یکی از نشانه های سلامت نوزاد سرعت افزایش وزن اوست، زیرا نشان می‌دهد تغذیه نوزاد مناسب بوده است یا خیر؟ به‌اندازه‌ی کافی شیر می‌خورد و رشد او طبیعی است یا خیر؟ اگر نگران وزن نوزادتان هستید و فکر می‌کنید او با سرعت طبیعی رشد نمی‌کند، این مقاله را دنبال کنید تا در مورد راهنمای وزن گیری نوزاد تا یک‌سالگی، نگرانی‌ها در مورد وزن گیری نوزاد و کارهای لازم در صورت افزایش نیافتن وزن نوزاد صحبت کنیم.
مکنزی دومین فرزند آیلین رینی (Eileen Rainey)، نوزادی است که از همان ابتدا به کندی وزن اضافه می‌کرد. رینی می‌گوید: «او هنگام تولد ۳ کیلو و ۳۰۲ گرم وزن داشت. ولی خیلی زرد بود و تا ۳٫۵ هفتگی به وزن تولدش برنگشت. بعد از آن سرعت افزایش وزن او بیشتر شد.»
ولی در ۴ ماهگی دوباره سرعت افزایش وزن او کند شد. رینی می‌گوید: «بین ۴ ماهگی و ۶ ماهگی فقط ۲۷۹ گرم به وزن مکنزی اضافه شد. از طرف دیگر، او برای مدتی نه‌چندان طولانی پیش از اینکه به پزشک مراجعه کنیم بیمار بود و فکر می‌کنم این مسئله روی وزن او اثر گذاشت.» ولی پزشک نگران بود و او را به پزشک متخصص اطفال ارجاع داد.
در سال‌های اخیر درک ما از شرایط طبیعی وزن گیری نوزاد بهبود یافته است. والری مارچاند، متخصص گوارش اطفال در مونترال و رئیس کمیته‌ی تغذیه و گوارش انجمن کودکان کانادا (Canadian Paediatric Society’s Nutrition and Gastroenterology Committee) از افرادی بود که بهره‌گیری از نمودارهای رشد جدید ایجادشده توسط سازمان بهداشت جهانی (WHO) را توصیه کرد. نمودارهای سابق وزن گیری نوزاد که برای ثبت و پیگیری الگوهای رشد نوزاد استفاده می‌شد، برای نوزادان تغذیه‌شده با شیرخشک آماده شده بود. ولی نمودارهای جدید برای نوزادانی تنظیم شده است که با شیر مادر تغذیه می‌شوند و تغذیه با غذاهای جامد را حدودا در اواسط سال اول شروع می‌کنند.
مارچاند توضیح می‌دهد: «مهم‌ترین تفاوت میان نمودارهای جدید و نمودارهای قدیمی این است که نوزادان تغذیه‌شده با شیر مادر در ۴ تا ۶ ماه اول سریع‌تر رشد می‌کنند و سپس سرعت رشد آنها کاهش می‌یابد، درحالی‌که نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند در ابتدا آهسته‌تر رشد می‌کنند و سپس با سرعت بیشتری وزن اضافه می‌کنند. بنابراین در نمودارهای قدیمی به‌نظر می‌رسد که وزن نوزاد تغذیه‌شده با شیر مادر رو به کاهش است. بیشتر متخصصان اطفال می‌دانستند که این مسئله مشکلی ایجاد نمی‌کند، ولی بسیاری از والدین نگران می‌شدند و نوزاد را از شیر می‌گرفتند یا به غذای او شیرخشک اضافه می‌کردند.» با استفاده از نمودارهای جدید والدین نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، مشاهده می‌کنند که نوزاد آنها با سرعت مناسبی وزن اضافه می‌کند.
الگوی طبیعی وزن گیری نوزاد برای نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند
موارد زیر انتظارات معمول برای وزن گیری نوزاد در مورد نوزادانی است که با شیر مادر تغذیه می‌شوند:
- معمولا نوزادان در چند روز اولِ پس از تولد وزن کم می‌کنند و سپس حدود ۱۰ روز بعد به وزن خود در هنگام تولد برمی‌گردند. مارچاند می‌گوید اگر غیر از این باشد، پزشک باید نوزاد و نحوه‌ی تغذیه‌ی او را بررسی کند.
- در ۳ ماه اول نوزاد باید به‌طور میانگین ۱۴۰ تا ۲۱۰ گرم در هفته وزن اضافه کند. جک نیومن (Jack Newman) متخصص تغذیه با شیر مادر و متخصص اطفال در تورنتو عقیده دارد که گاهی این میانگین‌ها گمراه‌کننده هستند. او می‌گوید: «وقتی منحنی رشد نوزادی در صدک ۹۵ام قرار می‌گیرد، یعنی وزن او به میزان قابل‌توجهی بیشتر از سایر نوزادان است. نوزادی که منحنی رشد او در صدک سوم قرار می‌گیرد، وزن بسیار کمتری نسبت به سایر نوزادان دارد. این یکی از دلایلی است که نشان می‌دهد استفاده از منحنی رشد راه بهتری برای قضاوت در مورد چگونگی رشد نوزاد است.» (صدک مقداری در آمار است که درصد خاصی از نمونه‌های یک متغیر تصادفی، کمتر از آن هستند. برای نمونه، اگر نوزادی ازنظر وزن در صدک پنجاهم قرار داشته باشد، به این معنی است که ۵۰ درصد از نوزادان هم‌وزن او هستند یا وزن کمتری نسبت به او دارند و وزن ۵۰ درصد نوزادان نیز بیشتر از وزن این نوزاد است.)
- بین ۳ و ۶ ماهگی میانگین سرعت وزن گیری نوزاد به چیزی بین ۱۰۵ تا ۱۴۷ گرم در هفته کاهش می‌یابد.
- بین ۶ و ۱۲ ماهگی میانگین سرعت رشد نوزاد بین ۷۰ تا ۹۱ گرم در هفته است.
- نوزادان به‌طور میانگین تا ۴ یا ۵ ماهگی به وزنی ۲ برابر وزن تولد خود می‌رسند و وزن آنها تا یک سالگی به ۳ برابر وزن‌شان در هنگام تولد می‌رسد.
مارچاند اضافه می‌کند که والدین باید بدانند که وزن نوزاد در هنگام تولد بیشتر به رژیم غذایی مادر و تغذیه در دوران بارداری و همچنین سلامت مادر درطول دوران بارداری بستگی دارد تا به ژنتیک نوزاد. برای نمونه، احتمالا مادری که به دیابت بارداری مبتلاست، نوزادی با وزنی بیش از میانگین وزن نوزادان خواهد داشت، حتی اگر ژنتیک آن نوزاد موجب شود که در بزرگسالی جثه‌ی کوچکتری داشته باشد. بعضی از نوزادان نیز با جثه‌ای کوچک‌تر از حد متوسط متولد می‌شوند، درحالی‌که از نظر ژنتیکی استعداد تبدیل شدن به افرادی بلندقد در بزرگسالی را دارند. مارچاند می‌گوید: «بنابراین بعضی از نوزادان باید به‌سرعت وزن اضافه کنند تا کمبود وزن‌شان را جبران کنند، درحالی‌که بعضی دیگر باید با سرعت کمتری وزن اضافه کنند.»
چه زمانی باید درمورد وزن گیری نوزاد خود نگران باشید؟
معمولا نوزادانی که با سرعت کمتری وزن اضافه می‌کنند، بیشترین توجه را به خود جلب می‌کنند. ولی با معرفی نمودارهای سازمان بهداشت جهانی، نگرانی‌های تازه‌ای درمورد نوزادانی ایجاد شده است که به‌سرعت وزن اضافه می‌کنند. مارچاند می‌گوید: «باید به قد نیز به اندازه‌ی وزن توجه داشته باشید. نوزادی که ازنظر وزن در صدک ۵۰ام قرار می‌گیرد، ولی از نظر قد در صدک ۵ام قرار دارد، احتمالا دچار اضافه‌وزن شده است. ولی نوزادی که ازنظر وزن و قد در صدک ۹۵ام قرار می‌گیرد، مشکلی ندارد.»
وزن گیری سریع نوزاد بیشتر در مورد نوزادانی که با شیرخشک تغذیه می‌شوند، مشکل‌ساز است. مارچاند می‌گوید گاهی نوزادی در روز ۱٫۷ لیتر شیرخشک مصرف می‌کند و با سرعت زیاد رشد می‌کند. او می‌گوید: «باید به این مسئله توجه کرد. شاید والدین نشانه‌های نوزاد را اشتباه تفسیر می‌کنند.»
نیومن می‌گوید، افزایش وزن در مورد نوزادانی که با شیرمادر تغذیه می‌شوند، موجب نگرانی کمتری می‌شود. زیرا نوزادانی که با شیر مادر تغذیه می‌شوند، پس از سیر شدن خوردن شیر را متوقف می‌کنند (نه زمانی که شیشه‌ی شیر خالی می‌شود). بنابراین این نوزادان بیشتر می‌توانند مصرف شیر خود را کنترل کنند. او می‌گوید: «رشد سریع نوزاد سرحال و سالمی که با شیر مادر تغذیه می‌شود، من را نگران نمی‌کند.»
نیومن اضافه می‌کند، گرچه پیگیری وزن گیری نوزاد ابزار مفیدی است، ولی باید آگاهانه از آن استفاده شود. او می‌گوید: «ما جذب ارقام می‌شویم، ولی ارقام فقط بخشی از ماجرا هستند. گاهی مقیاس‌ها اشتباه هستند و نمی‌توانید دو مقیاس مختلف را (مثلا یکی در بیمارستان و دیگری در مطب پزشک) با اطمینان با هم مقایسه کنید. معمولا در وزن گیری اشتباه‌هایی رخ می‌دهد. مشاهده‌ی نوزاد (به ویژه مشاهده‌ی نوزاد در زمان شیر خوردن) اطلاعات بسیار بیشتری به شما می‌دهد.»
وقتی وزن نوزاد افزایش نمی‌یابد، باید چه کاری انجام بدهید
سباستین، پسر ربکا سرول (Rebecca Serroul)، در زمان تولد ۴ کیلو و ۱۷۹ گرم وزن داشت، ولی با سرعت کمی وزن اضافه کرد و در یک سالگی فقط ۸ کیلو و ۱۷۲ گرم وزن داشت. سرعت افزایش وزن او از حدود هفته‌ی ششم پزشک سرول را نگران کرد، ولی سرول می‌خواست تا زمانی که سباستین آمادگی خوردن غذاهای جامد را پیدا کند، فقط با شیر مادر تغذیه شود.
جک نیومن، متخصص تغذیه با شیر مادر و متخصص اطفال می‌گوید معمولا نخستین گام، بهبود روش شیر خوردن است. او اضافه می‌کند: «مادر باید متوجه شود که چه زمانی نوزاد شیر می‌خورد و چه زمانی فقط سینه‌ی مادر را می‌مکد. وقتی نوزاد شیر کافی دریافت نمی‌کند، فشرده‌سازی سینه (Breast compression) می‌تواند مفید باشد.» فشرده‌سازی سینه یعنی فشرده کردن سینه وقتی نوزاد درحال مکیدن است، ولی شیر کافی وارد دهان او نمی‌شود. این کار مانند افشردن شیر به درون دهان نوزاد است. اگر سرعت افزایش وزن نوزاد کم شده یا حتی متوقف شده است، ممکن است به این دلیل باشد که مقدار شیر مادر کاهش یافته است. این مسئله باید توسط فردی که در تغذیه با شیر مادر تخصص دارد، بررسی شود.
سرول تلاش کرد تا میزان تولید شیر خود یا نحوه‌ی شیر خوردن نوزادش را بهبود دهد، ولی تغییری در وزن گیری نوزاد خود مشاهده نکرد. او می‌گوید مقایسه‌ی وزن سباستین روی نمودارهای سازمان بهداشت جهانی (به‌جای نمودارهای قدیمی‌تری که پزشک او استفاده می‌کرد) نگرانی او را درمورد سرعت رشد فرزندش برطرف کرد و ازآنجا‌که سباستین سرحال و فعال بود، او با اطمینان به تغذیه‌ی او با شیر مادر ادامه داد.
