حمله‌ی قلبی می‌تواند غافلگیر‌کننده باشد. با اینکه نشانه‌های رخداد حمله‌ی قلبی نسبتا شناخته‌شده هستند، بسیاری در مواجهه با آن به کندی متوجه اتفاقی که دارد می‌افتد می‌شوند. گاهی حمله‌ی قلبی تنها با یک علامت همراه است و این کار تشخیص را سخت می‌کند. اما حقیقتا حین یک حمله‌ی قلبی باید انتظار چه علائمی را داشت؟ آیا می‌توان از آن پیشگیری کرد؟ تفاوت بین حمله‌ی قلبی و ایست قلبی چیست؟ و چطور می‌توانیم قلبی سالم داشته باشیم؟ پاسخ این پرسش‌ها را در این مقاله می‌خوانیم.
حمله‌ی قلبی چیست؟
قلب عضوی استثنایی است که حتی بعد از جدا شدن از بدن تا وقتی به مقدار کافی اکسیژن دسترسی داشته باشد کار می‌کند. قلب باید به سختی کار کند تا بتواند خون را به سراسر بدن برساند.
رسیدن خونِ پر اکسیژن به قلب حیاتی است. در مواجهه با کاهش خون‌رسانی یا اکسیژن، سلول‌های ماهیچه‌ای قلب ممکن است بمیرند. کاهش خون‌رسانی به قلب می‌تواند در اثر تجمع پلاک‌هایی درون رگ‌های کرونری (رگ‌های خون‌رسان به ماهیچه‌ی قلب) ایجاد شود که جریان خون به قلب را مسدود می‌کند. این پلاکها از کلسترول، مواد چربی‌مانند، مواد زائد سلولی، کلسیم و فیبرین تشکیل می‌شوند.
با تجمع پلاکها درون رگ‌های کرونری، فرد ممکن است دچار تصلب شریان‌ها یا اسپاسم رگ‌های کرونری شود که به معنی تنگ شدن یا سخت شدن ماهیچه‌های قلبی خواهد بود. در این شرایط امکان پاره شدن پلاکِ ایجاد شده و به دنبال آن ایجاد لخته‌ی خونی وجود دارد. از طرفی تصلب شریان‌ها می‌تواند به بیماری‌های کرونری قلب ختم شود که این بیماری‌ها زمینه‌ساز ایجاد حمله‌های قلبی هستند.
علاوه بر تجمع پلاکها، حمله‌ی قلبی در مواقعی به دلیل باریک شدن رگ‌های قلبی و نرسیدن خون به قلب رخ می‌دهد که به این نوع حمله‌های قلبی بیماری‌های ایسکمیک قلب می‌گویند.
نگاهی غیرمعمول به حمله‌ی قلبی
دکتر توماس اس.کوان (Thomas S. Cowan) با انتشار مقاله‌ای در دسامبر ۲۰۱۴ زاویه‌ی نگاهی تازه درباره‌ی حملات قلبی ارائه کرد. او می‌گوید حمله‌ی قلبی نه به دلیل بسته شدن رگ‌های قلبی، بلکه به دلیل عدم تعادل بین سیستم پاراسمپاتیک و سمپاتیک اتفاق می‌افتد که بخش‌هایی از سیستم اعصاب مرکزی بدن هستند.
استرس دلیل مهمی در ایجاد این عدم تعادل در سیستم عصبی است. زمانی که فرد در معرض استرس مزمن است، یک حسگر هیجانی، سیستم اعصاب سمپاتیک او را فعال می‌کند؛ وقتی اعصاب پاراسمپاتیک نتواند این اثر را جبران کند مقادیر غیرمنتظره‌ای آدرنالین در بدن آزاد می‌شود، این هورمون روی فعالیت سلول‌های ضربان‌ساز قلب اثر گذاشته و نیاز قلب به خون را افزایش می‌دهد. در چنین حالتی یک حمله‌ی قلبی رخ می‌دهد.
تفاوت بین حمله‌ی قلبی و ایست قلبی
مهم است که تفاوت بین حمله‌ی قلبی و ایست قلبی را بدانیم، زیرا معمولا مردم این دو را یکسان فرض می‌کنند. ایست قلبی معمولا بدون علامت هشدار‌دهنده اتفاق می‌افتد و دلیل آن کارکرد معیوب الکتریکی قلب است که ضربان نامنظم قلب را به دنبال دارد. ایست قلبی به دلایل مختلف پزشکی مانند کاردیومیوپاتی یا ضخیم شدن ماهیچه‌ی قلب، نارسایی قلبی، مشکلات ضربانی قلب، سندروم Q-T طولانی، و فیبریلاسیون بطنی رخ می‌دهد. حمله‌ی قلبی ممکن است احتمال خطر ایست قلبی را بالا ببرد و دلیل شایعی برای آن است.
طی یک حمله‌ی قلبی چه اتفاقی می‌افتد؟
هرگز این سوال برای شما پیش آمده که حین حمله‌ی قلبی چه اتفاقی می‌افتد؟ پس بیایید به رخداد‌های درون بدن فردی در حال سکته و نقشی که پلاکها در این وضعیت وخیم بازی می‌کنند نگاهی عمیق‌تر بیندازیم.
اگر پلاکها در گذر سال‌ها درون قلب فرد جمع شده باشند، می‌توانند به اندازه‌ای برسند که مسیر جریان خون را سد کنند. فرد ممکن است به آسانی متوجه این باریک شدن جریان خون در رگ‌هایش نشود، زیرا زمانی که یک رگ کرونری قلب از آوردن خون به قلب عاجز می‌شود دیگر رگ‌های کرونری برای بر عهده گرفتن وظیفه‌ی رگِ از کار افتاده، بسط پیدا می‌کنند.
روی پلاکها پوششی محکم از جنس رشته‌ای وجود دارد، اما درون آن به دلیل محتوای چربی‌مانندش نرم است. اگر پلاکی که در رگ‌های کرونری وجود دارد شکافته شود، ماده‌ی چرب درون آن در معرض جریان خون قرار می‌گیرد. پلاکت‌های خونی به سمت پلاکها هجوم برده و تشکیل لخته‌ی خونی می‌دهند؛ فرایند تشکیل لخته شبیه به اتفاقی است که در مواجهه با جراحت و بریدگی رخ می‌دهد.
لخته‌ی خونی ایجاد شده تبدیل به مانع اصلی بر سر راه جریان خون می‌شود و قلب از خونِ سرشار از اکسیژن محروم می‌ماند. سیستم عصبی این محرومیت اکسیژن را به سرعت به مغز مخابره می‌کنند. فرد شروع به عرق ریختن می‌کند، تپش قلب می‌گیرد، حالت تهوع و ضعف به سراغش می‌آید.
با پیامی که سیستم عصبی به طناب نخاعی مخابره می‌کند، احساس درد در سایر بخش‌های بدن آغاز می‌شود. فرد درد شدیدی را در ناحیه قفسه‌ی سینه حس می‌کند که به سمت گردن، آرواره‌ها، گوش، بازوها، مچ دست، استخوان کتف، پشت کمر و حتی ناحیه‌ی شکمی انتشار می‌یابد. بیمارانِ دچار حمله‌ی قلبی می‌گویند دردی که تجربه کرده‌اند مانند این بوده که قفسه سینه‌شان با گیره‌های فشاری له می‌شده است. این درد ممکن است بین چندین دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
در این مرحله اگر فرد درمان سریعی دریافت نکند ماهیچه‌های قلبی‌اش می‌میرند و هنگامی که ضربان قلب کاملا متوقف شود، سلول‌های مغزی در زمانی کوتاه، حدود ۳ تا ۷ دقیقه، می‌میرند. اگر فرد به سرعت درمان شود بهبودی قلب آغاز می‌شود، اما بافت آسیب دیده هیچ‌گاه عملکردش را باز نمی‌یابد و نتیجه‌ی آن کاهش دائمی جریان خون به قلب خواهد بود.
عوامل خطر حملات قلبی
هر ساله ۱ نفر از هر ۴ آمریکایی بر اثر بیماری‌های قلبی می‌میرد و این مسئله، بیماری‌های قلبی را به یکی از دلایل نخست مرگ‌و‌میر در آن کشور تبدیل کرده است. هر سال ۷۳۵۰۰۰ آمریکایی دچار حمله‌ی قلبی می‌شوند، که ۱۵ درصد آنها تسلیم مرگ می‌شوند. با چنین آمار ترسناکی لازم است شما مراقب عواملی باشید که خطر دچار شدن به حملات قلبی را بالا می‌برند:
سن
مردان بالای ۴۵ سال و زنان بالای ۵۵ سال بیشتر در معرض خطر حملات قلبی هستند.
تنباکو
علاوه بر سیگار کشیدن، قرار گرفتن طولانی‌مدت در معرض دود غیرمستقیم سیگار، شما را در خطر بالاتری برای بیماری‌های قلبی عروقی قرار می‌دهد.
کلسترول بالا
اگر تری‌گلیسیرید خون‌تان بالا و چربی مفید خون‌تان (HDL) پایین است در معرض خطر بیشتری برای حملات قلبی هستید.
دیابت
به خصوص اگر تحت درمان نباشید.
سابقه‌ی خانوادگی حملات قلبی
اگر در خانواده‌تان موردی از حملات قلبی داشته‌اید ممکن است شما نیز در معرض خطر باشید.
سبک زندگی کم‌تحرک
کم‌تحرکی باعث بالا رفتن کلسترول مضر در خون می‌شود که می‌تواند به تشکیل پلاک در رگ‌ها منجر شود.
چاقی
اگر تنها ۱۰ درصد از وزن فعلی‌تان را کم کنید، ریسک دچار شدن به حمله‌ی قلبی را در خود پایین می‌آورید.
استرس
محققان آلمانی کشف کرده‌اند که گلبول‌های سفید خون در بدن فرد، تحت استرس افزایش می‌یابند. این وضعیت احتمال تصلب شریان‌ها و پارگی پلاکها را افزایش می‌دهد.
سو‌ءمصرف مواد
مصرف کوکائین و آمفتامین‌ها ممکن است موجب انقباض رگ‌های کرونری قلب شود.
سابقه‌ی فشار خون بالا در بارداری (پره‌اکلامپسی)
اگر حین بارداری دچار فشار خون بالا یا پره‌اکلامپسی شده باشید، احتمال دچار شدن شما به حمله‌ی قلبی بالا است.
سابقه‌ی بیماری‌های خودایمنی
بیماری‌هایی مانند لوپوس و روماتیسم مفصلی (آرتریت روماتوئید).
در صورتی که هر یک از موارد بالا در مورد شما صدق می‌کند توصیه‌ی اکید من این است که به پزشک مراجعه کنید تا از حمله‌ی قلبی و سایر بیماری‌های قبی عروقی پیشگیری کرده و تحت کنترل باشید.
علائم و نشانه‌های حمله‌ی قلبی
برخی ممکن است حین حمله‌ی قلبی نشانه‌های خفیفی را تجربه کنند یا حتی حمله‌ای بدون نشانه داشته باشند که به آن حمله‌ی قلبی خاموش می‌گویند. این وضعیت بیشتر برای افراد دیابتی اتفاق می‌افتد.
برای پیشگیری از مرگ‌های زودرس ناشی از بیماری‌های قلبی متوجه‌ی سایر علایم متداول این بیماری‌های کشنده باشید:
۱. احساس درد یا ناراحتی در قفسه‌ی سینه
شایع‌ترین علامت در زمان حملات قلبی احساس درد یا ناراحتی در قفسه‌ی سینه است. این درد ممکن است دردی تیز و ناگهانی یا دردی ملایم باشد. همچنین ممکن است بین چند دقیقه تا چند ساعت طول بکشد.
۲. احساس ناراحتی در بالاتنه
ممکن است در بازوها، کمر، شانه، گردن، فَک و بخش بالایی شکم خود احساس ناراحتی یا درد داشته باشید.
۳. تنفس کوتاه
برخی ممکن است این علامت را در حضور درد سینه و یا در غیاب آن داشته باشند.
۴. عرق سرد، حالت تهوع، استفراغ و سرگیجه‌ی ناگهانی
این حالات در زنان شیوع بیشتری دارد.
۵. خستگی غیرمعمول
ممکن است بدون اینکه دلیلی داشته باشد احساس خستگی کنید، گاهی این حالت روزها طول می‌کشد.
افراد مُسنی که یک یا چند علامت بالا را تجربه می‌کنند، معمولا با این گمان که اینها از علایم پیری هستند به آن بی‌اعتنایی می‌کنند. این در حالی است که اگر یک یا چند علامت بالا را تجربه می‌کنید باید از کسی بخواهید که بلافاصله با اورژانس (شماره‌ی ۱۱۵ در تهران) تماس بگیرد.
چطور جلوی حمله‌ی قلبی را بگیریم؟
بیشتر بیماری‌های قلبی عروقی قابل پیشگیری هستند. پزشکان این تمرین‌ها را برای گنجاندن در سبک زندگی به شما پیشنهاد می‌کنند تا از حمله‌ی قلبی یا هر نوع بیماری قلبی دیگر دوری کنید:
۱. رژیم غذایی سالم
اینطور نیست که در یک رژیم غذایی برای سلامت قلب‌تان، لازم باشد از تمام غذاهای چرب یا حاوی کلسترول پرهیز کنید. بر خلاف باور عموم، چربی‌های اشباع شده و لیپوپروتئین‌های با چگالی کم (LDL) البته از نوع «بزرگ و پف‌کرده» در حقیقت برای بدن مفیدند، زیرا منابع طبیعی تامین انرژی بدن هستند.
شما باید از مصرف غذاهای فرآوری‌شده، کربوهیدرات‌های تصفیه‌شده، شکر (به خصوص فروکتوز) و چربی‌های ترانس پرهیز کنید، زیرا به افزایش LDL «کوچک» که در تشکیل پلاکها نقش دارد منجر می‌شوند.
پزشکان استراتژی‌های تغذیه‌ای زیر را برای سلامت قلب شما پیشنهاد می‌دهند:
- روی غذاهای تازه، ارگانیک و فرآوری نشده تمرکز کنید.
- مصرف روزانه‌ی فروکتوز را به کمتر از ۲۵ گرم برسانید. اگر دیابت، فشار خون یا مقاومت انسولینی دارید مصرف فروکتوز را کمتر از ۱۵ گرم در روز نگه دارید.
- از شیرین‌کننده‌‌های مصنوعی پرهیز کنید.
- گلوتن و سایر مواد آلرژی‌زا را از وعده‌های غذایی‌تان حذف کنید. (این مقاله‌ی ما درباره‌ی گلوتن را از دست ندهید: گلوتن چیست و چرا برای بعضی‌ها مضر است؟)
- از مواد تخمیرشده‌ی طبیعی مانند لبنیات و از سبزیجات استفاده کنید.
- با خوردن ماهی‌های غیرپرورشیِ چرب، تعادل اُمگا۳ و اُمگا۶ را برقرار کنید.
- همیشه آب تمیز و خالص بنوشید.
- چربی اشباع و چربی تک‌سیرنشده‌ی باکیفیت را از حیوانات پرورش یافته در چراگاه طبیعی یا روغن کریل (krill) در رژیم غذایی‌تان بگنجانید.
- پروتئین‌های باکیفیت حیواناتی را مصرف کنید که در مزارع و به طور طبیعی پرورش یافته‌اند.
سالم غذا خوردن شاید برای در امان ماندن از حمله‌ی قلبی کافی نباشد. به یاد داشته باشید که باید در نظر بگیرید چند وقت به چند وقت غذا می‌خورید. من گهگاه روزه‌های نوبتی را پیشنهاد می‌دهم، یعنی محدود کردن بازه‌ی خوردن غذا به ۸ ساعت در روز، این کار به بدن شما کمک می‌کند تا سوزاندن چربی‌ها برای به‌دست‌آوردن انرژی را به یاد بیاورد.
۲. ورزش منظم
لازم است به موازات تغذیه‌ی سالم حداقل ۲.۵ ساعت در هفته را به ورزش اختصاص دهید. من ورزش‌های اینتروالِ با شدت بالا (اینتروال: تمریناتی که بین آنها وقفه‌های زمانی منظم وجود دارد) را توصیه می‌کنم که علاوه بر مزایایی که برای قلب دارند برای سلامت عمومی و زندگی بهتر به شما کمک می‌کنند. البته مطمئن شوید که بعد از هر جلسه‌ی تمرین استراحت می‌کنید تا به بهترین نتایج ممکن دست پیدا کنید.
۳. ترک سیگار
مرکز کنترل و پیشگیری بیماری‌های آمریکا از ترک سیگار به عنوان راهی برای پیشگیری از بیماری‌های قلبی عروقی نام برده است. وقتی سیگار می‌کشید رگ‌های خونی‌تان تنگ و سخت می‌شود. سیگار همچنین لخته‌های خونی را شکل می‌دهد که ممکن است به مسدود شدن جریان خون قلب‌تان منجر شود.
۴. پرهیز از نوشیدنی‌های الکلی
الکل سرشار از کالری‌های پوچی است که در حقیقت شما را چاق می‌کند. وقتی نوشیدنی الکلی می‌نوشید بدن سوزاندن چربی‌ها و کالری را متوقف می‌کند و به همین دلیل غذایی که مصرف کرده‌اید به شکل چربی ذخیره خواهد شد. الکل همچنین به قشر پیش‌پیشانی مغز آسیب وارد می‌کند که مسبب غذا خوردن‌های هیجانی است. برای به حداکثر رساندن سلامتی‌تان به شما پیشنهاد می‌کنم که از تمام انواع نوشیدنی‌های الکلی پرهیز کنید.
۵. کمتر بنشینید
در حد امکان از نشستن پرهیز کنید. ساعات طولانی نشستن آثار مخربی روی سلامت شما دارد. افزایش ریسک سرطان ریه تا ۵۰ درصد و دیابت تا ۹۰ درصد از جمله‌ی این خطرات است. برای داشتن سبک زندگی باتحرک پیشنهاد می‌کنم در خانه یا حتی محل کار هر روز ۷۰۰۰ تا ۱۰۰۰۰ قدم راه بروید. می‌توانید از دستگاه‌ها یا اپلیکیشن‌های ردیاب سلامتی که قدم‌شمار دارند استفاده کنید تا تخمین دقیقی از میزان تحرک‌تان در طی روز داشته باشید.
۶. ویتامین D
میزان ویتامین D بدن‌تان را در حد مناسب نگاه دارید. لازم است میزان ویتامین D خون خود را سالانه اندازه بگیرید، زیرا کمبود این ویتامین خطر حمله‌ی قلبی را تا ۵۰ درصد بالا می‌برد. برای اینکه از مزایای ویتامین D برخوردار شوید، باید روزانه میزان ۴۰ ng/ml (نانوگرم بر میلی‌لیتر) یا ۶۰۰۰-۵۰۰۰ IU (واحد بین‌المللی مصرف) را برای بدن‌تان تامین کنید. در این مورد باید با پزشک خود مشورت کنید. می‌توانید از نور خورشید به عنوان بهترین منبع ویتامین D استفاده کنید، گرچه برخی غذاها و مکمل‌های ویتامین D3 نیز به عنوان منابع خوب تامین آن شناخته می‌شوند.
۷. زمینی شوید
راه رفتن با پای برهنه الکترون‌های آزاد را که آنتی‌اکسیدان‌های بالقوه به شمار می‌روند از زمین به بدن شما منتقل می‌کند. اتصال با زمین همچنین التهاب را در سراسر بدن کاهش می‌دهد، زیرا خون را رقیق کرده و بدن را سرشار از یون‌های منفی می‌کند.
۸. استرس را از خود دور کنید
وقتی تحت استرس باشید بدن‌تان نوراپی‌نفرین (نورآدرنالین) ترشح می‌کند. این هورمون موجب پراکندگی زیست‌لایه‌های باکتریایی می‌شود که منجر به پارگی پلاکها می‌شوند.
من به شدت توصیه می‌کنم که از تکنیک رهاسازی هیجانی ((Emotional Freedom Technique (EFT) برای مدیریت استرس خود بهره بگیرید. ای‌اف‌تی ابزار روانشناسی انرژی‌ها برای تنظیم مجدد واکنش‌های بدن در زمان استرس است و می‌تواند برای کاهش خطر ایجاد بیماری‌های مزمن به شما کمک کند.
برای آشنایی با دلایل حمله‌ی قلبی می‌توانید ویدیوی زیر را نیز ببینید:
سالم نگه داشتن قلب بدون شک زندگی‌تان را لذت‌بخش‌تر و پربارتر می‌کند. این توصیه‌های مبتنی بر عقل سلیم و بی‌ضرر را به یاد داشته باشید تا از حمله‌ی قلبی پیشگیری کنید و سیستم قلب و عروق خود را در بهترین حالت عملکردشان نگاه دارید.
