برای بعضی افراد خارش پوست جدالی دائمی است. تشخیص دقیق علت خارش پوست گاهی دشوار است. خارش می‌تواند ناشی از حساسیت یا بیماری پوستی باشد. همچنین ممکن است نشانه‌‌ی بیماری‌های جدی‌تری مثل بیماری کبد یا نارسایی کلیه باشد. پس برای اینکه خیال‌تان راحت شود، مهم است که علت اصلی مشکل را شناسایی و آن را درمان کنید.
مهم‌ترین وظیفه‌ی پوست محافظت از درون بدن است. پوست انسان شامل شبکه‌ای وسیع از سلول‌های ایمنی است که به محافظت از پوست و بدن در برابر ویروس، باکتری و سایر تهدیدهای پنهانی کمک می‌کنند.
وقتی سلول‌های پوست هر نوع ماده‌ی مشکوکی را شناسایی کنند، واکنشی به آن نشان می‌دهند که باعث التهاب آن نقطه می‌شود. به این التهاب، حساسیت پوستی یا آماس پوست گفته می‌شود.
انواع مختلفی از آماس پوست وجود دارد. سلول‌های ایمنی پوست می‌توانند نسبت به چیزی که با پوست تماس پیدا می‌کند، عفونتی در بدن یا یک بیماری واکنش نشان بدهند. بعضی از تحریک‌های پوستی قرمز، دردناک و با سوزش همراه هستند، درحالی‌که تحریک‌های دیگر ممکن است منجر به تاول یا لک شدن پوست حساس‌شده شوند.
یکی از رایج‌ترین علائم انواع مشکلات پوستی، خارش است. افراد ممکن است از خارش پوست سراسر بدن یا قسمت‌های مشخصی از آن رنج ببرند. همچنین ممکن است پوست خشک و ترک‌خورده یا سفت و زبر داشته باشند.
پوست خشک
پوست خشک یکی از معمول‌ترین دلایل خارش پوست است. اگر نشانه‌هایی مانند برآمدگی‌های قرمز روشن یا تغییر ناگهانی در پوست وجود نداشته باشد، احتمالا دلیل خارش، پوست خشک است.
عوامل زیست‌محیطی مثل آب‌وهوای شدیدا گرم یا سرد یا رطوبت کم و نیز شست‌و‌شوی بیش‌ازحد می‌توانند منجر به خشک شدن پوست شوند. خشکی پوست در هر سنی ممکن است رخ بدهد، گرچه با بالا رفتن سن، پوست نازک‌تر و خشک‌تر می‌شود.
یک مرطوب‌کننده‌ی خوب معمولا به ترمیم پوست خشک کمک می‌کند. پوست شدیدا خشک، علامت هشداری برای آماس پوست است. گاهی افراد به مشاوره با متخصص پوست نیاز دارند تا از وخیم‌تر شدن شرایط‌شان پیشگیری کنند.
نشانه‌های معمول پوست خشک عبارتند از:
- پوست زمخت، زبر یا پوسته‌پوسته در سراسر بدن؛
- خارش بیش از حد؛
- پوست خاکستری یا متمایل به خاکستری در افرادی که پوست تیره‌تری دارند؛
- ترک‌های پوست که مستعد خونریزی هستند؛
- لب‌های ترک‌خورده.
درمان خشکی پوست بسیار مهم است چون ترک‌های روی پوست ممکن است باعث شوند میکروب‌ها به داخل پوست نفوذ کنند و باعث عفونت شوند. نقطه‌های قرمز و دردناک روی پوست اغلب نشانه‌های اولیه‌ی یک عفونت بالقوه هستند.
برای رفع این مشکل متخصص پوست ممکن است مرطوب‌کننده‌ای خاص یا یک داروی موضعی تجویز کند.
علت خارش پوست
معمول‌ترین عوامل خارش پوست عبارتند از:
۱. اگزما
اگزما یا آماسِ بی‌دلیل شایع‌ترین آماس پوستی در کودکان است. کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمنی‌شناسی اعلام کرده است که از هر پنج نوزاد، یک نوزاد دچار اگزماست درحالی‌که این عدد در بزرگ‌سالان به یک در ۵۰ نفر می‌رسد.
شایع بودن اگزما در نوزادان به این علت است که ماده‌ی چربی درون غشای سلولی نوزادان (که از پوست در برابر از دست دادن آب و خشکی بیش‌ازحد محافظت می‌کند) کم است بنابراین پوست آب از دست می‌دهد، خشک می‌شود و در خطر سوزش و التهاب قرار می‌گیرد.
به همین دلیل است که مرطوب نگه داشتن پوست نوزاد بسیار اهمیت دارد.
خوشبختانه اگزما اغلب با گذشت زمان بهتر می‌شود. با این حال، افرادی که دچار اگزما هستند باید بیشتر مراقب باشند، چون در برابر عفونت‌های پوستی آسیب‌پذیرند.
۲. آلرژی
سوزش و واکنش‌های آلرژیک نیز می‌تواند باعث خارش پوست شود. آماس ناشی از تماس آلرژیک زمانی رخ می‌دهد که پوست با یک ماده‌ی حساسیت‌زا تماس مستقیم پیدا می‌کند.
نتیجه‌ی آلرژی پوستی خارشی است که ممکن است شامل تاول‌ها یا برآمدگی‌های کوچک باشد. هر بار که پوست در تماس با ماده‌ی حساسیت‌زا قرار بگیرد حساسیت بیشتر می‌شود. ماده‌ی حساسیت‌زا ماده‌ای است که بدن به آن حمله می‌کند. حساسیت اغلب مدتی پس از قرار گرفتن در معرض ماده‌ی حساسیت‌زا ایجاد می‌شود.
واکنش‌های آلرژیک ممکن است در اثر تماس با لباس، حیوانات خانگی، مواد شیمیایی، شوینده‌ها و موادی مثل پیچک سمی یا لوازم آرایشی شروع شوند. آلرژی‌های غذایی هم می‌توانند باعث خارش پوست شوند.
آلرژی‌های نیکل نیز بسیار شایع هستند. وقتی پوست با جواهراتی که دارای نیکل است (حتی به مقدار بسیار کم) تماس پیدا می‌کند محل تماس قرمز، برآمده، ملتهب و خارش‌دار می‌شود.
وقتی فرد به ماده‌ی خاصی آلرژی دارد، ساده‌ترین راه اجتناب از آن محصول یا ماده است. کرم‌های بدون نسخه یا کرم‌های دارویی نیز به از بین بردن تحریک کمک می‌کنند.
۳. کهیر
کهیر نوعی التهاب پوستی است که در اثر تراوش پلاسمای خون به بیرون از رگ‌های خونی کوچک پوست ایجاد می‌شود. این پدیده به علت آزاد شدن ماده‌ی شیمیایی‌ای به‌نام هیستامین رخ می‌دهد.
دو نوع کهیر وجود دارد. کهیر حاد بعد از تماس با یک محرک آلرژیک مثل غذا یا داروی خاص ایجاد می‌شود. دلایل غیرآلرژیک مثل آب‌وهوای خیلی سرد یا خیلی گرم، قرار گرفتن در معرض نور خورشید یا ورزش نیز می‌توانند محرک باشند.
کهیر مزمن محرک‌های مشخصی ندارد و معمولا آزمایش‌های آلرژی برای بررسی علت آن مؤثر واقع نمی‌شوند. این نوع کهیر ممکن است ماه‌ها یا حتی سال‌ها ادامه داشته باشد. کهیر باعث خارش‌های آزاردهنده و دردناک است، اما مسری نیست.
کالج آمریکایی آلرژی، آسم و ایمنی‌شناسی اعلام کرده است که حدود ۲۰ درصد از افراد در دوره‌ای از زندگی‌شان به کهیر دچار می‌شوند.
۴. سایر عوامل
خارش ممکن است به وجود انگل‌هایی مثل کرمک‌ها، حشراتی مثل ساس، سوسک یا شپش ربط داشته باشد. عفونت‌های قارچی مثل پای ورزشکاران نیز باعث خارش میان انگشتان و اطراف‌شان می‌شود.
خارش پوست ممکن است ناشی از بیماری‌های جدی‌تر باشد. اختلالات عصبی ناشی از دیابت، گره‌های عصبی و زونا نیز باعث خارش شدید پوست می‌شوند.
خارش اورمیک یا کلیوی که به آن بیماری کلیوی مزمن هم می‌گویند، با خارش ارتباط دارد. اورمیک به سندرم گسترده‌ای اشاره دارد که وقتی کلیه‌ها شدیدا آسیب دیده باشند و نتوانند سموم بدن را تصفیه کنند، رخ می‌دهد. یکی از نشانه‌های شایع این بیماری خارش است که معمولا شب‌ها شدیدتر می‌شود و بیشتر در قسمت پشت، بازوها و شکم وجود دارد.
درمان خارش پوست
برنامه‌ی درمانی به علت خارش بستگی دارد. برای افرادی که پوست خشک دارند، یک مرطوب‌کننده‌ی خوب شاید تنها راه‌حل باشد.
متخصصان پوست اغلب به افرادی که به اگزما، آماس پوست، کهیر یا موارد مشابه دچارند، کرم‌های کورتیکواستروئید را پیشنهاد می‌دهند. این کرم‌ها مستقیما بر روی پوست استفاده می‌شوند تا خارش را کم کنند. همچنین بازدارنده‌های کلسینورین موضعی و آنتی‌هیستامین‌های خوراکی نیز به کاهش خارش کمک می‌کنند.
آنتی‌هیستامین‌های خوراکی، داروی‌های ضدحساسیت رایجی هستند که حتی بدون نسخه نیز می‌توانید آنها را خریداری کنید.
برای افراد مبتلا به پسوریازیس یا نارسایی کلیه، اگر دلیلی برای اجتناب از دارودرمانی وجود داشته باشد، پزشک راه‌های دیگری مانند نوردرمانی را پیشنهاد می‌کند. در این روش پوست در معرض امواج مشخصی از اشعه‌ی فرابنفش قرار می‌گیرد تا خارش کنترل شود.
اقداماتی برای مراقبت از خود
- استفاده از کرم مرطوب‌کننده‌ی باکیفیت و استفاده از آن حداقل یک یا دو بار در روز؛
- استفاده از کرم ضدخارش در محل خارش مثل کرم هیدروکورتیزون که به تجویز پزشک نیاز ندارد؛
- استفاده از کمپرس سرد و مرطوب در ناحیه‌ی دچار خارش؛
- دوش گرفتن با آب ولرم؛
- انتخاب صابون‌های ملایم بدون رنگ و بو و استفاده از شوینده‌های لباس ملایم و بدون عطر؛
- عدم استفاده از موادی که پوست را می‌سوزانند یا باعث واکنش‌های آلرژیک می‌شوند، مثل نیکل، جواهرات و پشم.
شاید مهم‌ترین اقدام برای مراقبت از خود این باشد که پوست‌تان را نخارانید چراکه باعث التهاب و آسیب بیشتر به پوست می‌شود و خارش را نیز بیشتر می‌کند.
اگر کرم‌های بدون نسخه مؤثر نبودند، محل خارش گسترش پیدا کرد یا نشانه‌هایی فراتر از خارش مشاهده کردید، باید به یک پزشک یا متخصص پوست مراجعه کنید تا پزشک پس از تشخیص علت خارش، داروهای لازم را برای‌تان تجویز کند.
