دژنراسیون ماکولا چیست؛ علائم و روش‌های درمان آن

دو نوع اصلی دژنراسیون ماکولا یا تباهی لکه زرد وجود دارد:

۱. نوع خشک

افراد مبتلا به این نوع از بیماری ممکن است رسوبات زردی به نام دروسن (drusen) در ماکولای خود داشته باشند. مقدار بسیار کم دروسن ممکن است در بینایی تغییری ایجاد نکند؛ اما زمانی ‌که بزرگ‌تر و بیشتر می‌شوند، ممکن است تاری دید یا دید غیرطبیعی ایجاد کنند، به‌خصوص هنگامی ‌که فرد مطالعه می‌کند. زمانی ‌که اوضاع بدتر شود، سلول‌های حساس به نور نازک‌تر می‌شوند و سرانجام می‌میرند. در شکل آتروفیک ممکن است در مرکز دیدِ خود نقاط کور یا تاریکی داشته باشید. چنانچه این حالت بدتر شود، احتمال دارد بینایی مرکزی خود را از دست بدهید.

۲. نوع مرطوب

عروق خونی از زیر ماکولا رشد می‌کنند. این عروق خونی خون و مایع را به درون شبکیه نشت می‌کنند. درنتیجه دید فرد غیرطبیعی می‌شود؛ به‌طوری‌که خطوط صاف را موج‌دار می‌بیند. همچنین ممکن است نقاط تاریکی داشته باشد و بینایی مرکزی را از دست بدهد. این عروق خونی و خون‌ریزی آنها سرانجام زخم (scar) تشکیل می‌دهند و سبب ازدست‌دادن دائمی دید مرکزی می‌شوند.

بیشتر افراد به نوع خشک دژنراسیون ماکولا مبتلا می‌شوند؛ اما نوع خشک ممکن است به نوع مرطوب منجر شود. تنها ۱۰درصد مردم به دژنراسیون ماکولای نوع مرطوب دچار می‌شوند.

اگر دژنراسیون ماکولا دارید، لازم است بینایی خود را به‌دقت بررسی کنید و مرتب به چشم‌پزشک مراجعه کنید.

علائم دژنراسیون ماکولا

در اوایل بیماری ممکن است فرد هیچ علامت قابل‌توجهی از تباهی لکه زرد نداشته باشد. این بیماری ممکن است تشخیص داده نشود تا زمانی‌ که اوضاع بدتر شود یا روی هر دو چشم اثر بگذارد. علائم دژنراسیون ماکولا ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• بدتر یا کمترشدن وضوح دید: ممکن است بیمار تاری دید داشته باشد و خواندن نوشته‌هایی با چاپ خوب یا رانندگی برایش سخت باشد؛
• نواحی تاریک و تار در مرکز بینایی؛
• در موارد نادر، بدتر یا متفاوت‌شدن ادراک رنگی.

اگر هرکدام از این علائم را دارید، هرچه زودتر به پزشک مراجعه کنید.

عوامل ایجاد دژنراسیون ماکولا

دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن بیشتر در افراد مسن شایع است و دلیل اصلی ازدست‌رفتن شدید بینایی در افراد مسن‌تر از شصت سال است. تباهی لکه زرد ممکن است با ژن‌های افراد در ارتباط باشد. اگر این بیماری در خانواده‌‌ای باشد، احتمالا خطر ابتلای اعضای این خانواده بیشتر می‌شود. دیگر عوامل خطرزا عبارت‌اند از:

سیگار کشیدن، داشتن فشار خون بالا یا کلسترول بالا، چاقی، خوردن مقدار زیادی چربی‌ اشباع‌شده، داشتن پوست روشن، داشتن رنگ چشم روشن و زن‌بودن.

تشخیص دژنراسیون ماکولا

۱. با معاینه معمولی چشم ممکن است بتوان دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن را تشخیص داد. علامت اولیه وجود دروسن در زیر شبکیه یا جمع‌شدن رنگ‌دانه است. پزشک درهنگام معاینه چشم می‌تواند اینها را ببیند.

۲. همچنین ممکن است پزشک از فرد بخواهد به شبکه آمسلر (Amsler grid) نگاه کند. شبکه آمسلر الگویی از خطوط صاف است که به تخته شطرنج شباهت دارد. ممکن است بیمار بعضی از خطوط صاف را موج‌دار ببیند یا گمان کند بعضی از خطوط درحال ازبین‌رفتن‌اند. اینها شاید علائمی از تباهی لکه زرد باشند.

۳. اگر پزشک دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن را تشخیص دهد، ممکن است یکی از دو روش آنژیوگرافی و OCT یا هر دو را انجام دهد:

۴. در آنژیوگرافی، پزشک رنگی را درون سیاه‌رگ بازو تزریق می‌کند. همان‌طور که رنگ ازطریق عروق خونی در شبکیه چشم جریان می‌یابد، عکس از چشم گرفته می‌شود. اگر عروق جدیدی وجود داشته باشند یا عروق، مایع یا خون را به درون ماکولا نشت کنند، عکس‌ها محل دقیق یا نوع آنها را نشان می‌دهند.

۵. OCT عکس سه‌بعدی خاصی از شبکیه است که وضعیت آن را نشان می‌دهد.

به یاد داشته باشید که مراجعه مرتب به چشم‌پزشک برای تشخیص زودهنگام دژنراسیون ماکولا اهمیت فراوانی دارد.

درمان دژنراسیون ماکولا؛ روش‌های درمانی موجود

هیچ درمان قطعی‌ای برای دژنراسیون ماکولا وجود ندارد. درمان‌ها فقط ممکن است روند بیماری را آهسته کنند یا از بیمار دربرابر ازدست‌دادن شدید بینایی‌‌اش محافظت کنند. گزینه‌های موجود شامل موارد زیر است:

• داروهای ضدرگ‌زایی: این داروها مثل افلی‌برسپت (aflibercept)، بواسی‌زومب (bevacizumab) (آواستین)، پگاپتانیب (pegaptanib) (ماکوژن) و رانیبی‌زومب (ranibizumab) (لوسنتیس) از تشکیل عروق و نشت خون و مایع از آنها به درون چشم که سبب ایجاد دژنراسیون ماکولای مرطوب می‌شود، جلوگیری می‌کنند. تعدادی از افرادی که از این داروها استفاده می‌کنند، دید ازدست‌رفته خود را بازمی‌یابند. ممکن است لازم باشد بیمار چندین بار از این درمان استفاده کند.
• لیزردرمانی: نور لیزر پرانرژی می‌تواند عروق خونی غیرطبیعی را که در چشم درحال رشد است، تخریب ‌کند.
• لیزردرمانی فتودینامیکی: پزشک دارویی حساس به نور یعنی ورتپورفین (verteporfin) (ویزوداین) را به جریان خون تزریق می‌کند. رگ‌های خونی غیرطبیعی این دارو را جذب می‌کنند. سپس پزشک لیزر را به درون چشم می‌تاباند تا دارو را برای تخریب این رگ‌های خونی راه بیندازد.
• کمک به دید کم: دستگاه‌هایی هستند که لنزهای خاص یا سیستم‌های الکترونیکی دارند تا تصاویر بزرگ‌تری از اجسام نزدیک ایجاد کنند. این دستگاه‌ها به افرادی که دیدشان را به‌دلیل دژنراسیون ماکولا تا حد زیادی از دست داده‌اند، کمک می‌کنند تا از باقی‌مانده دید خود بیشترین بهره را ببرند.

محققان درباره درمان‌های جدیدی برای دژنراسیون ماکولا هم مطالعه می‌کنند. این درمان‌ها هنوز در مرحله آزمایشی است. از این درمان‌ها می‌توانیم به موارد زیر اشاره کنیم:

• جراحی زیرماکولا: خون یا رگ‌های خونی غیرطبیعی را حذف می‌کند؛
• جابه‌جایی شبکیه: روشی است که رگ‌های خونی غیرطبیعی زیر مرکز ماکولا را تخریب می‌کند: جایی که پزشک نمی‌تواند با خیال راحت از پرتو لیزر استفاده کند. در این روش، پزشک مرکز ماکولا را به‌سمت مناطق سالم شبکیه می‌چرخاند تا دور از رگ‌های خونی غیرطبیعی باشد. این کار از تشکیل بافت زخم یا آسیب بیشتر به شبکیه جلوگیری می‌کند. سپس پزشک رگ‌های خونی غیرطبیعی را با استفاده از لیزر درمان می‌کند.

پیشگیری از دژنراسیون ماکولا

مطالعه گسترده‌ای نشان می‌دهد که بعضی از مردم مبتلا به AMD نوع خشک می‌توانند با مصرف مکمل‌هایی مثل ویتامین سی (C) و ویتامین ای (E)، لوتئین، زیزانتین (zeaxanthin)، روی (zinc) و مس روند بیماری را آهسته کنند. از پزشک خود بپرسید که این مکمل های غذایی به شما هم کمک می‌کند یا خیر.

کلام آخر

افراد به‌ندرت همه بینایی خود را با دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن از دست می‌دهند. ممکن است دید مرکزی آنها بد باشد؛ اما همچنان می‌توانند بسیاری از فعالیت‌های عادی روزانه را انجام دهند. نوع خشک دژنراسیون ماکولای مرتبط با سن به‌آرامی بدتر می‌شود؛ بنابراین می‌توانید بیشترِ بینایی خود را حفظ کنید.

دژنراسیون ماکولای نوع مرطوب علت اصلی ازدست‌دادن دائمی بینایی است و اگر هر دو چشم را درگیر کند، به کیفیت زندگی لطمه می‌زند. دژنراسیون ماکولای مرطوب احتمالا به درمان‌های مرتب نیاز داشته باشد. دید خود را پیوسته بررسی کنید و توصیه‌های پزشکی را انجام دهید.

اگر درباره بیماری دژنراسیون ماکولا سؤال یا تجربه‌ای دارید، می‌توانید زیر همین مطلب در بخش دیدگاه با ما و خوانندگان عزیز به اشتراک بگذارید.