همۀ عاشقان گل و گیاه می‌دانند که سلامت گیاهان به سلامت خاک وابسته است. غنی‌بودن خاک موضوعی در این زمینه بسیار مهم است. استفاده از کود موجب تقویت خاک گیاه می‌شود. کودهای آماده معمولا موادی شیمیایی دارند که برای محیط زیست زیان‌آورند. هزینۀ خرید کود هم ممکن است کمی زیاد باشد. خوشبختانه اگر راه‌های درست کردن کود خانگی را یاد بگیرید، هزینه‌هایتان تا حد زیادی کم می‌شود. در این مقاله، چندین دستور تهیه کود خانگی را برایتان آماده کرده‌ایم.
درست کردن کود خانگی
به‌دلیل گران‌بودن برخی تجهیزات باغبانی، بعضی معتقدند که گل‌کاری خانگی سرگرمی گران‌قیمتی است. اگر خاکی که از آن استفاده می‌کنید، غنی‌نشده است یا گیاهی دارید که مراقبت‌های خاصی نیاز دارد، استفاده از کود را به شما توصیه می‌کنیم. نیازی نیست کودهای گران‌قیمت بخرید؛ با موادی که در خانه پیدا می‌شود، به‌راحتی می‌توانید کود درست کنید. با تقویت خاک گیاه متوجه عمر بیشتر و ظاهر شاداب‌تر گیاهان خواهید شد.
جایگزین‌های ساده و غیرشیمیایی تقریبا در همۀ خانه‌ها در دسترس هستند و می‌توانید از آنها به‌عنوان مکمل‌های گل و گیاه استفاده کنید. تهیه کود خانگی دردسر چندانی ندارد و سرگرمی هم محسوب می‌شود. در قدم اول، به خاک خوب و یک کمپوست خوب نیاز دارید. درست‌کردن کمپوست بسیار راحت است و می‌توانید در خانه با استفاده از چمن زده‌شده و باقی‌ماندۀ مواد غذایی آن را تهیه کنید. این کار هم هزینه‌ٔ چندانی نخواهد داشت.
برای داشتن باغچه‌ای خوب، علاوه بر خاک خوب، داشتن مواد مغذی ضروری است. نیتروژن، فسفر، پتاسیم، منیزیم، گوگرد و کلسیم ازجمله ریزمغذی‌‌هایی هستند که گیاهان برای ادامۀ حیات به آنها نیاز دارند.
همچنین اگر در تلاش هستید تا فضای سبزتان را گسترش دهید، دانستن اصول اولیه دربارۀ کود بسیار ضروری است. به‌طورکلی، کودها دو دسته هستند: کودهای طبیعی و ارگانیک و نیز کودهای شیمیایی و غیرطبیعی.
کود طبیعی انتخاب کنید یا شیمیایی؟
کودهای شیمیایی و مصنوعی از ترکیب مواد غیرطبیعی ساخته می‌شوند. معمولا غلظت نیتروژن، فسفر و پتاسیم در این مواد زیاد است. هرچند این کودها سریع‌تر عمل می‌کنند، معایبی هم دارند. کودهای شیمیایی قادر به غنی‌کردن خاک نیستند و به‌مرورِزمان، سازواره‌های مثبت خاک سالم را از بین می‌برند. این کودها در طولانی‌مدت موجب به‌تأخیرافتادن رشد گیاهان می‌شوند.
از طرف دیگر، کودهای طبیعی و ارگانیک مواد مختلفی مثل کنجاله پنبه‌دانه، کنجالهٔ الفاالفا یا شیرهٔ ماهی هستند که موجب فراهم‌شدن نیتروژن می‌شوند. کنجالهٔ گرانیت یا کتانجک برای تولید پتاسیم و سنگ فسفات و کنجالۀ استخوان برای تولید فسفر لازم است. یکی از نقطه‌ضعف‌های کودهای ارگانیک و طبیعی این است که عملکرد آهسته‌تری دارند.
درک اصول اولیه
مفیدترین مواد موردنیاز گیاهان درواقع شامل سه مادۀ اصلی موجود در کودها هستند: نیتروژن، فسفر و پتاسیم. هرکدام از اینها نقش مهمی در رشد و سلامت باغچه و گلدان‌ها دارند:
نیتروژن مسئول رشد برگ‌ها و بلندشدن ساقه‌ها است؛
فسفر به گل‌دهی و داشتن ریشه‌ای سالم و قوی کمک می‌کند؛
پتاسیم هم موجب تولید پروتئین می‌شود و به رشد گیاه، مقاومت در برابر آفت‌ها، عمر بیشتر، دورکردن حشرات و استفادۀ مؤثرتر گیاه از آب کمک می‌کند. کمبود پتاسیم در برخی مواقع موجب زردشدن برگ‌ها می‌شود.
قانون ساده در استفاده از کودها این است: «کم آن هم زیاد است!» کود غلیظ و زیاد ممکن است به‌شدت به گیاه آسیب بزند. اگر گیاه بیش از اندازه کود دریافت کند، احتمال دارد دچار سوختگی شود. برگ‌های پژمرده با گوشه‌های قهوه‌ای و پیچ‌خورده از نشانه‌های رایج کوددهی بیشازحد به گیاه محسوب می‌شود.
مواد لازم برای درست کردن کود خانگی
روش‌های زیادی برای تهیۀ کود خانگی وجود دارد. بسیاری از این مواد همین حالا هم در خانه و آشپزخانه‌تان پیدا می‌شوند:
۱. تفالۀ قهوه
پس از دم‌کردن و نوشیدن قهوه، به‌جای دورریختن تفالۀ آن، بگذارید خشک شود و از آن به‌عنوان کود گیاهی استفاده کنید. تفالۀ قهوه میزان درخور توجهی نیتروژن، پتاس و فسفریک اسید دارد. روش‌های مختلفی برای استفاده از کود قهوه وجود دارد. می‌توانید تفاله را روی سطح خاک بریزید، تفاله را ته گلدان بریزید یا گیاه را با قهوه آبیاری کنید. برای این کار تفالۀ قهوه را به‌مدت یک هفته در آب بخیسانید و از آن برای آبیاری استفاده کنید. این کود برای گیاهان دوستدار محیط اسیدی بسیار مناسب است. اگر گیاه آزالیا، ادریسی، رز، ماگنولیا، کاملیا، همیشه‌سبز، بلوبری، آووکادو، گوجه‌فرنگی یا درختان میوه‌دار نگهداری می‌کنید، با ساخت کود قهوه، به گیاهانتان جانی تازه دهید.
۲. نمک
یک قاشق غذاخوری نمک را در حدود سه‌ونیم لیتر آب حل کنید. این کود مقدار فراوانی از سولفور و منیزیم گیاهانتان را تأمین می‌کند. این مواد، به‌خصوص برای رز و گوجه‌فرنگی، مفید هستند. می‌توانید با تهیه کود خانگی نمک، از آن برای تقویت گیاهان داخل یا خارج خانه استفاده کنید.
۳. موز و پوست موز
موز میوه‌ای است که در تمام فصول در دسترس است و تقریبا در هر خانه‌ای پیدا می‌شود. ما این میوه را برای تأمین پتاسیم موردنیاز بدنمان مصرف می‌کنیم. شاید تعجب کنید که گل‌های رز هم عاشق پتاسیم هستند. زمانی که گیاه رز را می‌کارید، یک موز یا پوستش را در زیر خاک آن قرار دهید تا پتاسیم موردنیاز گیاه به‌خوبی تأمین شود. همچنین می‌توانید پوست موز را روی سطح خاک قرار دهید.
۴. پوست تخم‌مرغ
لیمو ترش در باغبانی خواص بسیاری برای گیاهان دارد. این ماده کمک می‌کند میزان اسیدی‌بودن خاک برای گیاهانی که محیط اسیدی را نمی‌پسندند، کاهش یابد. همچنین لیموترش سرشار از کلسیم است که ماده‌ای ضروری برای گیاهان محسوب می‌شود.
خبر خوب این است که پوست تخم‌مرغ هم خواصی مشابه لیموترش دارد. درست کردن کود خانگی با پوست تخم‌مرغ یکی از روش‌های راحت است. این ماده دارای نیتروژن و فسفریک اسید است که آن را به کود خانگی بسیار مناسبی تبدیل می‌کند. کلسیم ماده‌ای مغذی و حیاتی برای گیاهان است که به رشدشان کمک می‌کند. تحقیقات نشان می‌دهد که ۹۳درصد پوست تخم‌مرغ کلسیم کربنات است؛ ماده‌ای که درواقع نام علمی لیموترش است. گیاهان حجم زیادی از کلسیم موردنیازشان را از خاک می‌گیرند؛ پس برای داشتن گیاهانی شاداب‌تر، بهتر است کلسیم خاک همیشه تأمین باشد. پوست تخم‌مرغ را خرد یا پودر کنید و روی سطح خاک بپاشید.
۵. پس‌مانده‌های سبزیجات
با استفاده از پس‌مانده‌های آشپزخانه و باغچه‌تان، خودتان کمپوست درست کنید. کمپوست مواد مغذی را به‌آرامی در خاک آزاد می‌کند. این یعنی باغچه‌ای که به‌خوبی با کمپوست تغذیه شده، می‌تواند یک تا دو سال بدون نیاز به تکرار یا اضافه‌کردن کود، گیاهان شادابی داشته باشد. کمپوست باعث حفظ رطوبت خاک هم می‌شود که برای حفظ باغچهٔ سبزیجات، در طول تابستان‌های گرم و خشک، بسیار ضروری است.
۶. ملاس
ملاس عصاره‌ای غلیظ، تیره و چسبناک است که درواقع محصولی جانبی در روند تولید شکر است. ملاس به‌شکل کمپوست مایع، تعداد میکروب‌ها و باکتری‌های مفید خاک را افزایش می‌دهد. این موضوع باعث رشد و سلامت گیاهان می‌شود. برای تهیۀ کمپوست مایع، یک تا سه قاشق غذاخوری ملاس را در سه لیتر آب حل کنید. می‌توانید از این محلول هفته‌ای یک بار استفاده کنید و رشد گیاهانتان را ببینید.
۷. خاکستر چوب
پاشیدن خاکستر چوب روی سطح خاک، کلسیم کربنات و پتاسیم گیاهان را تأمین می‌کند. به یاد داشته باشید که از زغال استفاده نکنید؛ این ماده برای گیاهان زیان‌آور است.
۸. امولسیون ماهی
زائدات ماهی و آب آکواریوم ماهی خواص فراوانی برای گیاهان دارد. این کود از قسمت‌های زائد و شکم ماهی تهیه و با آب مخلوط می‌شود. صدها سال است که از این نوع کود در کشاورزی استفاده می‌شود. توجه داشته باشید که ساخت این کود چند هفته زمان می‌برد و ممکن است بوی نامطبوعی داشته باشد.
بشکه‌ای بزرگ را با دو قسمت آب و یک قسمت زائدات ماهی پر کنید. اجازه دهید این مخلوط به‌مدت ۲۴ ساعت باقی بماند. پس از گذشت این مدت، بشکه را با آب تازه پر کنید. درب بشکه را روی آن قرار دهید؛ اما سفتش نکنید. حدود سه هفته به محتویات بشکه استراحت بدهید. کود آماده است. برای هر ده متر مربع، می‌توانید حدود ده لیتر از این مایع استفاده کنید. اگر بتوانید بوی این کود را تحمل کنید، کود خانگی بسیار مغذی و مفیدی خواهید داشت.
۹. چای سبز
چای سبز رقیق را می‌توانید برای آبیاری گیاهان استفاده و به‌این‌ترتیب به هیدرات‌کردن گیاهان کمک کنید. یک چای سبز کیسه‌ای را در هفت لیتر آب دم کنید و بگذارید خنک شود. سپس از این محلول برای آبیاری گیاهان استفاده کنید.
۱۰. سرکه
استیک اسید موجود در سرکه برای گیاهانی مثل گل رز، برخی گیاهان آپارتمانی و سبزیجات مفید خواهد بود. برای درست کردن کود خانگی سرکه، تنها کافی است یک قاشق غذاخوری سرکۀ سفید را با سه لیتر آب ترکیب کنید. هر سه ماه یک بار از این مایع برای آبیاری گیاهان استفاده کنید تا بهترین نتیجه را به دست آورید.
۱۱. کنجالۀ استخوان
با تهیه کود خانگی استخوان، هم از دورریزهای آشپزخانه استفاده کرده‌اید و هم گیاهان شاداب‌تری خواهید داشت. با جوشاندن اسکلت مرغ می‌توانید کود خانگی دیگری تهیه کنید. ابتدا استخوان‌ها را حسابی تمیز کنید. استخوان‌ها را چندین ساعت بپزید. شعله را خاموش کنید و بگذارید محتویات قابلمه خنک شود. استخوان‌ها باید به‌قدری بپزند که حسابی نرم شوند و بتوانید آنها را به‌همراه آب در مخلوط‌کن پوره کنید. مادهٔ به‌دست‌آمده را در سطح پایین خاک و زیر گیاهان بریزید. تهیه کود خانگی کنجالۀ استخوان برای گوجه‌فرنگی و گیاهان گل‌دار بسیار مفید خواهد بود.
۱۲. چمن زده‌شده
اگر چمن طبیعی در حیاط منزلتان دارید، حتما پس از اصلاح چمن، از چمن زده‌شده برای تهیه کود خانگی استفاده کنید. چمن کودی گیاهی است که مانع رشد علف هرز در باغچه می‌شود. همچنین این کود سرشار از نیتروژن است که برای گیاهان ماده‌ای ضروری محسوب می‌شود. چمن زده‌شده را در یک سطل بزرگ آب بریزید. پنج روز صبر کنید. سپس با اضافه‌کردن ده لیوان آب تازه به یک لیوان آب‌چمن، آن را رقیق و گیاهان را آبیاری کنید.
۱۳. علف هرز
درست مثل پیشنهاد قبلی، بسیاری از علف‌های هرز هم نیتروژن فراوانی دارند که باعث می‌شود کودی عالی باشند. مشکل اینجا است که قطعا وقتی علف‌های هرز را از خاک بیرون می‌آورید، مایل نیستید آنها را به خاک بازگردانید. اگر از علف‌ها به‌صورت مستقیم استفاده کنید، دوباره علف‌های تازه‌ای در باغچه رشد خواهند کرد. پس راه‌حل چیست؟ چای علف هرز درست کنید! برای این کار، یک‌چهارم از یک سطل بزرگ را با علف هرز پر کنید و روی آن آب بریزید. اجازه دهید علف‌ها یک یا دو هفته در آب خیس بخورند. وقتی رنگ آب مثل چای قهوه‌ای شد، گیاهان را با آن آبیاری کنید.
۱۴. کود حیوانی
مدفوع گاو، اسب یا مرغ مادۀ اصلی کود حیوانی است. این کود میزان فراوانی نیتروژن و دیگر مواد مغذی دارد؛ اما استفاده از آن به دقت بسیاری نیاز دارد. کود حیوانیِ تازه حالت اسیدی زیادی دارد و درواقع مواد مغذی آن بیشازحد است و ممکن است باعث سوختن گیاهان شود. بهترین کار، استفاده از کمپوست کود حیوانی است. ازآنجاکه مواد مغذی و حالت اسیدی این کمپوست رقیق‌تر می‌شود، می‌توانید از این کمپوست برای بهبود نگهداشت آب در خاک (بدون ایجاد مشکل برای گیاه) استفاده کنید. برای ساخت کود و کمپوست حیوانی نیازی نیست زمان چندانی صبر کنید. این کود خیلی سریع به اصلاح‌کننده‌ای عالی و بدون بو برای خاک تبدیل می‌شود.
۱۵. برگ درخت
به‌جای دورریختن برگ‌های پاییزی، آنها را برای باغچه‌تان جمع کنید. برگ‌ها غنی از مواد معدنی جزئی هستند که با کرم‌های باغچه مقابله می‌کنند، موجب حفظ رطوبت خاک می‌شوند و خاک‌های سنگین را سبک می‌کنند. به دو روش می‌توانید از این کود استفاده کنید: برگ را با خاک مخلوط کنید یا آن را به‌عنوان کود گیاهی به کار ببرید. با ساخت کود برگ درخت، هم به باروری گیاهان کمک می‌کنید و هم رشد علف‌های هرز را کاهش می‌دهید.
۱۶. ژلاتین
تهیه کود خانگی با استفاده از ژلاتین هم ممکن است. این ماده سرشار از نیتروژن است که به رشد و سلامت گیاهان کمک می‌کند. یک قاشق غذاخوری ژلاتین خالص را در آب گرم حل کنید و بعد سه لیوان آب سرد به آن اضافه کنید. ماهی یک بار از این مایع روی خاک بریزید.
۱۷. کود مایع فوری
گاهی پیش می‌آید که نمی‌خواهید هفته‌ها صبر کنید و زمان زیادی را به درست کردن کود خانگی اختصاص دهید. می‌توانید با استفاده از چای، کود مایع فوری درست کنید. در یک تنگ بزرگ، یک قاشق غذاخوری بیکینگ‌پودر، یک قاشق چای‌خوری آمونیاک، سه قاشق چای‌خوری پودر چای سرد فوری یا تی‌بگ و سه قاشق چای‌خوری ملاس بریزید. همچنین در ظرفی جداگانه سه قاشق غذاخوری ملاس، سه قاشق غذاخوری هیدروژن پراکسید ۳٪، یک‌چهارم پیمانه زائدات استخوانی خردشده، یک عدد پوست تخم‌مرغ خردشده و نصف یک پوست موز خشک‌شده را باهم مخلوط کنید و در تنگ بریزید. حالا به محتویات تنگ آب اضافه کنید و یک ساعت صبر کنید. کود مایع آماده است.
آمونیاک موجود در این کود، میزان نیتروژن را افزایش می‌دهد و چای با داشتن تانیک اسید، به گیاهان کمک می‌کند مواد مغذی بیشتری جذب کنند. اکسیژن این محلول از هیدروژن پراکسید تأمین می‌شود و موز هم پتاسیم لازم را فراهم می‌کند.
ساخت کود خانگی برای افزایش ماندگاری گل‌های طبیعی
گل‌ها عاشق آب تازه هستند. در ادامه، دستور تهیه نوعی کود خانگی را آموزش می‌دهیم که عمر گل‌ها را بیشتر می‌کند. این کود به‌شکل آماده در بیشتر گل‌فروشی‌ها موجود است؛ اما با ترکیب چند مادهٔ ساده، می‌توانید خودتان آن را برای گل‌هایتان درست کنید:
- یک قاشق چای‌خوری شکر؛
- یک قاشق چای‌خوری وایتکس؛
- دو قاشق چای‌خوری آب‌لیمو؛
- ۹۵۰ میلی‌لیتر آب ولرم.
امیدواریم این مطلب را پسندیده باشید. درست کردن کود خانگی راهی ساده و ارزان برای افزایش عمر، سلامت و شادابی گیاهان است.
