یبوست مشکل ناخوشایندی است و می‌تواند زندگی را تلخ و آزاردهنده کند. وقتی که یبوست دارید و دچار نفخ شکم هستید به تنها چیزی که فکر می‌کنید، بهبودی سریع است. افراد بسته به سیستم بدنی خود، ممکن است به صورت متفاوتی دچار یبوست شوند و تعریف این بیماری برای آنها متفاوت باشد.در ادامه این مقاله با ما همراه باشید تا با این بیماری، علائم و روش‌های درمان یبوست با داروهای گیاهی بیشتر آشنا شوید.
- حتما بخوانید:درمان یبوست نوزاد؛ علت یبوست نوزادان و ۶ درمان خانگی آندرمان یبوست در بارداری با ۵ راهکار موثر و ایمنبرای درمان یبوست چه بخوریم؛ ۱۳ درمان خانگی سریع و موثر
- علائم یبوست چیست؟
- علت ابتلا به یبوست چیست؟
- درمان یبوست با داروهای گیاهی چگونه است؟
- درمان یبوست با چای‌های مختلف هم ممکن است؟
- درمان‌های دیگر برای رفع یبوست چیست؟
- چه زمانی باید برای رفع یبوست به پزشک مراجعه کرد؟
وقوع یبوست در هر فرد بنا به شکل عملکرد و سیستم بدنی او متفاوت است. مثلا، اگر حرکات روده در هفته کمتر از ۳ بار باشد، یعنی فرد دچار یبوست شده است. اما بعضی دیگر از افراد هر روز نیاز به دفع ضایعات رودوی دارند و اگر یک روز این اتفاق نیفتد، یعنی دچار یبوست شده‌اند. مدفوع کسانی که یبوست دارند هم سفت و خشک است و هم دفع آن کار آسانی نیست. به‌طور کلی، وقتی شکم و روده کمتر از ۳ بار در طول هفته برای دفع آماده باشند، فرد دچار یبوست می‌شود. احتمال اینکه یبوست به‌طور مقطعی یا مزمن در بدن رخ بدهد هم وجود دارد. به‌نظر می‌رسد که درمان یبوست با داروهای گیاهی هم ممکن است. اما چه گیاهانی و چطور؟
علائم یبوست چیست؟
یبوست، مشکل ناخوشایندی است که علائمی به شرح زیر دارد:
- سفت شدن مدفوع؛
- سختی و فشار در هنگام دفع؛
- ایجاد احساس مسدود شدن توانایی دفع؛
- نیاز به کمک برای تخلیه راست روده (رکتوم)؛
- دردهای شکمی؛
- نفخ و حالت تهوع.
برای رفع یبوست، داروها و درمان‌های گیاهی و خانگی هم تجویز می‌شود.
علت ابتلا به یبوست چیست؟
دلایل مختلفی می‌تواند در ابتلا به یبوست نقش داشته باشد:
- کم تحرکی؛
- جراحی؛
- مصرف برخی از داروها؛
- عدم وجود فیبر کافی در رژیم غذایی؛
- استرس؛
- مصرف ناکافی آب و مایعات؛
- مصرف بیش‌ازحد ملین‌ها.
درمان یبوست با داروهای گیاهی چگونه است؟
پیدا کردن درمان یبوست با داروهای گیاهی کار دشواری نیست. بسیاری از مُلیِن‌هایی که بدون نیاز به نسخه در داروخانه‌ها و فروشگاه‌ها وجود دارند، حاوی مواد درمانی گیاهی هستند. بیشتر داروهای گیاهی دارای ماده آنتراکوئینون هستند. این ماده می‌تواند روده‌ها را به دفع تحریک کند. درمان یبوست با داروهای گیاهی با انتقال مایعات بدن به روده و افزایش حرکات حلقوی و آرام‌آرام روده همراه است. این حرکات باعث می‌شوند تا روده منقبض شود و مواد از سمت روده به راست‌روده یا رکتوم بروند. مصرف فیبر و مایعات برای رفع یبوست بسیار ضروری و لازم است. درمان‌های گیاهی زیر می‌تواند به رفع یبوست کمک کند:
۱. خارگوزن (ارجنگ)
درمان یبوست با داروهای گیاهی می‌تواند سریع و مفید باشد. خارگوزن گیاهی است که از عصاره پوسته گونه‌ای از درختی به همین نام گرفته می‌شود. خارگوزن باعث تحریک روده و تشویق آن به حرکت و انقباض می‌شود. اگر از خارگوزن در کوتاه‌مدت استفاده شود، به درمان یبوست کمک می‌کند، ولی مصرف مداوم آن دردهای شکمی یا بر هم زدن تعادل الکترولیت‌ها در بدن را به‌همراه دارد. علاوه‌براینها، مصرف آن به‌مدت طولانی می‌تواند باعث بروز نارسایی‌های کبدی خفیف تا شدید شود.
۲. بارهنگ کتانی
یکی از انواع گونه‌ای از موز سبز هم گیاه بارهنگ کتانی است که می‌تواند به‌عنوان ملین طبیعی به رفع یبوست کمک کند. از عوارض جانبی این درمان می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز انواع حساسیت‌ها در بدن (آلرژی)؛
- حالت تهوع؛
- شکم‌درد؛
- استفراغ.
۳. ریواس
نمی‌دانیم تا به حال پای ریواس را میل کرده‌اید یا نه؛ در هر حال شیرینی بسیار خوشمزه‌ای است اما فواید ریواس به دنیای شیرینی‌پزی محدود نمی‌شود و از آن می‌توان برای درمان یبوست هم بهره برد. هرچند بنا به پژوهشی که در مجله اتنوفارماکولوژی (Ethnopharmacology) به چاپ رسیده است، ریواس به‌خاطر وجود ماده تانِن دارای خواص ضداسهال است. به‌همین‌خاطر برای رفع یبوست باید از آن فقط در کوتاه‌مدت بهره گرفت.
۴. سِنا
از ماده سنا هم برای تخلیه روده قبل از، برخی از عمل‌های جراحی استفاده می‌شود. سنا برای رفع یبوست هم کاربرد دارد. میوه درخت سنا از برگ آن نرم‌تر است و به‌عنوان درمانی برای یبوست باید فقط در کوتاه‌مدت و به اندازه دُوز لازم مصرف شود. قرص‌های سنا هم در کارخانه‌ها تولید می‌شود. اگر از این درمان گیاهی در بلندمدت و با دوز مصرفی زیاد استفاده کنید، احتمال تخریب کبد به وجود می‌آید. وجود گلیکوزیدها در سنا باعث تحریک روده و دستگاه گوارش می‌شود.
۵. نارون قرمز یا دردار
نارون قرمز یا دردار هم برای رفع یبوست استفاده می‌شود. این ماده باعث تحریک اعصاب در مجرای گوارشی می‌شود و با ترشح مخاط و امکان دفع، بدن را از فشار یبوست نجات می‌دهد. برای بررسی آثار بلندمدت نارون قرمز، مطالعات چندانی انجام نشده است. این گیاه حاوی ماده چسبناکی به نام موسیلاژ یا لیزاب است که سطح داخلی مجرای گوارشی را می‌پوشاند و به رفع یبوست کمک می‌کند. البته مصرف هم‌زمان آن با برخی از داروها باعث عدم جذب آنها در بدن می‌شود.
درمان یبوست با چای‌های مختلف هم ممکن است؟
انواع چای‌های درمانی هم می‌توانند به‌طور مستقیم یا غیرمستقیم به درمان یبوست کمک کنند. مصرف مایعات گرم برای ورود آب بیشتر به بدن مفید است و آب‌رسانی به بدن هم از بروز یبوست جلوگیری می‌کند. آب اضافی در مدفوع به دفع آسان‌تر و نرم‌تر شدن آن کمک می‌کند. در واقع، یکی از اصلی‌ترین علل یبوست، کم شدن آب بدن است. گرم بودن انواع چای هم یکی از عوامل محرک برای دفع است. پژوهش‌ها نشان می‌دهد که استرس یکی از دلایل عمده بروز مشکلات در دستگاه گوارش است. به‌همین‌خاطر است که بعضی از افراد برای کاهش تنش و اضطراب خود، چای‌های مختلف می‌نوشند.
در ادامه درمان یبوست با داروهای گیاهی، به معرفی تعدادی چای معروف پرداخته‌ایم:
۱. چای نعنا فلفلی
چای نعنا فلفلی، یکی از درمان‌های معروف برای مشکلات دستگاه گوارش است. بسیاری از داروهای بدون نسخه برای مشکلات دستگاه گوارشی دارای ترکیباتی حاوی عصاره نعنافلفلی هستند. وجود ماده‌ای موسوم به مِنتول در چای نعنا فلفلی باعث تسکین دردهای معده می‌شود و به تحرک روده هم کمک می‌کند. نوشیدن چای نعنا فلفلی بعد از هر وعده غذایی به رفع مشکلات معده و یبوست کمک می‌کند.
۲. زنجبیل
درمان یبوست با داروهای گیاهی بسیار متنوع است. زنجبیل هم یکی دیگر از مواد مؤثر برای رفع یبوست است و بسیاری از افراد از چای آن برای از بین بردن مشکلات گوارشی و بهبود هاضمه بهره می‌برند. بعد از خوردن یک وعده غذایی سنگین و حجیم، نوشین چای زنجبیل به هضم بهتر غذا کمک خواهد کرد. نوشیدن این چای یک یا دو بار در طول روز بعد از هر وعده غذا به هضم غذا و افزایش حرکات روده کمک می‌کند.
۳. قاصدک
قاصدک هم می‌تواند به مشکلات نه‌چندان جدی دستگاه گوارش مانند نفخ و یبوست کمک کند. مصرف چای قاصدک به کبد کمک می‌کند تا صفرا تولید کند؛ در نتیجه به‌صورت غیرمستقیم در رفع یبوست هم نقش دارد. این چای با افزایش آب بدن در نقش یک ماده ادرارآور هم ظاهر می‌شود و یبوست خفیف را از بین می‌برد. برای تسهیل فرایند هاضمه، بهتر است بعد از هر وعده غذایی از چای قاصدک استفاده کنید.
۴. چای سیاه، سبز یا قهوه
انواع چای و قهوه هم آثار لینت‌دهندگی (یعنی شل بودن و نرم بودن مدفوع که حالت فیزیولوژیک و مطبوع روده است) دارند. وجود کافئین در این مواد باعث می‌شود تا حرکات روده افزایش پیدا کند. نوشیدن چای سیاه، چای سبز و قهوه در صبحگاه باعث افزایش هوشیاری و شادابی می‌شود و روده‌ها را هم به‌کار می‌اندازد. البته برخی از افراد نسبت به مواد موجود در قهوه حساس هستند و مصرف آن می‌تواند برایشان توأم با عوارض جانبی باشد.
۵. چای ریشه شیرینبیان
چای ریشه شیرین بیان برای رفع مشکلات دستگاه گوارشی بسیار معروف است. مواد موجود در آن دارای خواص ضدالتهاب هستند و به هضم غذا کمک می‌کنند. بعد از مصرف هر وعده غذایی، نوشیدن این چای به دفع و هضم بهتر کمک خواهد کرد.
۶. چای ریشه پف‌نبات یا مارشمالو
چای ریشه پف‌نبات که احتمالا آن را با نام مارشمالو شنیده‌اید هم مانند شیرینبیان دارای خواص تسکین و لینت‌دهندگی دستگاه گوارش است و به‌عنوان یک چای گیاهی پراستفاده، شناخته می‌شود. بهتر است، این چای را در پایان روز بنوشید.
۷. چای جعفری
جعفری هم گیاهی است که برای رفع اختلالات هاضمه از آن به‌وفور استفاده می‌شود. چای حاوی دانه یا برگ‌های جعفری می‌تواند در رفع یبوست خفیف مفید باشد. در گذشته هم مردم با جویدن ساقه و برگ جعفری به رفع بوی بد دهان و نفخ شکم خود کمک می‌کردند.
۸. چای بابونه
چای بابونه هم به‌خاطر خواص تسکین‌دهندگی و عطرش استفاده می‌شود. نوشیدن چای بابونه بعد از غذا یا در پایان روز به تسکین ماهیچه‌های روده می‌انجامد و مدت زمان میان مصرف غذا و افزایش حرکات روده را کاهش می‌دهد.
درمان یبوست با داروهای گیاهی باعث بروز مشکلاتی در بدن هم خواهد شد؟ مصرف چای‌های نام‌برده، تسکین‌دهنده و محرکی برای رفع یبوست هستند، اما باید به چند نکته درباره مصرف آنها توجه کرد. فقط افراد بزرگسال مجاز به مصرف چای‌های گیاهی هستند و اثرات این مواد روی کودکان متفاوت است. برای رفع یبوست در کودکان باید درباره ملین‌های مختلف موجود در داروخانه‌ها که بدون نسخه به فروش می‌رسند، با پزشک مشورت کرد.
نکته مهم دیگر این است که داروهای گیاهی به تأیید سازمان جهانی غذا و دارو نرسیده‌اند. از این رو، در ترکیبات آنها از دوز استاندارد و معینی از مواد مختلف گیاهی بهره برده نمی‌شود. ضمن اینکه میزان مواد موجود در ساخت آنها مورد آزمایش‌های تخصصی قرار نمی‌گیرد و در نتیجه ممکن است برای بدن ضرر داشته باشند. یعنی اگر چه به درمان یک مشکل کمک می‌کنند اما می‌توانند باعث بروز مشکلات دیگر شوند. مصرف موضعی فراورده‌های بابونه و گیاه دیگری موسوم به فندق افسونگر باعث رفع مشکلات بواسیر و راست‌روده می‌شوند.
عوارض جانبی مصرف چای‌های درمانی چیست؟
برخی مواد موجود در انواع چای گیاهی باعث بروز مشکلاتی در بدن می‌شود. برای مثال، مصرف زیاد چای سنا می‌تواند منجر به اسهال شود. ممکن است، مواد فعال موجود در این چای‌های درمانی با برخی از داروها تداخل داشته باشند. بنابراین، قبل از مصرف هر یک از انواع چای‌های درمانی بهتر است درباره تداخل آن با داروهای دیگری که مصرف می‌کنید، از پزشک یا داروساز سؤال کنید.
مصرف چای درمانی در بلندمدت چگونه است؟
نوشیدن چای‌هایی که نام برده شد، به رفع یبوست کمک می‌کنند، اما به‌عنوان راهکار درمانی در بلندمدت مناسب نیستند. اگر می‌خواهید برای رفع یبوست خود از چای‌های درمانی بهره ببرید، باید به پزشک مراجعه و علت یبوست مزمن‌تان را کشف کنید. پزشک می‌تواند به ارائه راه‌حلی بلندمدت برای رفع مشکل یبوست بپردازد. ممکن است دلیل یبوست به‌خاطر مشکلات پنهان دیگری در بدن باشد؛ پس مراجعه به پزشک ضروری است. به‌طور کلی برای اطمینان از اثرات چای‌های درمانی برای رفع یبوست، باید با متخصص و پزشک صحبت کنید.
درمان‌های دیگر برای رفع یبوست چیست؟
داروهای بدون نسخه و ملین متنوعی در داروخانه‌ها وجود دارند که می‌توانند به رفع یبوست کمک کنند. استفاده از راهکارهای زیر هم مانع از بروز مجدد یبوست می‌شود:
- آب‌رسانی به بدن: وجود آب کافی در بدن به عملکرد اعضای مختلف و تحرک روده کمک می‌کند. برای جلوگیری از بروز یبوست باید در طول روز ۸ لیوان آب بنوشید.
- افزایش تحرک: هر چقدر تحرک بیشتری داشته باشید، عملکرد دستگاه گوارش و روده‌ها بهتر خواهد شد.
- کاهش استرس: تکنیک‌هایی مانند تمرینات یوگا، تمرینات تنفسی یا مدیتیشن باعث می‌شود تا یبوست ناشی از استرس رفع شود.
- اصلاح رژیم غذایی: مصرف فیبر و میوه‌های تازه به منظم شدن حرکات روده کمک می‌کند. مصرف دانه‌ها و آجیل هم در رفع یبوست اثر دارد.
نکته مهم
همان‌طور که پیش‌تر هم گفته شد، برخی از انواع چای به رفع یبوست در کوتاه‌مدت کمک می‌کنند اما برای از بین بردن این مشکل در بلندمدت باید ریشه مشکل را کشف و درمانی جدی‌تر را پیگیری کنید. اگر اغلب دچار یبوست می‌شوید و این مشکل تا چند روز طول می‌کشد، باید به پزشک مراجعه کنید.
چه زمانی باید برای رفع یبوست به پزشک مراجعه کرد؟
درصورتی‌که گاهی به‌طور موقتی دچار یبوست می‌شوید، جای نگرانی نیست اما اگر این مشکل دائمی شود و علائم زیر را دارید، باید حتما نزد پزشک بروید:
- انقباض شدید و ناگهانی روده‌ها و ناتوانی در دفع؛
- وجود خون در مدفوع؛
- دردهای مقعدی؛
- کاهش وزن ناگهانی؛
- وقوع یبوست و اسهال به طور متناوب.
اگر بعد از چندین هفته مصرف ملین، مشکل شما رفع نشد، بهتر است به پزشک مراجعه کنید. برخی از افراد فکر می‌کنند که مصرف داروهای گیاهی هیچ عارضه‌ای به‌دنبال ندارد، اما چنین تفکری کاملا اشتباه است. زیرا ممکن است با داروهای دیگری که مصرف می‌شود، تداخل داشته باشند یا عوارضی در بدن به‌وجود بیاورند که از آنها بی‌خبر هستید.
کودکان هم برای رفع یبوست نباید از داروهای گیاهی استفاده کنند و حتما باید آنها را نزد پزشک ببرید. قبل از مصرف هر داروی گیاهی هم، به‌ویژه در زمان بارداری و شیردهی باید درباره مصرف یا عدم مصرف آن با پزشک مشورت کنید.
