اسهال یکی از شایع‌ترین اختلالات گوارشی است که هر فردی در طول عمر خود به آن مبتلا شده و اغلب در تابستان شیوع بیشتری دارد. اسهال علل مختلفی دارد و می‌تواند خفیف یا حاد باشد و در برخی مواقع کشنده. کهنسالان و کودکانی که دچار این اختلال گوارشی می‌شوند، بیشتر در معرض خطر قرار دارند. در ادامه‌ی این مقاله راهکارهایی برای درمان اسهال به شما ارائه می دهیم. با ما همراه باشید.
همه‌ی ما در طول زندگی‌مان، حتما دچار اسهال شده‌ایم که علائم شایعی مثل مدفوع آبکی، دل‌پیچه و نفخ شکم دارد. اسهال اغلب راهی است که بدن با اختلالات دستگاه گوارشی برخورد می‌کند. اسهال حاد بیش از ۲ هفته طول می‌کشد و می‌تواند علل مختلفی داشته باشد که در اینجا به آنها اشاره می‌کنیم:
- عفونت ویروسی؛
- عفونت باکتریایی؛
- مسمومیت غذایی؛
- آنتی بیوتیکی که اخیرا استفاده شده باشد؛
- آب آلوده به عامل عفونی.
اسهال عفونی در کودکان شایع‌تر است و معمولا عامل ویروسی دارد. همچنین اسهال مسافرتی نیز شایع است، مخصوصا زمانی که مسافری به مناطق توسعه‌نیافته با آب‌های آلوده می‌رود. باکتری‌ها نیز اغلب در غذاهایی که به شکل صحیح نگهداری نمی‌شوند یا در غذاهای پخته‌شده، علت شایع مسمومیت غذایی است.
در ادامه برخی از مؤثرترین راه‌ها را برای کنترل اسهال بیان می‌کنیم:
۱. هیدراته نگه‌داشتن بدن
زمانی که اسهال می‌شوید، هیدراتاسیون یکی از مهم‌ترین روش‌هاست. کم شدن آب بدن در اثر اسهال می‌تواند در خردسالان و افراد مسن کشنده باشد. نوزادانی که دچار اسهال شده‌اند، باید به خوردن شیر مادر یا شیر خشک ادامه دهند. برای درمان اسهال کودکان، محلول‌های هیدراسیونی که می‌توان بدون نسخه از داروخانه تهیه کرد، مانند شربت Pedialyte می‌تواند به بهبود وضعیت کمک کند. مقدار کمی از محلول‌های هیدراسیونی باید به‌طور مکرر مصرف شود. این فرمول‌ها می‌تواند در تهیه‌ی آب‌نبات‌ها نیز به‌کار گرفته شود.
مطالعات نشان داده‌اند که برای بزرگسالان دارای علائم خفیف اسهال، نوشیدنی‌های ورزشی و محلول‌های هیدراسیون (که بدون نسخه هم می‌توان تهیه کرد) به یک اندازه مؤثر است. شیر، نوشابه و دیگر نوشیدنی‌های گازدار یا کافئین‌دار نباید مصرف شود چون علائم و وضعیت بیمار را بدتر می‌کند.
۲. پروبیوتیک‌ها
خواص پروبیوتیک‌ها بیشمار است. پروبیوتیک‌ها منابع «باکتری‌های خوب» هستند که در روده‌ها فعالیت می‌کنند تا شرایط سالمی را برای روده‌ها و دستگاه گوارش ایجاد کنند. آنها میکروارگانیسم‌های زنده‌ای هستند که در برخی از غذاها وجود دارند، مثل:
- پنیر کهنه‌ی نرم؛
- آب چغندر؛
- شکلات تلخ؛
- زیتون سبز؛
- کفیر؛
- خیارشور؛
- نان خمیر ترش؛
- ماست.
پروبیوتیک‌ها همچنین به شکل پودر و قرص نیز عرضه می‌شوند.
اگر می‌خواهید بیشتر با خواص هر کدام از مواردی که منابع پروبیوتیک‌ها هستند آشنا شوید این مقالات را مطالعه کنید: خواص شکلات تلخ، خواص کفیر و خواص زیتون.
وجود باکتری‌های خوبی که در دستگاه گوارش شما زندگی می‌کنند، برای عملکرد طبیعی دستگاه گوارش ضروری است. این باکتری‌ها نقش مهمی در حفاظت از روده در برابر عفونت‌ها بازی می‌کنند. زمانی که سیستم گوارشی شما توسط آنتی‌بیوتیک‌ها تغییر کرده یا توسط باکتری‌های ناسالم و ویروس‌ها تحت تأثیر قرار بگیرد، شما دچار اسهال می‌شوید. پروبیوتیک‌ها می‌توانند با بازگردانی تعادل باکتری‌ها در روده، به بهبودی شما کمک کنند.
ساکارومیسس بولاردی، پروبیوتیک مخمر است؛ این ماده باکتری نیست اما مثل باکتری‌ها عمل می‌کند. ساکارومیسس بولاردی می‌تواند در بهبود اسهال ناشی از آنتی‌بیوتیک‌ها مؤثر باشد. همچنین می‌تواند در درمان اسهال مسافرتی نیز کمک کند. مطالعات نشان می‌دهد ساکارومیسس بولاردی به روده در مقابله با عوامل بیماری‌زای ناخواسته و جذب مواد مغذی به‌طور صحیح کمک می‌کند. از آنجایی که این ماده مخمر است، کسانی که سیستم ایمنی ضعیفی دارند، باید در استفاده از آن بیشتر احتیاط کنند.
البته ذکر این نکته ضروری است که در موارد اسهال حاد، دریافت مراقبت‌های پزشکی مناسب بسیار اهمیت دارد. قبل از استفاده از پروبیوتیک‌ها برای رفع اسهال، ابتدا با پزشک خود حتما مشورت کنید.
۳. درمان اسهال با داروهای بدون نسخه
اگر علائم اسهال حاد ندارید، می‌توانید با مشورت و نظارت پزشک خود چند دارو مصرف کنید که بدون نسخه می‌توان خرید که به درمان خانگی اسهال کمک می‌کند. در ادامه فهرستی از داروهایی را ارائه می‌کنیم که می‌توان بدون نسخه‌ی پزشک برای درمان اسهال تهیه کرد:
- بیسموت ساب سالیسیلات (پپتو بیسمول و Kaopectate)؛
- لوپرامید (Imodium).
این داروها فقط می‌توانند باعث کاهش علائم دردناک اسهال شوند نه این که علت اصلی را درمان کنند. کسانی که مبتلا به اسهال مزمن هستند، نباید بدون مشورت و نظر پزشک این داروها را مصرف کنند. منظور از اسهال مزمن، اسهالی است که بیش از ۱۴ روز طول بکشد. این نوع اسهال می‌تواند علل مختلفی داشته باشد.
اگر کودک شما دچار اسهال شد، باید بیشتر احتیاط کنید. کم شدن آب بدن ناشی از اسهال می‌تواند خطر زیادی به همراه داشته باشد و کودکان به‌سرعت به آن مبتلا می‌شوند. کم آبی شدید بدن می‌تواند زندگی انسان را تهدید کند. داروهای بدون نسخه‌ای که اینجا معرفی کردیم، برای درمان اسهال کودکان توصیه نمی‌شود، پس بهتر است در این موارد با پزشک خود مشورت کنید. کودکان زیر ۳ ماه را که دچار اسهال شده‌اند، باید فورا نزد پزشک برد.
اگر اسهال شما خونی باشد، و بیش از ۷ روز علائمی مثل تب، دل‌پیچه‌ی شدید یا اسهالی که روزبه‌روز بدتر می‌شود، داشته باشید باید حتما تحت مداوا قرار بگیرید.
۴. برای درمان اسهال چه بخوریم
شاید گفتن اینکه هنگام ابتلا به اسهال غذا بخورید، کمی عجیب به‌نظر برسد ولی خوردن برخی غذاهای خاص می‌تواند به کاهش علائم اسهال کمک کند و باعث می‌شود در اثر نخوردن غذا حال‌تان بدتر نشود. غذاهایی که فیبر کمتری دارند، می‌توانند به سفت‌تر کردن مدفوع کمک کنند:
- موز؛
- برنج سفید؛
- پوره‌ی سیب؛
- نان تست.
غذاهای مفید دیگر در درمان اسهال عبارتند از:
- بلغور جو دوسر؛
- سیب زمینی آب‌پز یا پخته شده (بدون پوست)؛
- مرغ بدون پوست؛
- سوپ مرغ.
۵. غذاهایی که نباید خورد
غذاهای سرخ‌شده و چرب برای کسانی که دچار اسهال شده‌اند، مضر است. همچنین نباید غذاهایی را که فیبر زیاد دارند مصرف کنید، مانند سبوس و میوه‌ها و سبزیجاتی که باعث افزایش نفخ می‌شوند. اینجا غذاهایی را معرفی می‌کنیم که باید در مواقع ابتلا به اسهال از خوردن آنها اجتناب کرد:
- شیرین‌کننده‌های مصنوعی (که در آدامس، نوشابه‌های رژیمی و مواد جایگزین شکر وجود دارد)؛
- لوبیا؛
- انواع توت‌ها؛
- کلم بروکلی؛
- کلم؛
- گل کلم؛
- نخود؛
- قهوه؛
- ذرت؛
- بستنی؛
- شیر؛
- نخودفرنگی؛
- فلفل؛
- چای؛
- آلو؛
- سبزیجات با برگ‌های سبز (مثل کاهو).
سوالات رایج
در ادامه مهم‌ترین و رایج‌ترین سوالات را پاسخ می‌دهیم:
۱. برای درمان اسهال چه بخوریم؟
خوراکی‌هایی مانند موز، کته، پوره سیب‌زمینی و نان تست در سفت‌کردن مدفوع مؤثرند. مواد پروبیوتیک مانند ماست، خیارشور، کفیر و شکلات تلخ هم برای درمان اسهال مفیدند.
۲. چه نوشیدنی‌هایی برای اسهال خوب است؟
نوشیدن آب را برای هیدراته نگه‌داشتن بدن اهمیت زیادی دارد. مایعات مختلف مانند آب‌‌میوه طبیعی و شفاف، سودا، نوشیدنی‌ها ورزشی و آب مرغ یا گوشت را مصرف اما از نوشیدنی‌های لبنی پرهیز کنید.
۳. هنگام اسهال چه نباید بخوریم؟
از خوردن غذاهای چرب و سرشار از فیبر و خوراکی‌هایی مانند نخود، لوبیا، شیرین‌کننده‌های مصنوعی، انواع توت، انواع کلم، سبزیجات برگ‌سبز، شیر و بستنی، قهوه و چای، نوشیدنی‌های گازدار، ذرت، فلفل و آلو خودداری کنید.
۴. آیا نوشیدن آب برای درمان اسهال خوب است؟
آب به‌خودی‌خود نقش درمانی ندارد اما نقش مهمی در هیدراته نگه‌داشتن بدن دارد. هنگام اسهال بدن آب زیادی از دست می‌دهد. از دست رفتن آب بدن می‌تواند مشکلات جدی به‌دنبال داشته باشد.
۵. اسهال چقدر طول می‌کشد؟
اسهال حاد معمولا بین ۲ روز تا ۲ هفته طول می‌کشد. اسهال مزمن ممکن است تا ۴ هفته ادامه داشته باشد.
۶. دلیل اسهال کودکان چیست؟
در کودکان معمولا اسهال عفونی شایع‌تر است که دلیل آن هم معمولا ویروس‌ها هستند. اما برای تشخیص دقیق باید به پزشک مراجعه کنید.
۷. چه موقع باید به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر اسهال در فرد خردسال بیش از ۲۴ ساعت و در فرد بالغ بیش از ۳ روز طول کشید، به پزشک مراجعه کنید.
تجربیات شما در مورد درمان خانگی اسهال چیست؟ آیا روش‌هایی که در این مقاله عنوان شده است را امتحان کرده‌اید؟ چه نتیجه‌ای داشته است؟
