ذخیره تخمدان اصطلاحی برای بیان تعداد و کیفیت تخمک‌های موجود در تخمدان و توانایی باروری است. کاهش ذخیره تخمک در تخمدان یا به‌اختصار دُر (DOR) زمانی اتفاق می‌افتد که یکی از تخمدان‌ها تخمک‌های کمتری تولید می‌کند و لقاح آنها سخت‌تر است. این اتفاق بر توانایی باردارشدن فرد اثر می‌گذارد. ۱۰ تا ۳۰درصد افرادی که دنبال روشی برای درمان ناباروری هستند این شرایط را دارند، در این مقاله بیشتر با ذخیره تخمدان، علت کاهشش و علائم و نحوه تشخیص آن آشنا می‌شویم. تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
میزان ذخیره تخمدان
در ۲۰هفتگی جنینی، یعنی زمانی که هنوز در رحم مادر هستید، بیشترین تخمک (حدود ۶ تا ۷میلیون) درون تخمدان وجود دارد. در زمان تولد، تعداد تخمک‌ها به ۱ تا ۲میلیون کاهش می‌یابد و در زمان بلوغ تعداد آنها به ۳۰۰ تا ۵۰۰هزار می‌رسد. هر خانم از سن بلوغ تا دوران یائسگی حدودا ۴۰۰ تا ۵۰۰ تخمک آزاد می‌کند.
هرچند قدرت باروری زنان با افزایش سن کاهش پیدا می‌کند، پیش‌بینی نرخ کلی باروری سخت است. تخمک‌های خانم از اواسط دهه سوم زندگی تا اویل دهه چهارم بهترین کیفیت را دارند و برای همین این دوره به دوره باروری زنان معروف است. بعد از این دوره، کیفیت و تعداد تخمک‌ها کم و کمتر می‌شود تا اینکه از ۳۵سالگی تا ۴۰سالگی کاهش کیفیتی اساسی رخ می‌دهد. البته کاهش کمیت و کیفیت تخمک ممکن است در بازه طولانی‌تری هم اتفاق بیفتد.
علت کاهش ذخیره تخمدانی
عوامل مختلفی در کاهش ذخیره تخمدان نقش دارد. یکی از دلایلش این است که با افزایش سن، کیفیت و تعداد تخمک‌ها کم می‌شود. عوامل دیگری هم در این کاهش نقش دارند، از جمله:
- جراحی تخمدان؛
- سیگار کشیدن؛
- ناهنجاری‌های ژنتیکی؛
- درمان‌های تهاجمی مثل پرتودرمانی برای درمان سرطان.
علائم کاهش ذخیره تخمدان
بعضی زنان با افرایش سن و کاهش ذخیره تخمدان متوجه می‌شوند که فاصله بین قاعدگی‌هایشان کمتر شده است. در نهایت هم به یائسگی نزدیک می‌شوند و دیگر نمی‌توانند باردار شوند.
آزمایش ذخیره تخمدان
تنها روش اطمینان از کاهش ذخیره تخمک‌ها انجام آزمایش ذخیره تخمدان است. این آزمایش شامل آزمایش خون و سونوگرافی برای بررسی هورمونی و اندازه‌‌گیری ذخیره تخمک تخمدان است. هرچند این آزمایش برای تشخیص کاهش ذخیره مهم است، تست ذخیره تخمدان هیچ‌وقت آن‌قدر دقیق نیست که مشخص کند توانایی بارداری شما چقدر است.
۱. آزمایش خون
رایج‌ترین روش برای ارزیابی ذخیره تخمک‌ها در تخمدان بررسی میزان هورمون‌های موجود در خون است. در شروع چرخه قاعدگی، معمولا روز دوم یا سوم، ۳ نوع هورمون بررسی می‌شوند:
- استرادیول؛
- هورمون محرک فولیکول یا اف.اس.اچ (FSH)؛
- آنتی مولرین یا ای.ام.اچ (AMH).
معمولا زنانی که در روز سوم چرخه قاعدگی میزان زیادی استرادیول و FSH و میزان کمی AMH دارند، احتمال بارداری‌شان از طریق درمان هورمونی برای تحریک تخمک‌گذاری یا لقاح مصنوعی (IVF) در مقایسه با زنانی هم‌سن که کاهش ذخیره تخمدان ندارند کمتر است.
بررسی نحوه واکنش تخمدان به داروی کلومیفن سیترات آزمایش دیگری است که انجام می‌شود. در این آزمایش بعد از بررسی میزان هورمون استرادیول و اف.اس.اچ، پزشک داروی کلومین سیترات را در ابتدای چرخه قاعدگی به بیمار می‌دهد، سپس دوباره میزان هورمون‌هایش را بررسی می‌کند تا اثر دارو را ببیند.
۲. سونوگرافی ذخیره تخمدان
ممکن است پزشک انجام سونوگرافی ترانس‌واژینال را در ابتدای سیکل قاعدگی پیشنهاد دهد. در این روش تعداد فولیکول‌های آنترال (فولیکول در فاز انتهایی رشد) یا به‌اختصار ای.اف.سی (AFC) ۲ تا ۱۰میلی‌متری در هر دو تخمدان را اندازه می‌گیرند. فولیکول‌ها بسته‌هایی پر از مایع درون تخمدان هستند که یک تخمک را در بر گرفته‌اند. شمارش فولیکولی، تعداد تخمک‌های موجود را به پزشک نشان می‌دهد.
درمان کاهش ذخیره تخمدانی
در حال حاضر هیچ روش شناخته‌شده‌ای برای افزایش ذخیره تخمدان یا حفظ تخمدان در برابر پیری یا کاهش سرعت ازدست‌رفتن عملکرد طبیعی آنها وجود ندارد. با این حال ممکن است پزشک استفاده از بعضی روش‌های رایج یا تکینک‌های کمک‌باروری را پیشنهاد دهد، از جمله:
- انجماد تخمک: ممکن است پزشک با تشخیص کاهش ذخیره تخمک‌ها پیشنهاد دهد که برای بارداری بعدی تخمک‌هایتان را حفظ کنید. در این روش، پزشک تعدادی از تخمک‌ها را از تخمدان خارج و آنها را منجمد می‌کند. موفقیت این روش در افراد جوان‌تر بیشتر است.
- تخمک اهدایی و آی.وی.اف: در آی.وی.اف، پزشک مقدار زیادی هورمون به شما می‌دهد تا تخمدان‌هایتان را تحریک کند. اگر این روش مؤثر نباشد، احتمالا پزشک استفاده از تخمک اهدایی را پیشنهاد می‌دهد. این تخمک‌ها معمولا توسط زنان جوان حدودا ۲۰ساله اهدا می‌شوند. زنان مبتلا به کاهش ذخیره تخمدانی با استفاده از تخمک اهدایی شانس بیشتری برای بارداری موفق دارند.
ناهنجاری کروموزومی و سقط
با افزایش سن خانم‌ها، احتمال ایجاد تخمک‌هایی با کروموزم‌های غیرطبیعی افزایش می‌یابد و موجب کاهش احتمال باروری و افزایش احتمال سقط جنین می‌شود. اگر تخمک با کیفیت پایین بارور شود، یا جنین لانه‌گزینی نمی‌کند یا جنین بعد از لانه‌گزینی توانایی تکوین مناسب را ندارد، در نتیجه موجب سقط می‌شود. تصور می‌شود تخمک در زنان با سن بیشتر کیفیت کمتری داشته باشد، اما این مسئله ممکن است برای خانم‌های جوان‌تر هم رخ دهد.
شما بگویید
شما هم با این عارضه مواجه شده‌اید؟ از چه روش‌هایی برای حفظ ذخیره تخمدان یا افزایش شانس باروری استفاده کردید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید. همچنین اگر در بین دوستان و اطرافیانتان کسی با این مسئله روبه‌روست، پیشنهاد می‌کنیم این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برای او ارسال کنید.
