بازی کردن یکی از مهم‌ترین فعالیت‌هایی است که قبل از رسیدن به سن مدرسه، به رشد اجتماعی، هوش و خلاقیت کودک کمک می‌کند. علاوه‌بر آن «بازی» پایه‌ی روانی افراد را شکل می‌دهد و کودکانی که اسباب‌بازی‌های مناسب و متنوعی دارند، قادر به پرورش مهارت‌ها و استعدادهای بیشتری هستند. در این مقاله به انواع کلی بازی‌ها اشاره می‌کنیم و با اسباب بازی کودک از تولد تا ۳ سالگی آشنا می‌شویم.
انواع اسباب بازی کودک
انواع اسباب بازی کودک براساس دامنه‌ی تأثیرات به دو گروه تقسیم می‌شوند:
۱. سازمان‌يافته
این گروه از اسباببازیها شکل مشخص و از پيش تعيين‌شده‌ای دارند و دامنه‌ی تأثیرشان محدود است. این دسته از اسباببازیها در موقعيت‌های يادگيری خاص به کار می‌روند. اين اسباببازیها به چند دسته تقسيم می‌شوند:
- اسباب‌بازی‌های ويژه‌ی خردسالان؛
- اسباب‌بازی‌هایی برای جلب توجه یا تحرک کودک؛
- اسباب‌بازی‌هایی که برای تقويت مهارت‌های دست و هماهنگی چشم و انگشتان به کار می‌روند؛
- اسباب‌بازی‌هایی که برای تقويت قوه‌ی تمیيز و تقويت قدرت تکلم کودک به کار می‌روند.
۲. سازمان‌نيافته
از میان اسباب‌بازی‌های سازمان‌نيافته می‌توان به مکعب‌ها و لگوها اشاره کرد. وسايلی همچون مداد رنگی، خمیربازی و آبرنگ جزو این دسته از اسباببازیها هستند که منجر به بروز خلاقیت می‌شوند.
بهترین بازی و اسباب بازی کودک از تولد تا ۳ سالگی
۱. از تولد تا سه‌ماهگی
اولین و مهم‌ترین چیزی که هر کودکی به آن نیاز دارد نوازش، در آغوش گرفتن و محبت است. والدینی که به اندازه‌‌ی کافی به فرزندشان محبت می‌کنند، بچه‌های با اعتماد به نفس و مستقل‌‌تری خواهند داشت.
در این سن، مراقبان کودک باید به‌صورت نوزاد نزدیک شوند، به چشم‌هایش نگاه کنند و با لحن کودکانه‌ای با او حرف بزنند. پژوهش‌ها نشان داده‌اند که نوزادان به حرف‌های کودکانه‌ی والدین بیشتر واکنش نشان می‌دهند و سعی می‌کنند تا از آنها تقلید کنند. این کار در یادگیری مهارت‌های کلامی به آنها کمک می‌کند.
در این سن جغجغه‌های رنگی، کوچک و سبک با رنگ‌های شاد می‌توانند توجه کودک را به صدا و حرکات جلب کنند. ترکیب صدا و تصویر باعث می‌شود تا کودک بین حرکات و تصویری که می‌بیند ارتباط برقرار کند، این امر به رشد مغزی کودک کمک می‌نماید. همچنین از آنجا که نوزادان به‌طور ناخودآگاه به موسیقی واکنش نشان می‌دهند، موسیقی‌های آرامش‌بخش و لالایی‌های آرام می‌توانند کودکان را آرام و هوشیارتر کنند؛ اما باید به این نکته توجه نمود که استفاده‌ی بیش‌ازحد از اسباب‌بازی‌های صدادار ممکن است کودکان را در صحبت کردن تنبل کند.
۲. سه تا شش‌ماهگی
کودک در این سن به‌تدریج دستانش را می‌شناسد. می‌توانید جغجغه‌ها را به دست خودش بسپارید، از آویزهای تخت استفاده کنید و گاهی آویز را پایین بیاورید و اجازه دهید تا فرزندتان با دست عروسک‌ها را تکان دهد.
در این سن، تشک‌های رنگی بازی که در بازار وجود دارند، می‌توانند انتخاب خوبی برای نوزادان باشند. می‌توانید بچه‌ها را روی شکم بخوابانید و توپ کوچک یا عروسکی را که دوست دارد درمقابلش نگه دارید؛ وقتی کودک موفق به گرفتن آن شد تشویقش کنید. دست‌وپا زدن بچه‌ها به شروع سینه‌خیز رفتن و پیشرفت مهارت‌های حرکتی در آینده کمک می‌کند.
از آنجا که کودک در این سن به‌دلیل در آوردن دندان یا سفت شدن لثه‌ها، دچار خارش لثه است؛ دوست دارد که دائما وسیله‌ای را داخل دهانش ببرد و آن را بمکد. حلقه‌ی قابل‌شست‌وشویی که بتواند آن را در دست بگیرد و در دهان بگذارد به کودک کمک بسیاری می‌کند.
۳. شش‌ماهگی تا یکسالگی
مهم نیست که کودک‌تان پسر باشد یا دختر، چرا که پای عروسک‌ها در این سن به زندگی بچه‌ها باز می‌شود. می‌توانید عروسکی پارچه‌ای را در دست بگیرید و خودتان به جای عروسک حرف بزنید. این کار به تقویت مهارت‌های شنیداری و کلامی کودک کمک می‌کند.
بعضی از بچه‌ها در این سن از حمام رفتن وحشت دارند و ممکن است که حمام بردن‌شان با چالش همراه باشد. اسباب‌بازی‌های قابل‌شست‌و‌شو و حباب بازی، کمک می‌کنند تا کودک برای رفتن به حمام کمتر بهانه‌گیری کند.
در این بازه‌ی سنی، اسباب‌بازی‌های گوناگونی را از نظر جنس، شکل و اندازه در اختیار نوزادتان قرار دهید تا حواس کف دست او تحریک شود و راه‌های گوناگونی را برای در دست گرفتن اشیاء پیدا کند.
۴. یکسالگی تا دوسالگی
کودک یک ساله در این سن قدم برداشتن را یاد می‌گیرد و اولین وسیله‌ی بازی جذابی که در راه رفتن به او کمک می‌کند، واکر است. وقتی کودکان واکرهای کودکانه را در دست می‌گیرند، انگار کسی همراهی‌‌شان می‌کند. بچه‌ها از راه رفتن با واکرها لذت می‌برند و صدای غژغژ و حرکت چرخ‌های رنگی آن را دوست دارند.
گاهی با کودکان‌تان به کتاب فروشی بروید و اجازه دهید تا بچه‌ها خودشان کتاب‌هایشان را انتخاب کنند. فراموش نکنید که کتاب‌ها نقش مهمی در شکل‌گیری شخصیت بچه‌ها در آینده دارند، بنابراین در این سن کتابخوانی برای کودکان را به‌طور جدی آغاز کنید.
مثلا شب‌ها قبل از خواب برای فرزندتان داستان بگویید، یا به‌عنوان تشویق به‌خاطر انجام کاری مثبت، برای او قصه بگویید تا به‌صورت ناخودآگاه انجام این کار او را به ذوق آورد. هنگام تعریف کردن هر داستان صدای شخصیت‌ها را تقلید کنید. گاهی هم کتاب‌های شعر کودکانه را برایش بخوانید و اجازه دهید تا آخر بیت‌ها را بگوید. این کار به یادگیری کلامی و تقویت حافظه کودکان کمک می‌کند.
کتاب‌های رنگ‌آمیزی هم می‌توانند به مهارت‌های دیداری و حرکتی کودک کمک کنند. درهنگام کار با این کتاب‌ها، کودک به‌طور ملموس با رنگ‌ها برخورد می‌کند و شما می‌توانید در همین حین رنگ‌ها را به کودک آموزش دهید.
۵. دوسالگی تا سه‌سالگی
در این سن توجه بچه‌ها به‌تدریج به محیط زندگی و به‌ویژه اتاق‌شان بیشتر می‌شود. بهترین چیزی که کودک از غرق شدن در آن لذت می‌برد، رنگ‌ها هستند. رنگ‌های انگشتی که ضرری برای پوست کودک ندارند و به‌راحتی پاک می‌شوند گزینه‌ی خوبی برای بازی کودکان به حساب می‌آیند. می‌توانید کاغذ بزرگی به دیوار اتاق کودک بچسبانید و از او بخواهید تا با مداد رنگی یا دیگر وسایل نقاشی خود روی آن نقاشی بکشد. این کار به دلیل عدم محدودیت فضایی، برای کودک بسیار دلچسب است.
جورچینی با قطعات بزرگ به بچه‌ها کمک می‌کند تا اشکال را یاد بگیرند. تحقیقات نشان داده‌اند که جورچین‌ها برای هماهنگی حرکات و حل مسئله های کوچک مفید هستند. می‌توان این بازی‌ها را به‌صورت دو یا سه نفری انجام داد تا کودک آرام‌آرام فرایند بازی گروهی را هم یاد بگیرد.
اگر توجه کرده باشید، متوجه شده‌اید که در این سن وسایل بازی آشپزخانه هم برای تمام بچه‌ها جالب است. بازی با این وسایل درعین‌حال نقش پدر و مادر را به کودک می‌آموزد.
نکته‌ی مهمی که باید به آن توجه داشته باشید خریدن اسباب‌بازی‌های ساده برای کودک است. هرچه اسباب بازی کودک ساده‌تر باشد، کودک در استفاده از آن نقش بیشتری بازی می‌کند که این امر منجر به خلاق شدن او می‌شود. برای درک این موضوع، نوع بازی‌‌هایی را که کودک با لِگو یا خمیر انجام می‌دهد با بازی با ماشین کنترلی مقایسه کنید.
در بازی با لگو و خمیر، کودک ساعت‌ها به ساختن چیزی جدید مشغول می‌شود. به همین دلیل، اسباب‌بازی‌های ساختنی و سازمان‌نیافته‌ای همچون لگو، نقش مهمی در تقویت و پرورش خلاقیت کودکان در تمام رده‌های سنی (از دو سالگی تا دوره دبستان) ایفا می‌کنند. درحالی که در بازی با ماشین کنترلی یا وسایل الکترونیکی مثل تبلت، کودک بیشتر تماشاگر است و کمتر نقش بازی می‌کند. همچنین اسباب‌بازی‌های الکترونیکی، توسعه‌ی مهارت‌های زبانیِ کودک را تضعیف می‌کنند.
