبی پخته شده باشند مانند عدس، لپه، لوبیا سیاه و لوبیا قرمز؛
- غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن.
مقدار غذایی که در روز باید به نوزاد داد
- یک‌چهارم تا یک‌سوم فنجان لبنیات؛
- یک‌چهارم تا نصف فنجان غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن؛
- سه‌چهارم تا یک فنجان میوه‌جات؛
- سه‌چهارم تا یک فنجان سبزیجات؛
- ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری منابع غذایی سرشار از پروتئین.
نکات تغذیه‌ای
چند غذای جدید را هم‌زمان به نوزاد ندهید. پس از دادن یک نوع غذا چند روز صبر کنید و سپس غذای جدید دیگری به او بدهید. اگر سابقه‌ی حساسیت به غذای خاصی در خانواده‌تان وجود دارد، پس از دادن هر نوع غذای جدید ۳ روز صبر کنید. همچنین بهتر است هر غذایی را که به نوزاد می‌دهید، یادداشت کنید تا در صورت واکنش نشان دادن بدن غذای موردنظر را به‌راحتی شناسایی کنید.
تغذیه نوزاد از ۱۰ تا ۱۲ ماهگی
نشانه‌های آمادگی نوزاد برای دریافت غذای جامد
- مانند ۸ تا ۱۰ ماهگی؛
- بلع راحت‌تر غذاها؛
- افزایش تعداد دندان‌ها؛
- خارج نکردن غذا از دهان به کمک زبان؛
- تلاش برای برداشتن قاشق.
غذاهایی که می‌توان در این سن به نوزاد داد
- شیر مادر یا شیر خشک؛
- مقدار کمی پنیرهای پاستوریزه‌ی نرم، پنیر کوتاژ و ماست (از دادن پنیر و ماستی که از شیر گاو تهیه شده است به نوزادان زیر یک‌سال خودداری کنید)
- سبزیجاتی مانند هویج با پخت ملایم و اندازه‌ی کوچک؛
- میوه‌ی له‌شده یا تکه‌های کوچک میوه؛
- غذاهای ترکیبی مانند ماکارونی با پنیر یا پلو با ماهیچه؛
- تکه‌های کوچک غذاهایی مانند تکه‌های تخم‌مرغ و سیب‌زمینی خوب پخته‌شده، پاستا و نان؛
- پروتئین‌هایی مانند تکه‌های کوچک گوشت، مرغ، ماهی بدون استخوان، حبوباتی که به‌خوبی پخته شده باشند مانند عدس، لپه، لوبیا سیاه و لوبیا قرمز؛
- غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن.
مقدار غذایی که در روز باید به نوزاد داد
- یک‌سوم فنجان لبنیات (یا ۱۴ گرم پنیر)؛
- یک‌چهارم تا نصف فنجان غلات صبحانه‌ی غنی‌شده با آهن؛
- سه‌چهارم تا یک فنجان میوه‌جات؛
- سه‌چهارم تا یک فنجان سبزیجات؛
- یک‌هشتم تا یک‌چهارم فنجان غذاهای ترکیبی؛
- ۳ تا ۴ قاشق غذاخوری غذاهای سرشار از پروتئین.
نکات تغذیه‌ای
چند غذای جدید را هم‌زمان به نوزاد ندهید. پس از دادن یک نوع غذا چند روز صبر کنید و سپس غذای جدید دیگری به او بدهید. اگر سابقه‌ی حساسیت به غذای خاصی در خانواده‌تان وجود دارد، پس از دادن هر نوع غذای جدید ۳ روز صبر کنید. همچنین بهتر است هر غذایی را که به نوزاد می‌دهید، یادداشت کنید تا در صورت واکنش نشان دادن بدن غذای موردنظر را به‌راحتی شناسایی کنید.
