درمان سرطان پوست و پاسخ به سؤالات رایج درمورد آن

رایج‌ترین عوامل خطرناکی که باعث بروز سرطان پوست می‌شوند به شرح زیر هستند:

• قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش خورشید در هنگام آفتاب گرفتن به ویژه برای افرادی که پوست روشن، چشم‌های روشن (عسلی و آبی و سبز) یا موهای قرمز و بلوند دارند، احتمال ابتلا به سرطان را افزایش می‌دهد. این خطر در مناطق مرتفع و نزدیک به خط استوا بیشتر هم می‌شود، چون شدت تابش و قرار گرفتن در معرض نور خورشید بیشتر است.
• قرار گرفتن در معرض اشعه ایکس یا مواد شیمیایی خطرناک مانند آرسِنیک هم می‌تواند باعث بروز سرطان پوست شود.
• برخی از عفونت‌های مقاربتی مانند زگیل تناسلی هم منجر به سرطان‌های پوست می‌شوند.
• افرادی که سابقا به نوعی از سرطان‌های پوست دچار بوده‌اند، به‌احتمال ۲۰ درصد، دو سال بعد از ابتلا، به نوع دیگری از سرطان پوستی دچار می‌شوند.
• افراد مسن، بیشتر به سرطان پوست دچار می‌شوند.

۲. آیا ابتلا به سرطان پوست ارثی است؟

از آنجا که بیشتر سرطان‌های پوستی به خاطر قرار گرفتن در معرض اشعه فرابنفش ایجاد می‌شوند، وراثت عامل اصلی دچار شدن به آنها نیست. اما با توجه به اینکه ابتلا به این مشکل در افراد با رنگ‌دانه‌های پوستی و مویی اندک بیشتر است، می‌توان نتیجه گرفت که سرطان پوست تا حدی ارثی است. به هر حال، رنگ مو و پوست ارثی است و می‌توان ارتباطی میان این موضوع و ابتلا به سرطان پیدا کرد. سندرم‌های پوستی بسیار نادری وجود دارند که احتمال ابتلا به سرطان‌های پوستی را افزایش می‌دهند.

۳. علت سرطان پوست چیست؟

به‌جز مواردی نادر، بیشتر سرطان‌های پوستی ناشی از جهش‌های DNA است که به واسطه قرار گرفتن سطح پوست در اشعه فرابنفش به وجود می‌آیند. به نظر می‌رسد، بیشتر سرطان‌ها از سوی سیستم ایمنی بدن کنترل می‌شوند و بیماری‌هایی خودایمنی هستند؛ یعنی سیستم ایمنی بدن، اجازه تولید سلول‌های بدخیمی را می‌دهد که موجب شکل‌گیری تومورها می‌شوند.

۴. انواع سرطان پوست چیست؟

انواع مختلفی از سرطان‌های پوستی وجود دارد:

• سرطان سلول پایه‌ای: این نوع سرطان، رایج‌ترین شکل از سرطان‌های پوستی در انسان‌هاست. مثلا در کشور آمریکا هر سال، یک میلیون نفر مبتلا به سرطان سلول پایه‌ای تشخیص داده می‌شوند. این نوع از سرطان، خود دارای انواعی است: سرطان سطحی که چندان نگران‌کننده نیست، سرطان پوست گره‌ای که رایج‌ترین نوع سرطان هم هست و سرطان از نوع مورفه‌آ (morpheaform) که درمان آن چالش‌برانگیزترین درمان در میان انواع مختلف سرطان است. معمولا تومورهای آن بدون داشتن مرزی مشخص به بافت‌های دیگر پوست هم منتقل می‌شود.
• کارسینوم سلول سنگفرشی: سهم ابتلای افراد به این نوع از سرطان در میان سرطان‌های پوستی، ۲۰ درصد است و بیشتر در افرادی ایجاد می‌شود که سیستم ایمنی سرکوب‌شده دارند. علائم این نوع از مشکل در بسیاری از موارد شبیه سرطان سلول پایه‌ای است، اما احتمال اینکه سلول‌های سرطانی به نواحی دیگر بدن پخش شوند، بیشتر است.
• ملانوما، سرطان مارکل سِل (Merkel cell)، لنفوم پوستی، فیبروکسانتومای بی‌قاعده (fibroxanthoma) و درماتوفیبروسارکوما (dermatofibrosarcoma) هم از انواع دیگر سرطان‌های پوستی هستند که شیوع کمتری دارند.

۵. علائم سرطان های پوستی چیست؟

بیشتر انواع سرطان‌های سلول پایه‌ای فاقد نشانه و علامت خاصی هستند یا اگر هم علامتی در کار باشد، بسیار محدود است. اما سرطان‌های کارسینوم سلول سنگ‌فرشی دردناک هستند. در هر دو مورد از انواع سرطان، زخم‌هایی روی پوست ایجاد می‌شود که خون‌ریزی می‌کنند، ترشحاتی از آنها خارج می‌شود و روی آنها پوسته‌ای زخیم به وجود می‌آید. این زخم‌ها معمولا بهبود پیدا نمی‌کنند و به شکل برآمدگی‌هایی هستند که به‌کُندی بزرگ می‌شوند و با یک تحریک سطحی، خون‌ریزی می‌کنند. هر دو نوع از سرطان‌های پوستی نام‌برده همراه با زخم‌هایی لبه‌دار با زخم‌هایی مرکزی در سطح خود هستند.

علائم و نشانه‌های سرطان سلول پایه‌ای به این شرح است:

• ظهور برآمدگی‌های نیمه‌شفاف و درخشان صورتی و قرمز؛
• ایجاد زخم‌ها و برآمدگی‌های لبه‌داری که در قسمت مرکزی آنها شاهد ضخیم و پوسته‌پوسته شدن هستید؛
• قرمز شدن تکه‌هایی از پوست که درد ندارند، اما پوسته‌پوسته می‌شوند یا می‌خارند؛
• ایجاد نواحی زرد، سفید یا مومی‌شکل روی پوست که مثل زخم هستند و شکل آنها مرز مشخصی ندارد.

علائم و نشانه‌های کارسینوم سلول سنگ‌فرشی به این شرح است:

• ایجاد بخش‌ها و تکه‌هایی قرمز روی پوست که مرزبندی مشخصی ندارند و به‌آسانی خون‌ریزی می‌کنند؛
• وجود زخم‌های سربازی که هفته‌ها روی بدن باقی می‌مانند؛
• برجسته شدن سطح پوست به شکل گوشت اضافی که مرکز آن ضخیم است؛
• ایجاد برآمدگی و گوشت اضافه‌ای شبیه زگیل.

سولار کراتوزیس هم ضایعات زبر و سختی هستند که در اثر قرار گرفتن پوست سر، صورت و پشت دست‌ها در معرض اشعه ماورأبنفش ایجاد می‌شوند. اگر به این زخم‌ها رسیدگی نکنید، تا ۱۰ درصد احتمال تبدیل شدن آنها به سرطان پوست وجود خواهد داشت.

۶. وجود خال‌ها چه زمانی خطرناک و نشانه سرطان است؟

وجود خال‌ها روی صورت معمولا نگران‌کننده نیست و به‌ندرت سرطانی می‌شوند. خال سرطانی و خطرناک به ملانوما تبدیل می‌شود. بعضی خال‌ها موسوم به خال‌های دیسپلاستیک، یک مرحله قبل از وقوع سرطان به وجود می‌آیند. این خال‌ها کمی با خال‌های عادی فرق دارند و به نظر غیرعادی می‌رسند. مثلا در شکل آنها تقارن وجود ندارد، مرزهای مشخصی ندارند، رنگشان تغییر می‌کند و قطرشان زیاد می‌شود. تغییرات دیگری هم در خال‌های ملانوما به وجود می‌آید. خال‌ها هیچ‌وقت به کارسینوم سلول سنگ‌فرشی یا سرطان‌های سلول پایه‌ای تبدیل نمی‌شوند.

۷. سرطان پوست معمولا در کدام نواحی بدن ایجاد می‌شود؟

سرطان پوست معمولا در قسمت‌هایی از پوست ظاهر می‌شود که طی سال‌ها بیشتر از بخش‌های دیگر بدن در معرض نور خورشید هستند. مثلا صورت، بینی، گوش‌ها، پشت گردن و پوست سر بیشتر در معرض نور خورشید است. در نواحی دیگر بدن مانند پشت، سینه و به طور کلی قسمت‌هایی که در معرض نور خورشید نیستند، کمتر می‌توان شاهد بروز سرطان بود. اما به طور قطع امکان قضاوت درباره مکان بروز سرطان در بدن وجود ندارد و احتمال وقوع سرطان پوست در هر بخش از بدن به قوت خود باقی است.

۸. تشخیص سرطان پوست توسط پزشکان چگونه انجام می‌شود؟

پزشکان با معاینه پوست، اقدام به تشخیص سرطان می‌کنند. در بسیاری از موارد، معاینه ظاهری پوست برای تشخیص کافی است. نمونه‌برداری یا بیوپسی پوست برای بررسی ابتلا به سرطان هم روش دیگری است که پزشکان از آن استفاده می‌کنند. این روش با بی‌حسی موضعی ناحیه با موادی مانند لیدوکائین انجام می‌شود. بخش کوچکی از تومور برداشته می‌شود و برای بررسی با میکروسکوپ در اختیار متخصص پاتولوژی (آسیب‌شناسی) قرار می‌گیرد. پاتولوژیست‌ها با توجه به ویژگی‌ها و مشخصات تومور به تشخیص وضعیت فرد کمک می‌کنند.

۹. سطوح مختلف سرطان پوست چطور است؟

سطح‌بندی خاصی برای سرطان‌های پوست از نوع سلول پایه‌ای وجود ندارد. اما اگر تومور پهن‌تر از ۲ سانتی‌متر باشد، باید آن را جدی گرفت. اگر سلول‌های سرطانی سلول پایه‌ای در نواحی گوش‌ها، بینی و پشت چشم به وجود بیایند، احتمال اینکه مشکل حادتر و خطرناک‌تر باشد، بیشتر خواهد بود.

برای سرطان سلول سنگ‌فرشی سطوحی در نظر گرفته می‌شود. تومورهای بزرگی که بزرگ‌تر از دو میلی‌متر هستند، به ساختار عصبی پوست حمله می‌کنند. اگر این تومورها در ناحیه گوش به وجود آیند و ویژگی‌های متفاوتشان نسبت به تومورهای دیگر زیر میکروسکوپ شناخته شود، وضعیت نگران‌کننده‌ای وجود خواهد داشت. درصورتی‌که تومور به نواحی دیگر بدن هم سرایت کند، احتمال بدخیم بودن آن بسیار زیاد می‌شود.

۱۰. درمان سرطان پوست توسط کدام متخصصان انجام می شود؟

متخصصان پوست، نخستین پژشکان برای درمان سرطان‌های پوستی هستند. پزشکان دیگر با معاینه بیمار متوجه علائم سرطان می‌شوند، اما برای درمان و معاینه بیشتر نیاز به مراجعه به متخصصان پوست وجود دارد. بیماران می‌توانند به سرطان‌شناسان یا در اصطلاح تخصصی، انکولوژیست‌ها، هم مراجعه کنند. اگر برای درمان از روش‌های جراحی استفاده شود، احتمال دارد که بعد از جراحی، برای از بین بردن جای زخم ها نیاز به کمک جراحان پلاستیک باشد.

۱۱. سرنوشت بیماران چه خواهد شد؟

اگر سلول‌های سرطانی بدخیم و خطرناک نباشند، در هر دو نوع سرطان سلول پایه‌ای و کارسینوم سلول سنگ‌فرشی احتمال بهبود بیماران بسیار زیاد است. مرگ در مبتلایان به سرطان سلول پایه‌ای به‌ندرت اتفاق می‌افتد و در بیماران مبتلا به کارسینوم سلول سنگ‌فرشی هم زمانی به وقوع می‌پیوندد که بیمار دچار مشکلات سیستم ایمنی سرکوب‌شده باشد. بنا به نوع درمان، موقعیت تومور و نوع سرطان، درصد بهبود متفاوت خواهد بود. مثلا امکان بازگشت سرطان در درمان با روش ماز (MOHS)، یک تا دو درصد و در روش (EDC)، این رقم ۱۰ تا ۱۵ درصد است.

تشخیص زودهنگام سرطان به بهبود سریع‌تر و راحت‌تر آن کمک شایانی می‌کند. بنابراین بهتر است پوست خود را بشناسید و هر گونه تغییر مثل ایجاد خال یا لک در آن را پیگیری کنید. هوشیاری و آگاهی، کلیدی‌ترین چیزهایی است که در شناسایی و درمان سرطان پوست نیاز است.

۱۲. امکان پیشگیری از سرطان پوست وجود دارد؟

بسیاری از سرطان‌ها با دوری از محرک‌های ایجاد آنها پیشگیری می‌شوند. برای پیشگیری از سرطان پوست هم می‌توان از کرم‌های ضدآفتاب و لباس‌های محافظ در مقابل نور خورشید استفاده کرد. ضمن اینکه در ساعات اوج تابش نور خورشید یعنی نُه صبح تا سه بعدازظهر در معرض این نور قرار نگرفت. والدین باید از کودکان در مقابل نور خورشید محافظت و همه افراد باید از آفتاب گرفتن طی ساعات طولانی پرهیز کنند. زیرا این کار، عمده‌ترین عامل قرار گرفتن در معرض اشعه‌های نامناسب خورشید است. آکادمی پوست آمریکا (AAD) خبر از افزایش مبتلایان به سرطان پوست و هزینه‌های آن می‌دهد. روش‌های تازه درمانی گران هستند، اما معمولا پزشکان از روش‌های مقرون‌به‌صرفه‌تری برای درمان بیماران بهره می‌برند.

۱۳. تأثیر کرم ضدآفتاب و ویتامین D بر پیشگیری از سرطان پوست

منبع اصلی تولید ویتامین D در بدن از نور خورشید تأمین می‌شود. در واقع، نور خورشید عامل تولید ویتامین D در پوست است. برخی از افراد معتقدند، استفاده از ضدآفتاب‌ها مانع از رسیدن نور خورشید به بدن می‌شود، اما به‌نظر می‌رسد که چنین عقیده‌ای مطرود است. زیرا هیچ‌کس، آن‌قدر برای هر سانتی‌متر از بدن خود از کرم‌های ضدآفتاب استفاده نمی‌کند که مشکل مسدود شدن سطح پوست و دریافت نکردن ضدآفتاب به وجود بیاید. ضمن اینکه خطرات اشعه خورشید بسیار بیشتر از جذب نشدن ویتامین D است. جذب این ویتامین با خوردن سبزیجات و مکمل‌های مولتی‌ویتامین هم ممکن می‌شود.