نواحی جنوبی ایران یکی از چشمگیرترین مناطق کشور هستند که دنیایی از زیبایی را در خود جای داده‌اند. خاک جنوب، نیرویی جادویی دارد و شگفتی‌های اقلیم آن، هوش از سر هر گردشگری می‌برد. بوشهر جزو مناطقی است که زیبایی‌های طبیعی و هنر دست مردمانش، این اقلیم را به سرزمینی دیدنی تبدیل کرده است. دیدنیهای بوشهر از جنس دریا و خورشید هستند و آب‌وهوای گرم جنوب، بر هر جاذبه‌ٔ طبیعی، تاریخی و معماری این منطقه اثرگذار بوده است. کوله‌بارتان را برای سفر به سرزمین طلایی جنوب بندید و با ما همراه شوید تا با دیدنیهای بوشهر آشنا شویم.
موقعیت جغرافیایی بندر بوشهر
بندر طلایی بوشهر، یکی از دیدنی‌ترین سرزمین‌های جنوبی ایران است که در ساحل خلیج فارس جا خوش کرده است. این شهر در شهرستان و استان بوشهر واقع شده است و از سه جهت جغرافیایی در آغوش خلیج نیلی فارس قرار گرفته است. درواقع این بندر در جنوب غربی ایران، از شمال، غرب و جنوب با خلیج فارس و از شرق با تنگستان استان بوشهر همسایه است. استان بوشهر که منطقه‌ای همجوار با خلیج فارس محسوب می‌شود، دارای ۱۰ شهرستان به نام‌های دیلم، گناوه، دشتستان، تنگستان، بوشهر، دشتی، جم، دیر، کنگان و عسلویه است.
آب‌وهوای گرم استان بوشهر راهنمای خوبی برای زمان سفر است. از اوایل آبان تا اواخر فروردین، این بندر با آب‌وهوایی معتدل و دلپذیر، تبدیل به یکی از خواستنی‌ترین مناطق ساحلی خلیج فارس می‌شود. این منطقه از ایران، انتخاب بسیاری از گردشگران برای سفر در فصول سرد سال است. درادامه شما را با بسیاری از دیدنیهای بوشهر آشنا خواهیم کرد.
معماری دلنشین عمارت گلشن بوشهر
سبک معماری خانه‌های سنتی ایرانی، از دیرباز دلچسب و باصفا بوده است. بافت زیبا و معماری هوشمندانهٔ این خانه‌ها، دلیل خوبی برای تبدیل شدن آنها به جاذبه‌ای مهم در هر شهر است. عمارت گلشن بوشهر نیز همچون سایر بناهای تاریخی ایرانی، معماری چشمگیر و زیبایی دارد. سر زدن به این عمارت بوشهری، روح را جلا می‌دهد و انسان را شیفته‌ٔ ذوق گذشتگان می‌کند. عمارت گلشن یکی از دیدنیهای بوشهر است که قدمت آن به زمان قاجار برمی‌گردد. این خانه در محلهٔ قدیمی و زیبای بهبهانی‌ها، در نزدیکی دریا واقع شده است. محلهٔ بهبهانی‌ها مملو از خانه‌های تاریخی است که بافت قدیمی آنها، حال‌وهوای گرم و صمیمی بوشهر را تداعی می‌کند و عمارت گلشن یکی از این خانه‌هاست.
این عمارت نزدیک به ۱۷۰ سال قدمت دارد و مالک اول آن تاجری معروف به نام گلشن بوده است. معماری این عمارت بسیار هوشمندانه است و با قرار گرفتن در مجاورت دریا، نسیم و باد خنک، هوای عمارت را تهویه می‌کنند. عمارت گلشن به سبک معماری «بیت میلانی» ساخته شده است و حیاط بزرگ آن، یکی از زیباترین قسمت‌های این خانه است که دورتادور آن اتاق‌هایی با درهای چوبی خودنمایی می‌کنند. این خانهٔ کهن بوشهری دارای سه طبقه است و تمام امکانات یک خانهٔ ایرانی همچون آشپزخانه، آب انبار، اتاق پذیرایی، اتاق خدمه، حمام و دستشویی را داراست.
اتاق‌های زیبای این عمارت که بیشترشان پنج‌دری هستند، نسیم خنک ساحلی را وارد خانه می‌کنند و همین فرآیند ساده، همچون سیستم خنک‌کننده در این بنا عمل می‌کند. عمارت گلشن به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است و هم‌اکنون در اختیار سازمان میراث فرهنگی قرار دارد. در بین دیدنیهای بوشهر، ماجراجویی در این خانهٔ باصفا را از دست ندهید.
آدرس: شمال شهر بوشهر، محله بهبهانی‌ها، خیابان ساحلی، پشت ادارهٔ بندر
عظمت عمارت ملک بوشهر
عمارت ملک یکی دیگر از دیدنیهای بوشهر است که یک قرن از عمر آن می‌گذرد. این بنا به جا مانده از دوران قاجار است و روزگاری جزو املاک یکی از تاجران معروف بوشهری به نام «محمد مهدی ملک‌التجاره» بوده است. این خانه حاصل شوق این تاجر برای داشتن بنایی به سبک عمارات قرون وسطایی فرانسه است. ملک‌التجاره در سفرش به فرانسه، شیفته‌ٔ معماری این کاخ می‌شود و تصمیم به ساخت بنای مشابه آن در سرزمین خود می‌گیرد. به همین دلیل معماران فرانسوی برای ساخت آن دست به کار می‌شوند و این عمارت را با چهار هزار زیربنا در بوشهر بنا می‌کنند.
این عمارت درطول تاریخ کاربردهای بسیاری داشته است؛ زمانی که در انحصار انگلیسی‌ها بود، کاربرد نظامی پیدا کرد. همچنین در زمان رضاشاه نیز مدتی برای استراحت افراد نظامی استفاده می‌شد. این بنا به‌عنوان یکی از آثار ملی به ثبت رسیده است، اما متأسفانه امروزه دچار فرسودگی شده و محتاج مرمت است.
آدرس: بندر بوشهر، محلهٔ بهمنی، خیابان ماهینی، کوچهٔ ملک
گنبد نمکی جاشک، ملکه‌ٔ سپیدپوش جنوب
سرزمین‌های جنوبی ایران، پدیده‌های نمکی دیدنی بسیاری را در دل خود گنجانده‌اند و یکی از دلرباترین آنها گنبد نمکی جاشک است که در خاک بوشهر جا خوش کرده است. گنبد نمکی جاشک بزرگ‌ترین گنبد نمکی خاورمیانه است که در حدفاصل شهر دیر به خورموج پدید آمده است و عمری نزدیک به ۶۰۰ میلیون سال دارد. این ملکه‌ٔ سپیدپوش جنوب، یکی از مهم‌ترین دیدنیهای بوشهر به حساب می‌آید که گردشگران را شیفته‌ٔ عظمت و زیبایی منحصربه‌فرد خود می‌کند.
سپیدپوشی نمکین پستی‌وبلندی‌های جاشک، همچون کوه‌های برفی جذاب و دیدنی است و این سفیدی دلپذیر در کنار سکوت منطقه که از خاصیت‌های بلورهای نمک است، فضایی اسرارآمیز و درعین‌حال آرامش‌بخش را پدید آورده است. فرسایش‌های بادی و آبی در این سرزمین نمک‌پوش، تنوع بی‌نظیری را در نقش‌ونگارهای سنگ و ستون‌های آن پدید آورده‌اند که هر کدام را منحصربه‌فرد کرده است. این تنوع، حاصل تفاوت در میزان فرسایش‌پذیری سنگ‌هاست و ستون‌های حاصل از این فرسایش، شمایلی خاص و متفاوت دارند.
تخت دیو از ستون‌های چشمگیر و همیشه استوار جاشک است که بنا به ویژگی‌های خود چنین نام گرفته است. نکتهٔ حائز اهمیت در بلورهای نمکین ستون‌های این منطقه، تنوع رنگ لایه‌های سنگ نمک است. سنگ‌هایی که علاوه‌بر سفید، رگه‌هایی از قرمز، زرد، نارنجی، قهوه‌ای و سیاه را هم شامل می‌شوند.
دیدنیهای گنبد جاشک تنها به ستون‌ها و کوه‌های نمکی ختم نمی‌شود؛ بهتر است که خودتان را برای ماجراجویی در دل طبیعت ناب و خاص این سرزمین سپیدپوش جنوبی آماده کنید. زیبایی غارهای نمکی با قندیل‌های خوشه‌ای این منطقه هوش از سرتان خواهد برد. آبشارهای نمکی با بلورهای خاص خود به این سرزمین زیبایی بخشیده‌اند. داخل غارها و میان دره‌ها، چشمه‌هایی نمکی وجود دارد که ریشه‌ٔ حیات جاشک هستند و زیبایی این منطقه به وجود آنها وابسته است. درهٔ گل کلم یکی از هنرمندانه‌ترین پدیده‌ها در میان دیدنیهای بوشهر است. در این پدیده توده‌های نمک همچون گل کلم شکل گرفته‌اند و قسمتی از جاشک را تزیین کرده‌اند. نمک‌چال‌ها و نمک‌فشان از دیگر زیبایی‌های جاشک هستند که آن را مانند سایر پدیده‌ها به عروس سپیدپوش جنوب تبدیل کرده‌اند.
آدرس: ۱۴۴ کیلومتری شهر بوشهر، مابین شهرهای دیر و خورموج
زیبایی ساحل ریشهر در سرزمین عیلامیان
بوشهر یکی از مناطق مهم ساحلی ایران است که سهم بزرگی از آن، با خلیج فارس هم‌مرز است. بنابر خاصیت این موقعیت جغرافیایی، استان بوشهر مملو از سواحل جذاب و دیدنی است. ساحل‌گردی یکی دیگر از جاذبه‌های گردشگری بوشهر به حساب می‌آید و به همین منظور، باید بوشهر را سرزمین ساحل‌های دیدنی ایران دانست.
یکی از زیباترین سواحل منطقه، ساحل ریشهر در ۷ کیلومتری بندر بوشهر است. این منطقهٔ زیبای ساحلی، در دوران باستان، یکی از عناصر مهم برای نزدیکی تمدن شرق و غرب بوده است. منطقهٔ ریشهر زمانی جولانگاه حکومت عیلامیان بوده است و آثار پیداشده در آن، حکایت از قدمت تاریخی دارد که می‌شود آنها را به هزارهٔ اول تا سوم پیش از میلاد نسبت داد. همین آثار کشف‌شده، مهر تأییدی بر استقرار امپراطوری عیلام در ریشهر هستند و نشان می‌دهند که این منطقه زمانی در تاریخ باستان ایران، یکی از مهم‌ترین قسمت‌های کشور بوده است که با نام «لیان» شناخته می‌شد.
در زمان ساسانیان نیز این شهر همچنان یکی از مناطق مهم ایران به حساب می‌آمد که توسط اردشیر بابکان بار دیگر ماهیت شهری به خود گرفت. به همین دلیل نام آن به ریشهر، مخفف «ریواردشیر» تبدیل شده است. ریواردشیر در زمان خود مهد فرهنگ، علم و ادب بود و دانشمندان ایرانی بسیاری را در خاک خود پرورش داد. علاوه‌بر جذابیت تاریخی ریشهر، ویژگی‌های طبیعی زیبای آن نیز سبب شده‌اند تا این منطقه به یکی از خواستنی‌ترین دیدنیهای بوشهر تبدیل شود. ساحل زیبای شنی، امواج آبی خلیج و طلوع و غروب طلایی خورشید، این ساحل را تبدیل به مکانی رویایی و آرامش‌بخش برای مسافران کرده است. همچنین در کنار این ساحل، پارکی زیبا واقع شده است تا حس خوب شما را از سفر و ساحل‌گردی کامل کند.
آدرس: ۷ کیلومتری بندر بوشهر، انتهای خیابان ریشهر، پارک ساحلی ریشهر
موزهٔ دریا و دریانوردی خلیج فارس در بوشهر
اگر اهل بازدید از موزه‌ها و کشف دانستنی‌های آن هستید، موزهٔ دریا و دریانوردی خلیج فارس انتخاب جذابی برایتان خواهد بود. در منطقهٔ سبزآباد بندر بوشهر، ساختمان کنسولگری و عمارت کلاه فرنگی وجود دارد که امروزه از آن به‌عنوان یکی از موزه‌های دیدنی بوشهر استفاده می‌شود. این بنا در ابتدا در اختیار دولت انگلیس و پس از آن در انحصار نیروی دریایی ایران قرار گرفت، اما درنهایت، به موزهٔ دریا و دریانوردی خلیج فارس تغییر ماهیت داد تا گویای ناگفته‌های صنعت دریانوردی درطول تاریخ باشد.
این موزه در دو بخش محوطه و داخل ساختمان، دیدنیهای خود را به نمایش گذاشته است. در محوطه‌ٔ این موزه انواع شناورهای نظامی، قایق‌های جنگی، زیردریایی‌ها و… به نمایش درآمده‌اند. اما مهم‌ترین گنجینه در بین این سازه‌های دریایی، بدون شک کشتی پرسپولیس است که در زمان حکومت ناصرالدین شاه به ایران وارد شده است. این کشتی اولین ناو جنگی ایران است و در حدود یک قرن پیش، از آلمان راهی بندر بوشهر شد و امروزه بقایای آن در موزهٔ دریا و دریانوردی خلیج فارس نگهداری می‌شود.
در داخل ساختمان موزه می‌توانید تجهیزات نظامی و جنگی، ملزومات پزشکی، ابزارهای مخابراتی برای هدایت کشتی و… را مشاهده کنید.
آدرس: بندر بوشهر، جادهٔ سبزآباد
مدرسهٔ سعادت، هسته‌ٔ پرورش روشنفکران بوشهری
مدرسهٔ سعادت بوشهر، مادر مدارس جنوب ایران لقب دارد و یادگاری از دورهٔ قاجار است. این مدرسه طبق خاستگاه‌های نوین آموزشی و به دستور «احمدخان دریابیگی»، حاکم وقت بوشهر تأسیس شد و سرگذشت پرماجرایی دارد. مدرسهٔ سعادت یکی از زیباترین بناهای تاریخی بوشهر است و به‌دلیل حمایت‌های مالی مظفرالدین شاه با نام سعادت مظفری هم شناخته می‌شود.
فقر فرهنگی مردم آن زمان سبب شد که بسیاری از خانواده‌ها تمایلی به حضور فرزندان خود در این مدرسه نداشته باشند و حتی آن را خانهٔ شیطان و فساد بدانند. به همین دلیل شایعه پراکنی‌های عده‌ای ناآگاه درمورد این مدرسه به‌سرعت گسترش پیدا کرد و پذیرفته شدن سعادت در بین مردم بوشهر مدت‌ها زمان برد. اما درنهایت با تلاش بسیار، این مرکز آموزشی رفته‌رفته جای خود را در بین مردم باز کرد و مهد پرورش روشنفکران بسیاری در زمان خود شد. جالب است بدانید که ارزش این مدرسه در بوشهر به حدی است که سال‌روز تأسیس آن، روز بوشهر نام‌گذاری شده است. مدرسهٔ سعادت به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
آدرس: بندر بوشهر، خیابان امام، روبه‌روی میدان معلم
موزهٔ مردم‌شناسی بوشهر در عمارت امیریه
یکی دیگر از موزه‌های دیدنی بوشهر، موزهٔ مردم‌شناسی است که در عمارت امیریه جا خوش کرده است. عمارت امیریه از بناهای باشکوه به جامانده از دوران قاجار است که در خیابان ساحلی بوشهر، نزدیک به دریا واقع شده است. این بنای تاریخی به دستور احمدخان دریابیگی حاکم وقت بنادر برپا شده است و درابتدا به‌عنوان دارالحکومه‌ٔ بوشهر از آن استفاده می‌شد. مصالح به کار رفته در دیوار و ستون این بنای دو طبقه، شامل سنگ‌های مرجانی و گچ است و درها و پنجره‌های آن از چوب ساج ساخته شده‌اند.
نکتهٔ قابل توجه در معماری این بنا، استفاده از پوششی از جنس الیاف درخت نارگیل است که به «بند کمال» شناخته می‌شود. این لایه‌ٔ گیاهی پیش از شروع گچ‌بری اطراف ستون‌ها را می‌پوشاند تا مقاومت بنا را در مقابل رطوبت دریا و موریانه افزایش دهد. این عمارت دارای اتاق‌های سرتاسری، ایوان، حیاط مرکزی، ستون‌های منقش، درها و پنجره‌های چوبی پرنقش‌ونگار و… است، نخستین المانی که در این بنای قاجاری به چشم می‌آید، ایوان بزرگ و ستون‌های بسیار زیبای آن است.
عمارت امیریه یکی از زیباترین چشم‌اندازها را به دریا دارد و در بین دیدنیهای بوشهر یکی از دوست داشتنی‌ترین انتخاب‌ها خواهد بود. این عمارت به‌عنوان یکی از آثار ملی ایران ثبت شده است و اکنون در قالب موزهٔ مردم‌شناسی بوشهر، میزبان بازدیدگنندگان است.
آدرس: بندر بوشهر، خیابان ساحلی، پارک خلیج فارس، محلهٔ کوتی
معماری هخامنشی گور دختر
یکی دیگر از دیدنیهای بوشهر با حال‌وهوایی باستانی، در شهرستان دشتستان جا خوش کرده است. آرامگاه گور دختر یکی از بناهای سنگی استان بوشهر است که به سبک هخامنشی بنا شده است و در آن از سنگ‌های بزرگ مستطیلی استفاده شده است. این آرامگاه در دشت «میان‌کوهی پشت‌پَر» و نزدیک به مرز استان فارس قرار دارد و شبیه به آرامگاه کورش بزرگ است که در اندازه‌ای کوچک‌تر ساخته شده است.
این اتاقک باستانی به‌عنوان اثر ملی ایران به ثبت رسیده است و درمورد آن روایت‌های متفاوتی نقل می‌شود. هنگامی که این سازه برای اولین بار توسط باستان‌شناسی بلژیکی به نام «لویی واندنبرگ» کشف شد، او به این نتیجه رسید که این آرامگاه متعلق به «چیش پیش» یا «کوروش یکم» است. اما زمانی که «علی‌رضا شاپور شهبازی» کاوش‌های خود را در این منطقه آغاز کرد، به نتایج جدیدی دست یافت؛ وی معتقد بود که برخلاف نظریه‌ٔ باستان‌شناس بلژیکی، گور دختر آرامگاه «کوروش کوچک» است.
این حدس و احتمالات روندی تمام‌نشدنی داشت و تا امروز این آرامگاه به افراد بسیاری از دودمان هخامنشی، همچون ماندانا مادر کوروش، آتوسا دختر کوروش و… نسبت داده شده است. اما همین معما به جذابیت گور دختر افزوده است و این بنای باستانی را بیش از پیش دیدنی کرده است. در سفر خود به استان بوشهر ماجراجویی پیرامون آرامگاه این ناشناس هخامنشی را از دست ندهید.
آدرس: ۱۸۰ کیلومتری بندر بوشهر، ۳۸ کیلومتری تنگ ارم، شهرستان دشتستان، دشت میان‌کوهی پشت‌پَر
تاریخی مصور در قلعهٔ نصوری بوشهر
اگر اهل ماجراجویی در بناهای تاریخی هستید، در بین دیدنیهای بوشهر یک انتخاب بسیار دیدنی انتظارتان را می‌کشد. قلعهٔ نصوری در بندر سیراف یا همان بندر طاهری‌ها در شهرستان کنگان واقع شده است و در پس سنگ و گچ خود، دنیایی از دانستنی‌های تاریخی را پنهان کرده است. قلعهٔ تاریخی شیخ نصوری حدود ۲۴۰ کیلومتر با بندر بوشهر فاصله دارد و عمر آن نزدیک به ۱۸۰ سال است. این قلعه در نقطه‌ای مرتفع و نزدیک ساحل واقع شده است و نمایی دیدنی از دریا را به نمایش می‌گذارد.
اوایل دورهٔ قاجار، «شیخ جبار نصوری» تصمیم به ساخت این بنای عظیم می‌گیرد و معماری آن را به «علی اصغر شیرازی» می‌سپارد. مصالح به کار رفته در قلعهٔ نصوری، سنگ‌های بزرگ، گل و گچ هستند که این بنا را جلوه بخشیده‌اند. یکی از عناصر چشمگیر قلعهٔ شیخ یا همان قلعهٔ نصوری، بادگیر بزرگ آن است که در فصول گرم سال، با بادهای خلیجی، هوای قلعه را مطبوع نگه می‌داشت. المان‌های معماری ایرانی همچون درهای چوبی، هشتی، حیاط بیرونی و اندرونی، ایوان، ستون‌های گچ‌بری‌شده و… در طراحی این قلعه مشهودند.
آدرس: ۲۴۰ کیلومتری بندر بوشهر، شهرستان کنگان، بندر سیراف، کوچهٔ نصوری
پارک ملی نایبند در عسلویه
عسلویه یکی از مناطق زیبای استان بوشهر است که نامش در تصور بیشتر افراد تنها با صنعت نفت و گاز گره خورده است، اما این منطقه، بهشتی دیدنی را در دل خود گنجانده است که با نام پارک ملی نایبند شناخته می‌شود. این منطقه، در سواحل رویایی خلیج فارس واقع شده است و دلفریب‌ترین ساحل‌های استان بوشهر را در خلیج خود گنجانده است. فاصله‌ٔ نایبنتد از بندر بوشهر در حدود ۳۲۰ کیلومتر است و برای رسیدن به آن،تقریبا باید ۴ ساعت از بندر بوشهر برانید. اما این سرزمین که شامل جنگل‌های حرا، خلیج و دماغه است، ارزش رانندگی در این مسیر طولانی را دارد. اگر از عسلویه راهی نایبند شوید، مسیر کوتاهی در حد ۲۰ کیلومتر را پیش رو خواهید داشت.
گونه‌های متنوع جانوری همچون آهوی هندی، پلنگ، قوچ و… در منطقهٔ حفاظت‌شده، سواحل رویایی و خوش‌رنگ خلیج نایبند و جنگل‌های حرا، این منطقه را برای گردشگران به بهشتی دیدنی تبدیل کرده‌اند. ساحل این خلیج در بوشهر منحصربه‌فرد است و می‌توانید زیباترین مناظر دریایی را در آن ببینید. این خلیج مابین روستای بیدخون و هاله واقع شده است. به‌دلیل وجود ساحل‌های ماسه‌ای و صخره‌ای بکر، این خلیج به یکی از جاذبه‌های گردشگری عسلویه و استان بوشهر تبدیل شده است. در بازدید از دیدنیهای بوشهر، این منطقهٔ خلیجی و پارک ملی آن را از دست ندهید.
آدرس: ۳۲۰ کیلومتری بندر بوشهر، ۲۰ کیلومتری بندر عسلویه، خلیج و پارک ملی نایبند
مهم نیست که کجای ایران زندگی می‌کنید و چقدر از جغرافیای گسترده‌ٔ جنوب ایران دور هستید؛ برای برنامه‌ریزی یک سفر ماجراجویانه به جنوب و کشف رموز سرزمین‌های خلیج فارس، از همین امروز دست به کار شوید. پیش از رفتن به هر نقطه از این خاک باارزش، اطلاعات کاملی از منطقه به دست آورید. سپس در فصول خنک سال راهی این مقصد دوست‌داشتنی شوید. دیدنیهای بوشهر سهم بزرگی در گردشگری جنوب ایران دارند. با برنامه‌ریزی مناسب، سفر خود را آغاز کنید و دانستنی‌های مفیدتان را با دیگر گردشگران مشتاق سفر به بوشهر درمیان بگذارید.
