دیکلوفناک چیست و چه عوارضی دارد؟ نحوه مصرف و پاسخ به سؤالات متداول

1. کمی ژل، پماد یا کرم از ظرف محتوی آن بردارید یا خارج کنید.
2. به‌آهستگی آن را روی قسمتی که درد می‌کند بمالید.
3. بعد از پایان کار دست‌هایتان را بشویید.

ژل دیکلوفناک را معمولا بین ۲ تا ۴ بار در روز استفاده می‌کنند. اگر در طول روز ۲ بار از ژل استفاده می‌کنید، بهتر است یک بار آن صبح باشد و یک بار دیگر شب. اگر ۳ یا ۴ بار در طول روز از ژل استفاده می‌کنید، پیش از هر بار استفاده از ژل، حداقل ۴ ساعت صبر کنید. میزان ژل یا پمادی که هر بار مصرف می‌کنید به بزرگیِ ناحیه‌ای از بدن بستگی دارد که ژل باید روی آن مالیده شود.

• چسب و پد دیکلوفناک

1. چسب یا پد دیکلوفناکی را که تهیه کرده‌اید، روزی ۲ بار، یک بار صبح و یک بار شب، روی محلی که درد می‌کند بگذارید. با کف دست به‌آهستگی به آن فشار بیاورید تا خوب به پوست بچسبد.
2. اگر در ۲ قسمت مختلف از بدن احساس درد و ناراحتی دارید، در آنِ واحد بر روی هر دو از پد یا چسب استفاده نکنید. طی هر بار استفاده، فقط یک قسمت از بدن را با آن بپوشانید، نه بیشتر. در طول شبانه‌روز بیشتر از ۲ بار از این پدها استفاده نکنید.
3. قبل از کندن پد یا چسب از روی پوست، کمی آن را نم‌دار کنید. به‌ این ‌شکل، راحت‌تر بلند می‌شود. بعد از بلندکردن پد، پوستِ زیرِ آن را بشویید و آثار جامانده از آن را پاک کنید.

اگر مصرف دیکلوفناک را فراموش کردیم چه کنیم؟

به‌محض آنکه یادتان آمد، دوز عقب‌افتاده را مصرف کنید؛ مگر آنکه چیزی به سررسیدن موعد مصرف دوز بعدی دارو نمانده باشد. در آن صورت، فقط همان یک دوز را مصرف کنید. برای جبران دوز عقب‌افتاده دارو، هرگز دوز مصرفی‌تان را ۲ برابر نکنید. اگر زیاد یادتان می‌رود، بهتر است از هشدار موبایل یا ساعت کمک بگیرید.

عوارض مصرف دیکلوفناک

عوارض شایع‌تر مصرف دیکلوفناک

در میان مصرف‌کنندگان داروهای دیکلوفناک، از هر ۱۰۰ نفر، ۱ نفر دچار عوارض شایع‌تر مصرف دارو می‌شود. تعدادی از این عوارض را باهم می‌خوانیم:

• سردرد؛
• حالت تهوع؛
• سرگیجه (ورتیگو)؛
• اسهال و استفراغ؛
• جوش (نه شدید)؛
• نفخ و درد شکم، نداشتن اشتها.

هنگام استفاده از پد، ژل یا کرم دیکلوفناک، کمتر پیش می‌آید که چنین عارضه‌هایی را تجربه کنید؛ چون مواد دارویی وارد بدن نمی‌شوند. عوارض این اَشکال دارویی کمی متفاوت است و اغلب به‌شکل ناراحتی‌های پوستی خود را نشان می‌دهد؛ ناراحتی‌هایی مثل موارد زیر:

• خشکی و ناراحتی پوست (اگزما)؛
• خارش و التهاب پوست (درماتیت)؛
• افزایش حساسیت و آسیب‌پذیری پوست به نور خورشید؛
• جوش‌زدن در نقاطی از پوست که رویشان ژل یا پد گذاشته شده.

عوارض جدی‌تر و خطرناک‌تر مصرف دیکلوفناک چیست؟

از میان هر ۱۰۰۰ نفر مصرف‌کننده دیکلوفناک، فقط ۱ نفر ممکن است این عوارض جدی‌تر را تجربه کند. منتها همین‌قدر که کمیاب‌اند، خطرناک هم هستند. به‌محض تجربه هریک از عارضه‌های زیر، به متخصص مراجعه کنید:

• نفس‌تنگی، خستگی و تورم پاها یا مچ پاها (نشانه‌های احتمالی نارسایی قلبی)؛
• زردرنگ‌شدن پوست یا سفیدی چشم‌ها (اینها از نشانه‌های احتمالی نارسایی کبد هستند)؛
• جوش‌زدن و خارش پوست یا تورم و پف‌دارشدن آن (اینها از نشانه‌های احتمالی کهیر یا تورم پوستی (اِدِم/ Edema) هستند)؛
• درد قفسه سینه، نفس‌تنگی، احساس ضعف یا گیجی، یا احساس طاقت‌فرسای اضطراب که ممکن است خبر از سکته قلبی بدهند؛
• پیداشدن رد و اثر خون در استفراغ یا درآمدن استفراغ به‌شکل دانه‌های قهوه (این دو ممکن است از خون‌ریزی معده یا روده خبر بدهند)؛
• سوءهاضمه شدید، سوزش قلب یا درد شکم، استفراغ یا اسهال (اینها ممکن است نشانه‌های زخم معده یا التهاب معده یا روده باشند)؛
• ضعف یک سمت از بدن، مشکل در صحبت‌کردن یا فکرکردن، ازدست‌دادن تعادل یا تاری دید (که ممکن است نشانه‌های سکته مغزی باشند).

واکنش شدید حساسیت‌زا به دیکلوفناک

واکنش شدید حساسیت‌زا از دیگر مضرات دیکلوفناک است که البته، مثل عوارض خطرناک آن، بسیار نادر است. چنین واکنشی ممکن است با نشانه‌ها و علائم زیر همراه باشد:

• خس‌خس سینه؛
• مشکل در تنفس یا صحبت‌کردن؛
• تورم دهان، صورت، لب‌ها، زبان یا گلو؛
• احساس تنگی و گرفتگی در قفسه سینه یا گلو؛
• جوش‌زدن، همراه با یک یا چند عدد از این نشانه‌ها: خارش، قرمزشدن، تورم، پوسته‌پوسته‌شدن یا تاول‌زدن پوست.

عوارض مصرف بی رویه شیاف دیکلوفناک

استفاده بیش‌ازحد از دیکلوفناک ممکن است خطرناک و همراه با عارضه‌هایی باشد که در ادامه به تعدادی از آنها اشاره می‌کنیم:

• سردرد؛
• اسهال؛
• سرگیجه؛
• معده درد؛
• وزوز گوش.
• حالت تهوع؛
• پیداشدن رد خون در استفراغ (یکی از نشانه‌های خون‌ریزی در معده) یا درآمدن استفراغ، به شکل دانه‌های قهوه.

اگر به‌اشتباه دیکلوفناکِ بیشتری مصرف کردید، با دردست‌داشتن جعبه دارو یا دستور مصرف آن، به‌همراه هرچه از دارو برایتان باقی مانده، به متخصص مراجعه کنید.

کمتر پیش می‌آید که کسی به‌خاطر مصرف بیش‌ازحدِ ژل دیکلوفناک یا مثلا پد آن دچار مشکل و عارضه شود؛ اما اگر استفاده زیاد شما از این اشکال دارویی با عارضه‌ای همراه بوده است، حتما مسئله را با متخصص در میان بگذارید.

تداخلات دارویی دیکلوفناک

داروهایی هستند که مصرف هم‌زمان آنها با دیکلوفناک کارکرد و کارایی آن را مختل می‌کند. در ادامه، به تعدادی از مهم‌ترین این داروها اشاره می‌کنیم:

• داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین؛
• میفپریستون (داروی مخصوص سقط ‌جنین)؛
• داروهای ضدالتهاب دیگر مثل آسپرین یا ایبوپروفن؛
• داروهای استروئیدی مثل هیدروکورتیزون یا پردنیزولون؛
• لیتیوم که برای درمان اختلال‌های ذهنی از آن استفاده می‌کنند؛
• داروهایی مثل فنی‌توئین که برای درمان و کنترل حملات صرع کارایی دارند؛
• متوترکسات که برای درمان بعضی از بیماری‌های التهابی و انواع سرطان کاربرد دارد؛
• زیدوودین که از آن برای درمان عفونت ناشی از اچ. ‌آی. ‌وی (HIV) استفاده می‌شود؛
• قرص‌هایی مثل فوروزماید و بومتانید که باعث افزایش تعداد دفعات ادرارکردن می‌شوند؛
• داروهایی مثل کلستیپول و کلستیرامین که از آنها برای کاهش کلسترول استفاده می‌شود؛
• داروهای مخصوص نارسایی‌های قلبی مثل دیگوکسین و داروهای مخصوص فشار خون بالا؛
• داروهایی مثل سیکلوسپورین و تاکرولیموس که در کاهش فعالیت دستگاه ایمنی نقش دارند؛
• مهارکننده انتخابی بازجذب سروتونین (SSRI)، داروهای ضدافسردگی مثل سیتالوپرام یا سرترالین؛
• داروهای آنتی‌بیوتیک مثل سیپروفلوکساسین، لووفلوکساسین، موکسی‌فلوکساسین، نالیدیکسیک‌اسید، نورفلوکساسین، یا افلوکساسین.

مصرف برخی داروها، مثلا داروهای ضدپلاکت (ضدانعقاد/ anti – platelet) مثل کلوپیدوگرل، یا داروهای رقیق‌کننده خون مثل وارفارین/ انوکساپارین/ دابیگاتران، به‌خودی‌خود می‌تواند به خون‌ریزی منجر شود. مصرف هم‌زمان اینها با دیکلوفناک خطر خون‌ریزی را بیشتر خواهد کرد.

مصرف دیکلوفناک در موارد خاص

زنان باردار و شیرده

مصرف دیکلوفناک هم برای زنان باردار و هم برای زنان شیرده خطرناک است. فقط در صورتی می‌توان این کار را انجام داد که متخصص صلاح بداند و واقعا هیچ راه دیگری نباشد. مصرف این دارو در زنان باردار، به‌ویژه در ۳‌ماهه اول و آخر دوران بارداری، ممکن است خطرهایی جدی را متوجه حال جنین کند (خطرهایی مثل آسیب‌دیدن کبد یا اندام‌های دیگر جنین). به‌علاوه، احتمال آنکه روند طبیعی و معمولی وضع‌حمل هم مختل شود وجود خواهد داشت.

نکته دیگر آنکه به نظر می‌رسد دیکلوفناک به شیر مادر هم راه پیدا کند؛ بنابراین شیردادن به نوزاد، برای کسی که این دارو را مصرف می‌کند، ممکن است خطرناک باشد. بهتر است در این شرایط با متخصص مشورت کنید.

سالمندان و کودکان

سالمندان و کودکان، در مقایسه با افراد بالغ، بیشتر در معرض خطر عوارض و مضرات دیکلوفناک هستند. مثل مورد قبل، تجویز دارو برای این دو دسته از افراد صرفا در شرایطی انجام می‌شود که هیچ راهکار دیگری نمانده باشد. در آن ‌صورت نیز از تجویز دوزهای بالا و مکرر دارو خودداری خواهد شد. در برخی منابع، ذکر شده که مصرف دیکلوفناک برای کودکان زیر ۱۸ سال توصیه نمی‌شود. برخی منابع دیگر این سن را تا ۱۲ سال پایین آورده‌اند. با وجود این اختلاف‌نظرها، جای تردیدی نیست که مصرف این دارو برای کودکان خوب نیست و تا حد ‌امکان باید محدود شود.

نام‌های داروی دیکلوفناک در ایران

• نام تجاری:
• ®Voltaren
• ®Modafenac SR
• ®Alfen-XL
• ®Pain off
• نام ژنریک:
• دیکلوفناک
• دیکلوفناک سدیم
• دیکلوفناک پتاسیم
• نام لاتین:
• Diclofenac

پاسخ به سؤالات رایج درباره دیکلوفناک

– دیکلوفناک چیست و چطور کار می‌کند؟

دیکلوفناک از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است. کار آن کاهش تعداد هورمون‌هایی است که سبب بروز درد و التهاب در بدن می‌شوند. اثر کارکرد ژل دیکلوفناک نیز مثل قرص یا کپسول دیکلوفناک است؛ با این تفاوت که قرص و کپسول بر تمام بدن تأثیر می‌گذارد، اما ژل فقط همان سطحی از پوست را که پوشانده است.

– چقدر طول می‌کشد دارو اثرش را بگذارد و حالم بهتر شود؟

اگر کپسول یا قرص دیکلوفناک را خورده باشید، حدود ۲۰ تا ۳۰ دقیقه زمان می‌برد تا اثرش را بگذارد. این مدت‌زمان برای شیاف دیکلوفناک به چند ساعت می‌رسد. اگر از ژل دیکلوفناک بر روی پوست‌تان استفاده می‌کنید، ۱ یا ۲ روز بعد اثر آن را حس خواهید کرد. اگر از آن برای بهبود علائم آرتروز استفاده می‌کنید، ممکن است ۱ هفته طول بکشد تا اثر کامل ژل را بر مفصلی که درد می‌کند حس کنید.

– دیکلوفناک را تا چه مدت باید مصرف کرد؟

بسته به علت استفاده از دارو، مدت‌زمان نیاز به آن کمتر یا بیشتر می‌شود؛ مثلا اگر برای کمردرد خفیف یا دندان درد از دارو استفاده می‌کنید، ۱ یا ۲ روز مصرف دیکلوفناک کافی خواهد بود؛ اما اگر پای اختلال جدی‌تری مثل روماتیسم مفصلی در میان باشد، مدت‌زمان نیاز به مصرف دارو قاعدتا بیشتر خواهد بود. بهترین کار این است که برای کنترل و بهبود علائم اختلال یا بیماری (فرقی نمی‌کند چه باشد)، کمترین دوز ممکن از دیکلوفناک را در کوتاه‌ترین بازه زمانی ممکن مصرف کرد.



– آیا مصرف بلندمدت دیکلوفناک ایمن و بی‌خطر است؟

مصرف دیکلوفناک، در دوزهای بالا و بازه‌های زمانی طولانی، ممکن است عوارضی مثل زخم معده یا روده داشته باشد. نگرانی اندکی هم وجود دارد درباره کسانی که دوزهای خیلی بالا (۱۵۰ میلی‌گرم در روز) از دارو را به‌مدتی طولانی مصرف می‌کنند. برخی از این افراد ممکن است دچار نارسایی قلبی یا نارسایی کلیوی شوند.

– آیا می‌توان مسکن دیگری را جایگزین دیکلوفناک کرد؟

انتخاب بهترین نوع مسکن وابسته به این ۲ عامل است: نوع درد و علت آن. دیکلوفناک از جمله داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی است (NSAID)؛ دسته‌ای از مسکن‌ها که داروهای دیگری چون ایبوپروفن و ناپروکسن را هم شامل می‌شود. اگر نیاز به مصرف طولانی‌مدت دارو باشد، ممکن است متخصص این دو را جایگزین دیکلوفناک کند؛ چون احتمال آنکه باعث اختلال و نارسایی قلبی شوند کمتر است.

اگر داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی برای درمان دردتان کارایی ندارد، می‌توانید از انواع دیگر مسکن‌ها استفاده کنید. مسکن‌هایی مثل پاراستامول (استامینافون) یا استامینافون کدئین (کو-کودامول/ co-codamol). حتی گاهی مصرف تنهای دارو کمکی به بهبود درد نمی‌کند و ممکن است، با صلاحدید متخصص، یک یا چند عدد از روش‌های درمانی دیگر در نظر گرفته شوند: روش‌هایی مثل ورزش‌کردن یا فیزیوتراپی. دیکلوفناک برای بهبود دردهای عصبی کارایی ندارد. در این شرایط مسکن‌های دیگری تجویز خواهند شد.

– چرا باید هنگام مصرف دیکلوفناک مراقب عارضه زخم معده باشیم؟

مصرف دوزهای بالای دیکلوفناک به‌مدت طولانی ممکن است به زخم معده منجر شود. سالمندان و کسانی که وضعیت عمومی سلامتی‌شان چندان مساعد نیست نیز در معرض خطر این عارضه هستند. معمولا برای کسانی که زخم معده دارند یا سابقه ابتلا به آن را داشته‌اند، دیکلوفناک تجویز نمی‌کنند. اگر متخصص تشخیص دهد که بیمار، هنگام مصرف دیکلوفناک، در معرض خطر زخم معده خواهد بود، ممکن است دارویی برای کنترل آن هم تجویز کند.

قرص یا کپسول دیکلوفناک را بعد از غذا یا با یک لیوان شیر بخورید. در این صورت، احتمال آنکه معده به‌ هم بریزد کمتر می‌شود. شایع‌ترین نشانه زخم معده احساس سوزش یا درد و ناراحتی مکرر در مرکز معده است؛ اما همیشه هم همراه با درد نیست و برخی از افراد، نشانه‌های دیگری مثل سوءهاضمه، سوزش قلب و حالت تهوع را تجربه می‌کنند. اگر مستعد زخم معده هستید، بهتر است به‌جای دیکلوفناک، از استامینافون استفاده کنید که کمتر معده را اذیت می‌کند.

– آیا دیکلوفناک اعتیادآور است؟

خیر، اعتیادآور نیست؛ اما باید همیشه طبق دستور مصرف و نسخه پزشک از آن استفاده کرد.

– آیا دیکلوفناک روی باروری تأثیر می‌گذارد؟

اگر داروهای ضدالتهاب، مثل همین دیکلوفناک، در دوزهای بالا و در بلندمدت استفاده شوند، ممکن است تخمک‌گذاری زنان را تحت‌تأثیر قرار دهند؛ مسئله‌ای که باروری را برایشان دشوارتر خواهد کرد. مصرف دیکلوفناک برای کسانی که از قبل مشکلی در باروری دارند یا آزمایش‌های باروری را از سر می‌گذارند توصیه نمی‌شود. استامینوفن در این شرایط جایگزین بهتری است.

– از لحاظ غذایی، هنگام مصرف دیکلوفناک، ملاحظه یا پرهیزی لازم نیست؟

خیر. هنگام مصرف دیکلوفناک، می‌توانید مثل قبل به روند عادی غذاخوردن ادامه دهید و پرهیزی لازم نیست. البته اگر عوارضی مثل به‌هم‌ریختن معده یا حالت تهوع تجربه می‌کنید، بهتر است کمی مراعات کنید و از خوردن غذاهای پرادویه اجتناب کنید.

– شیاف دیکلوفناک تا چند ساعت اثر دارد ؟

معمولا ۱۵ ساعت زمان می‌برد تا اثرات دارو کاملا از بین برود؛ اما همان طور که در این مقاله گفتیم، این دارو باید حتما با تجویز پزشک مصرف شود. پزشک شما بر اساس نوع مشکل و میزان درد شما، ساعت مصرف دارو را مشخص می‌کند. به پزشک خود اعتماد کنید و مصرف این دارو را طبق تجویز او انجام دهید.

سخن آخر

اگر سؤال، نکته یا نظری دارید، می‌توانید در بخش «ارسال دیدگاه» مطرح کنید. مشتاق خواندن نظرات و پیشنهادهای شما هستیم. اگر خواندن مطلب برایتان مفید بود، آن را با دوستانتان به اشتراک بگذارید.