دگزامتازون (Dexamethasone) برای مواردی مثل آرتروز، اختلال‌های خونی یا اختلال هورمونی یا اختلال در سیستم ایمنی، واکنش‌های آلرژیک، برخی بیماری های پوستی و چشمی، مشکلات تنفسی، برخی اختلال‌های روده‌ای و برخی انواع سرطان مصرف می‌شود. از دگزامتازون برای تست اختلال غده آدرنال (سندرم کوشینگ) نیز استفاده می‌شود. این دارو یک هورمون کورتیکواستروئید است (هورمونی که از غدد فوق کلیوی ترشح می‌شود). دگزامتازون واکنش دفاعی طبیعی بدن و نشانه‌هایی مثل التهاب و واکنش‌های آلرژیک را پایین می‌آورد. با ما همراه باشید تا با این دارو بیشتر آشنا شویم.
طریقه مصرف دگزامتازون
طبق دستور پزشک این دارو را مصرف کنید. برای جلوگیری از بروز ناراحتی‌های شکمی، قرص دگزامتازون را همراه با غذا یا شیر مصرف کنید. قرص را با یک لیوان آب و یا طبق دستور پزشک مصرف کنید. اگر از داروی محلول استفاده می‌کنید، حتما با استفاده از قاشق‌های اندازه‌گیری مخصوص دارو، دز موردنیاز را مصرف کنید. از قاشق‌های معمولی آشپزخانه استفاده نکنید. اگر قرار است یک بار در روز دگزامتازون را مصرف کنید، صبح‌ها و پیش از ساعت ۹ باشد. اگر دارو را یک روز در میان یا طبق دستور دیگری مصرف می‌کنید، حتما از تقویم یا اپلیکیشن‌های یادآوری استفاده کنید.
بسته به موقعیت پزشکی و واکنش بدن شما، دوز و مدت مصرف دارو متفاوت خواهد بود. ممکن است پزشک کم‌کم دوز مصرفی را پایین بیاورد تا عوارض جانبی کمتری را تجربه کنید.
این دارو را به‌صورت منظم مصرف کنید تا بیشترین اثر را بر بدن‌تان داشته باشد. برای فراموش نکردن مصرف دارو، دگزامتازون را هر روز در ساعت مشخصی مصرف کنید. حتی اگر حال‌تان بهتر شد، مصرف دارو را طبق دستور پزشک ادامه دهید.
بدون مشورت پزشک، مصرف دارو را قطع نکنید. برخی بیماری‌ها با قطع ناگهانی مصرف دارو بدتر می‌شوند. ممکن است نیاز باشد دز دارو به‌آرامی کم شود.
اگر بهبودی در بیماری حاصل نشد یا علائم آن بدتر شدند، حتما با پزشک مشورت کنید.
عوارض جانبی مصرف دگزامتازون
ممکن است با عوارضی مثل موارد زیر روبه‌رو شوید:
- ناراحتی شکمی؛
- سردرد؛
- سرگیجه؛
- تغییر در قاعدگی زنان؛
- اختلالات خواب؛
- افزایش اشتها یا افزایش وزن.
اگر هرکدام از این عوارض بهبود نیافت یا بدتر شد، بدون معطلی پزشک یا دکتر داروساز را در جریان بگذارید.
فراموش نکنید که پزشک با توجه به شرایط شما، این دارو را تجویز کرده و فایده آن را بیشتر از عوارض جانبی‌اش تشخیص داده است. بسیاری از کسانی که دگزامتازون مصرف می‌کنند دچار عوارض جانبی شدیدی نمی‌شوند.
اگر هریک از عوارض نادر اما جدی زیر را مشاهده کردید، فورا به پزشک مراجعه کنید:
- نشانه‌های عفونت (مثل تب یا گلودرد مزمن)؛
- درد استخوانی یا درد مفاصل؛
- افزایش تشنگی یا دفع ادرار؛
- تپش قلب؛
- درد یا فشار چشم؛
- مشکلات دید؛
- سوزش معده؛
- مدفوع سیاه؛
- استفراغ (استفراغی که شبیه تفاله قهوه است)؛
- ورم صورت؛
- ورم پا یا قوزک پا؛
- دل درد؛
- درد یا قرمزی یا ورم دست و پا؛ خستگی؛
- تغییر خلق‌وخو (مثل افسردگی، نوسانات خلقی و پریشانی)؛
- رشد غیرطبیعی مو یا پوست؛
- درد و گرفتگی عضلات؛
- ضعف؛
- خون‌ریزی یا کبودی که به‌سادگی رخ می‌دهد؛
- دیر خوب‌شدن زخم؛
- نازک‌شدن پوست؛
- تشنج.
بروز حساسیت به این دارو بسیار نادر است؛ باوجودِاین، اگر نشانه‌های جدی واکنش آلرژیک را مشاهده کردید، بدون معطلی به پزشک مراجعه کنید. این نشانه‌ها عبارت‌اند از: راش پوستی، ورم یا خارش (به‌ویژه در ناحیه صورت، زبان و گلو)، سرگیجه شدید و مشکل در تنفس.
این موارد شامل همه عوارض جانبی دگزامتازون نیستند. اگر غیر از این نشانه‌ها هر نوع عارضه جانبی دیگری را دیدید، با پزشک‌تان یا دکتر داروساز تماس بگیرید.
اقدامات احتیاطی
پیش از مصرف دگزامتازون، اگر به این دارو یا داروهای کورتیکواستروئید مشابه (مثل پردنیزون) آلرژی دارید یا هر نوع حساسیت دیگری را تجربه کرده‌اید، به پزشک یا دکتر داروساز بگویید. این دارو شامل مواد غیرفعال است که ممکن است باعث بروز واکنش‌های آلرژیک یا مشکلات دیگری شود. از دکتر داروساز درباره جزئیات بیشتر سؤال کنید.
پیش از مصرف این دارو، پزشک را در جریان سابقهٔ پزشکی‌تان قرار دهید، به‌ویژه اگر این مشکلات را دارید:
- عفونت (مثل بیماری سل، تبخال و عفونت قارچی)؛
- بیماری های کلیوی؛
- بیماری های کبد؛
- بیماری های روانی و خلقی (مثل روان پریشی، اضطراب و افسردگی)؛
- کمبود مواد معدنی (مثل پتاسیم یا کلسیم)؛
- بیماری‌های تیروئید؛
- مشکلات گوارشی یا روده‌ای (مثل زخم معده، کولیت زخمی یا بیماری التهابی روده، دیوِرتیکولیت یا التهاب دیوِرتیکول‌های جدار روده، و اسهال بدون علت)؛
- فشار خون بالا؛
- مشکلات قلبی (مثل نارسایی قلبی و یا سکته قلبی که به‌تازگی رخ داده باشد)؛
- دیابت؛
- بیماری‌های چشم (مثل آب مروارید، آب سیاه، عفونت هرپس چشمی)؛
- استخوان‌های شکننده (پوکی استخوان)؛
- سابقه لخته خون.
دگزامتازون می‌تواند نشانه‌های عفونت را بپوشاند یا ریسک تشدید آن را بالا ببرد. هرگونه جراحت یا نشانه‌های عفونت (مثل گلودرد مزمن، تب، سرفه، درد هنگام ادرار، و درد عضلات) در طول مصرف این دارو را به پزشک گزارش دهید.
مصرف داروهای کورتیکواستروئیدی به‌مدت طولانی می‌تواند واکنش بدن به استرس فیزیکی را دچار مشکل کند؛ بنابراین، پیش از عمل جراحی یا درمان اورژانسی، یا هنگام بیماری یا جراحت شدید، به پزشک یا دندان‌پزشک‌تان درباره مصرف این دارو یا سابقه مصرف آن در ۱ سال گذشته گزارش دهید. اگر خستگی یا اضافه‌وزن شدید یا غیرعادی داشته‌اید، بلافاصله به پزشک بگویید. اگر قرار است مدت طولانی این دارو را مصرف کنید، یک کارت هشداردهنده درباره مصرف این دارو به‌همراه مشخصات‌تان را به همراه داشته باشید.
در طول مصرف دگزامتازون، هیچ‌گونه واکسن، ایمن‌سازی یا تست پوستی انجام ندهید، مگر به‌توصیۀ خود پزشک. واکسن زنده می‌تواند هم‌زمان با مصرف این دارو، باعث بروز تداخلات جدی (مثل عفونت) شود. از تماس با کسانی که به‌تازگی واکسن فلج اطفال خوراکی یا واکسن استنشاقی آنفولانزا مصرف کرده‌اند، بپرهیزید.
از کسانی که آبله مرغان یا سرخک دارند دوری کنید؛ مگر اینکه قبلا (مثلا در کودکی) این بیماری‌ها را گرفته باشید. اگر در معرض یکی از این عفونت‌ها قرار گرفتید که پیش‌ازاین به آن مبتلا نشده‌اید، هرچه سریع‌تر به پزشک مراجعه کنید.
اگر سابقه زخم‌معده یا مصرف دز بالای آسپرین یا دیگر داروهای آرتروز دارید، برای کاهش ریسک خون‌ریزی معده یا روده حین مصرف دگزامتازون، میزان مصرف الکل را کم کنید. از پزشک یا دکتر داروساز درباره جزئیات این موضوع بپرسید.
ممکن است افراد دیابتی حین مصرف این دارو برای کنترل سطح قند خون دچار مشکل شوند. به‌صورت مرتب، سطح قند خون را بازبینی کنید و نتیجهٔ آن را با پزشک در میان بگذارید. ممکن است نیاز باشد داروها، برنامه ورزشی یا رژیم غذایی خود را تا مدتی تغییر دهید.
ممکن است با مصرف دگزامتازون حالت سرگیجه بگیرید. از رانندگی، کار با دستگاه‌ها یا هر کاری که به هوشیاری شما نیاز دارد پرهیز کنید. نوشیدنی‌های الکلی مصرف نکنید.
اگر این دارو به‌مدت طولانی مصرف شود، ممکن است رشد کودک را به تأخیر بیندازد. درباره جزئیات این موضوع، با پزشک یا دکتر داروساز مشورت کنید. به‌صورت مرتب به پزشک مراجعه کنید تا قد و رشد کودک ارزیابی شود.
در طول بارداری، مصرف این دارو فقط در صورت نیاز صورت می‌گیرد. درباره ریسک‌ها و فواید این دارو با پزشک مشورت کنید. سطح هورمون کورتیکواستروئید در نوزادان متولدشده از مادرانی که به‌مدت طولانی یا دوز بالایی از دگزامتازون مصرف کرده‌اند، پایین‌تر بوده است. اگر حالت تهوع و استفراغ مزمن، اسهال شدید یا ضعف در نوزاد مشاهده کردید، حتما به پزشک اطلاع دهید.
دگزامتازون می‌تواند وارد شیر مادر شود و ممکن است عوارض نامطلوبی روی نوزاد شیرخوار داشته باشد. پیش از شیردهی، با پزشک در این باره مشورت کنید.
تداخل دارویی
تداخل دارویی می‌تواند اثر داروها را تغییر دهد و یا ریسک بروز عوارض جانبی را بالا ببرد. اینجا به تمام تداخلات دارویی اشاره نمی‌شود. لیست تمام داروهای مصرفی‌تان (مثل داروهای نسخه‌ای، غیرنسخه‌ای و محصولات گیاهی) را تهیه کنید و آن را به پزشک یا دکتر داروساز نشان دهید. پیش از تأیید پزشک، دز مصرفی هیچ دارویی را کم، زیاد یا قطع نکنید.
برخی داروها که با دگزامتازون دچار تداخل دارویی می‌شوند، عبارت‌اند از:
- آمینوگلوتتیمید (مهارکننده آنزیم آروماتاز که در غده فوق‌کلیوی موجب تبدیل آندروژن به استروژن می‌شود)؛
- قرص ضد بارداری؛
- برخی داروهای سرطان (داساتینیب، لاپاتینیب، سانیتینیب، آلدسلوکین)؛
- کلستیرامین؛
- دیگوکسین؛
- داروهایی که ممکن است باعث خون‌ریزی و کبودی شوند (شامل داروهای ضدپلاکت مثل کلوپیدوگرل، دابیگاتران و وارفارین و نیز داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی مثل آسپرین، سلکوکسیب، ایبوپروفن)؛
- افدرین؛
- هورمون درمانی جایگزین؛
- ایزونیازید؛
- میفپریستون؛
- ریلپیویرین؛
- تالیدومید.
ممکن است داروهای دیگر باعث دفع دگزامتازون از بدن شوند و کارکرد دارو را نیز تحت‌تأثیر قرار دهند. آزول‌های ضدقارچ (مثل کتوکونازول)، باربیتورات‌ها (مثل فنوباربیتال)، ریفامایسین‌ها (مثل ریفامپین)، برخی داروهایی که برای درمان تشنج مصرف می‌شوند (مثل فنی‌توئین) نمونهٔ این داروها هستند.
اگر پزشک دوز پایین آسپرین را برای جلوگیری از حمله قلبی یا سکته (معمولا دوز بین ۸۱ تا ۳۲۵ میلی‌گرم در روز) را تجویز کرده است، مصرف دارو را ادامه دهید تا پزشک دستور دیگری بدهد. از پزشک یا دکتر داروساز درباره جزئیات این موضوع بپرسید.
این دارو می‌تواند در برخی آزمایش‌ها (مثل تست پوستی) اختلال ایجاد کند و نتیجه اشتباهی را در پی داشته باشد. حتما مصرف دگزامتازون را به مسئول آزمایشگاه و دیگر پزشکان بگویید.
مصرف بیش از حد
اگر کسی دچار اُوِردوز یا بیش‌مصرفی شده و علائم جدی مثل بیهوشی یا مشکل در تنفس پیدا کرده باشد، با اورژانس تماس بگیرید.
نکته‌ها
این دارو را با دیگران سهیم نشوید.
اگر دگزامتازون را تا مدت بیشتری مصرف می‌کنید، آزمایش و تست‌های پزشکی (مثل آزمایش قند خون، مواد معدنی، فشار خون یا معاینات چشم) باید در فواصل معین انجام شوند تا پروسهٔ مصرف و عوارض جانبی مورد ارزیابی قرار گیرد. حتما در این زمینه با پزشک مشورت کنید.
با پزشک درباره انجام تغییراتی در سبک زندگی که موجب کاهش عوارض جانبی این دارو خواهد شد صحبت کنید، تغییراتی مثل «weight-bearing exercise» (ورزش‌هایی مثل پیاده روی، دویدن و تنیس که در آن باید وزن بدن را تحمل کرد و برای استخوان‌ها بسیار مفیدند)، و تغییر در رژیم غذایی شامل کنترل مصرف نمک و دریافت بیشتر پتاسیم و کلسیم.
فراموش کردن مصرف دارو
اگر دگزامتازون را به‌صورت روزانه یا طبق برنامه مشخصی مصرف می‌کنید و مصرف یک وعده را فراموش کردید، به‌محض یادآوری دارو را مصرف کنید. اگر نزدیک به زمان بعدی مصرف دارو این موضوع را به یاد آوردید، دز فراموش‌شده را رها کنید. دوباره مصرف دارو را طبق برنامه پیش بگیرید. از مصرف دوبرابر دارو به‌‌دلیل فراموشی خودداری کنید.
اگر دارو را یک روز در میان مصرف می‌کنید یا کم‌کم دز مصرفی را کاهش می‌دهید و مصرف یک وعده را فراموش کردید، با پزشک یا دکتر داروساز تماس بگیرید تا برنامه جدیدی برای‌تان تنظیم کنند.
نگهداری دگزامتازون
دارو را در دمای اتاق و دور از نور و رطوبت نگه دارید. دارو را در حمام یا دست‌شویی نگذارید. تمام داروها را دور از دسترس کودکان و حیوانات خانگی قرار دهید.
هرگز دارو را در دست‌شویی یا سینک ظرف‌شویی خالی نکنید، مگر به‌دستور پزشک. داروی تاریخ‌‌مصرف‌گذشته را به روش مناسب دور بیندازید. با دکتر داروساز در این باره مشورت کنید.
