خونریزی داخلی وقتی رخ می‌دهد که خون خارج‌شده از رگ‌های خونی از طریق زخم باز از بدن خارج نشود و درون بدن جمع شود. هرچند در این حالت آسیب‌های بیرونی قابل‌مشاهده هستند، تشخیص خونریزی داخلی آسان نیست و علائم آن از یک فرد به فرد دیگر متفاوت‌اند. ممکن است خونریزی داخلی ناگهانی، سریع و همراه با درد شدید، شوک و غش باشد یا آرام و خاموش با علائم خفیف پیش برود. با توجه به اینکه خونریزی داخلی مسئله‌ای بسیار جدی است، پیشنهاد می‌کنیم برای آشنایی بیشتر با علل، علائم و عوارض آن تا انتهای مقاله همراهمان باشید.
علت خونریزی داخلی
خونریزی داخلی بدون دلیل اتفاق نمی‌افتد، اما علت خونریزی داخلی هم مانند علائم آن متنوع است. گاهی فشار خارجی مثل ضربه به بدن و گاهی بیماری یا ضعفی ساختاری موجب خونریزی داخلی می‌شود. در ادامه، بعضی از علل خونریزی داخلی را بررسی کرده‌ایم.
۱. تروما یا ضربه
تروما یکی از شایع‌ترین علل خونریزی داخلی است که شامل آسیب‌های مختلفی می‌شود، از جمله:
- ترومای نافذ (Penetrating trauma): زمانی اتفاق می‌افتد که شیئی مثل چاقو، لیوان شکسته، ترکش یا گلوله وارد بدن می‌شود.
- ترومای غیرنافذ (Blunt trauma): شامل انواع ضربه است.
- آسیب ناشی از کاهش ناگهانی سرعت: معمولا در تصادف ماشین اتفاق می‌افتد. زمانی که وسیله نقلیه پرسرعت ناگهان متوقف می‌شود، امکان دارد موجب پارگی یا جداشدن رگ‌ها و اندام‌ها از یکدیگر شود.
- شکستگی: بعضی از شکستگی‌ها سبب خونریزی زیادی می‌شوند. مثلا شکستگی استخوانِ بلند بازو، پا و لگن موجب ازدست‌رفتن خون زیادی می‌شوند. همچنین شکستگی استخوان میتواند رگ‌های خونی را پاره کند.
۲. آنوریسم
آنوریسم نوعی برآمدگی رگ خونی است که به‌دلیل ضعف دیواره رگ خونی ایجاد می‌شود و میتواند موجب پارگی رگ شود. گاهی پارگی آنوریسم به‌دلیل فعالیت شدید است، اما گاهی هم بدون دلیل در زمان خواب یا استراحت ایجاد می‌شود. آنوریسم میتواند در هر رگ خونی ایجاد شود، اما در مغز و آئورت یا قفسه سینه و شکم شایع‌تر است.
۳. اختلالات خونریزی
اختلالات خونریزی مثل هموفیلی فرد را در معرض خونریزی شدید از جمله خونریزی داخلی قرار می‌دهند. این بیماری سبب می‌شود خون آن‌طور که باید لخته نشود که ممکن است به‌دلیل فقدان سلول‌های خونی مثل پلاکت یا پروتئین عامل لخته‌شدن خون باشد.
البته سوءمصرف داروهای خاص مثل داروهای رقیق‌کننده خون از جمله وارفارین و داروهای ضدپلاکت مثل پلاویکس هم اثر مشابهی دارد. حتی مصرف مقدار زیاد داروهای ضدالتهابی غیراستروئیدی مثل آسپرین و ایبوپروفن هم احتمال خونریزی داخلی را افزایش می‌دهند، به‌خصوص اگر بیمار به زخم معده یا سایر بیماری‌های عامل خونریزی معده مبتلا باشد.
۴. تب خونریزی‌دهنده
تب خونریزی‌دهنده ویروسی یکی از علل کمتر شایع خونریزی داخلی است. ویروس‌های خاص می‌توانند لخته‌های خونی کوچکی را در عروق خونی سراسر بدن ایجاد کنند. در نتیجه پلاکت‌های کمتری برای جلوگیری از خونریزی وجود خواهد داشت. علائم شایع این بیماری عبارت‌اند از:
- استفراغ؛
- اسهال؛
- درد عضلانی؛
- لکه‌های کوچک قرمز یا بنفش روی پوست؛
- خونریزی و افت فشار خون.
بیماری‌های ویروسی مختلفی می‌توانند موجب خونریزی داخلی شوند که بیشتر در آفریقا شایع هستند، از جمله:
- تب چیکونگونیا؛
- تب دنگ؛
- ویروس ابولا؛
- هانتاویروس؛
- تب لاسا؛
- تب دره ریفت؛
- تب زرد.
۵. سایر عوامل خونریزی داخلی
- فشار خون بالای مزمن: میتواند موجب ضعف دیواره رگ خونی و آنوریسم شود.
- مشکلات دستگاه گوارشی: این مشکلات می‌توانند موجب خونریزی شکم یا معده شوند، مانند پلیپ روده بزرگ، کولیت، بیماری کورن، گاستریت و زخم پپتیک.
- اندومترویوز: نوعی بیماری است که به‌سبب آن بافتی شبیه اندومتر در خارج از رحم مثل تخمدان، شکم یا روده رشد می‌کند. ریزش این بافت موجب خونریزی در بعضی نواحی مثل لگن می‌شود.
- سبک زندگی: مصرف موادی مثل الکل، سیگار یا مواد مخدر میتواند بافت معده را تحریک کند.
علائم خونریزی داخلی
اگر فردی دچار آسیب شد و علامتی نداشت، همیشه به‌معنی سلامت او نیست؛ ممکن است علائم دیرتر بروز کنند و شدید شوند. در ضمن، علائم خونریزی داخلی همیشه بیانگر مقدار خونریزی و شدت آن نیستند. مثلا ممکن است در جراحت شکم یا کلیه قبل از بروز علائم، خون زیادی از دست برود. برعکس، حتی کمترین خونریزی در بخشی از مغز میتواند سبب علائم شدید و حتی مرگ شود. در ادامه، رایج‌ترین علائم خونریزی داخلی را بررسی می‌کنیم.
۱. سبکی سر
سبکی سر و سرگیجه از علائم شایع ازدست‌دادن سریع و زیاد خون است. اگر خونریزی آهسته باشد، ممکن است سبکی سر هنگام ایستادن و افت فشار خون اتفاق بیفتد.
۲. درد
درد علامت شایع خونریزی داخلی و تحریک بافت به‌وسیله خون است. در بعضی از بخش‌های بدن، مثل قفسه سینه، درد تأییدکننده ناحیه خونریزی است. اما در سایر بخش‌ها، مثل شکم، ممکن است درد ارجاعی باشد یعنی خونریزی در جای دیگری اتفاق افتاده باشد. مثلا درد خونریزی در دیافراگم معمولا در شانه احساس می‌شود.
۳. رفتار مراقبتی
معمولا زمانی که خونریزی داخلی رخ می‌دهد، فرد ناخودآگاه می‌کوشد از خودش مراقبت کند. این مراقبت‌کردن نوعی تلاش ناخودآگاه برای جلوگیری از لمس یا تماس بخش حساس یا آسیب‌دیده است.
۴. تنگی نفس
تنگی نفس میتواند علامت خونریزی داخلی در هر بخشی از بدن باشد. با ازدست‌دادن خون، تعداد کمتری سلول قرمز برای حمل اکسیژن به بافت‌ها وجود خواهد داشت. نبود اکسیژن موجب مشکل تنفسی می‌شود. از طرفی خونریزی داخلی میتواند موجب تنفس سریع شود، چون بدن سعی می‌کند میزان اکسیژن دریافتی را افزایش دهد.
۵. گزگز دست‌ها و پاها
معمولا بدن با ازدست‌دادن خون خون‌رسانی به دست‌ها و پاها را کاهش می‌دهد تا به بخش‌های مهم‌تر خون‌رسانی کند. کاهش اکسیژن در دست‌ها و پاها موجب گزگز در این نواحی می‌شود.
۶. تغییر دید
تغییر وضعیت بینایی هنگام بروز خونریزی داخلی شایع است. تاری دید و دوبینی هنگام خونریزی داخلی مغز شایع‌اند.
۷. حالت تهوع یا استفراغ
حالت تهوع و استفراغ معمولا به‌دلیل ازدست‌دادن خون و واکنش به درد اتفاق می‌افتند. این علائم زمانی بروز می‌کنند که خونریزی در مجرای گوارشی یا مغز باشد.
۸. تعریق زیاد
ممکن است تعریق زیاد به‌خاطر ازدست‌دادن ناگهانی یا شدید خون باشد هرچند دلیلش مشخص نیست. ازدست‌دادن خون میتواند موجب تغییر سریع دمای بدن شود که تعریق ناگهانی و شدید را به همراه دارد و معمولا به عرق سرد معروف است.
۹. کبودی
معمولا کبودی نشان می‌دهد که در جایی خونریزی اتفاق افتاده است. کبودی اطراف ناف نشان‌دهنده خونریزی شکم است و کبودی در پهلو میتواند نشانه خونریزی در شکم یا فضای خلفی صفاق باشد. همچنین ممکن است شکستگی سبب کبودی گسترده شود.
۱۰. تغییر حالت روانی
تغییر حالت روانی مانند گیجی یا سردرگمی نشان می‌دهد که خون زیادی از دست رفته است و میتواند موجب ازدست‌رفتن کامل هوشیاری شود. توجه کنید که تغییر حالت روانی یک فوریت پزشکی است.
علائم خاص هر نوع خونریزی داخلی
۱. خونریزی داخلی مغزی
معمولا خونریزی مغزی موجب سردرد، حالت تهوع و استفراغ می‌شود. در این حالت، ضعف در یک سمت بدن و تغییر دید هم شایع است. با ادامه‌یافتن خونریزی، گیجی و سردرگمی هم اتفاق می‌افتد که میتواند به ازدست‌رفتن هوشیاری یا مرگ منجر شود.
نشانه های خونریزی داخلی مغز ممکن است شامل موارد دیگری هم بشود، مانند:
- بی‌حسی (معمولا در یک سمت بدن)؛
- سردرد شدید و ناگهانی؛
- دشواری بلع یا جویدن؛
- تغییر وضعیت بینایی یا شنوایی؛
- کاهش تعادل و هماهنگی یا تمرکز چشم؛
- صحبت‌کردن دشوار یا تکلم نامفهوم؛
- دشواری نوشتن؛
- تغییر هوشیاری کلی از جمله افزایش خواب و بی‌حالی یا بی‌حوصلگی.
۲. خونریزی داخلی قفسه سینه
خونریزی در قفسه سینه موجب تنگی نفس، سرفه نفس‌گیر و بالاآوردن خون می‌شود. حتی بالاآوردن یک قاشق چای‌خوری خون هم فوریت پزشکی است. بالاآوردن یک‌چهارم فنجان خون یا بیشتر با افزایش خطر مرگ همراه است. خونریزی اطراف قلب میتواند حرکات قلب را محدود کند و تهدید‌کننده زندگی است.
۳. خونریزی داخلی ریه
زمانی که ریه سوراخ می‌شود یا آسیب می‌بیند، معمولا کبودی در اطراف قفسه سینه و گردن مشاهده می‌شود. همچنین ممکن است پوست گردن و بالای شکم چروک شود و به‌دلیل ورود هوا به زیر پوست، پوست حباب‌دار شود. از دیگر علائم خونریزی ریه زمانی که فرد حرکت می‌کند، بیشتر شدن درد است.
۴. خونریزی داخلی شکم
این نوع خونریزی موجب ورم و دردِ منتشر می‌شود. در این حالت، وقتی پزشک با گوشی پزشکی معده را معاینه می‌کند، ممکن است صداهای روده به گوش نرسند. کبودی اطراف ناف یا پهلو نشانه‌ای قوی مبنی بر خونریزی داخلی شکم هستند.
علائم دیگر خونریزی دستگاه گوارش عبارت‌اند از:
- سبکی سر؛
- دشواری تنفس؛
- غش؛
- درد قفسه سینه؛
- درد شکمی.
اگر خونریزی داخلی در قسمت بالای لوله گوارش رخ دهد، ممکن است به این دلایل باشد:
- زخم معده؛
- پارگی پوشش لوله گوارش؛
- بزرگ‌شدن غیرطبیعی سیاهرگ مری؛
- ازوفارنژیت.
دلایل خونریزی داخلی در قسمت پایین لوله گوارش نیز عبارت‌اند از:
- بیماری دیورتیکولار؛
- بیماری التهابی روده؛
- تومور؛
- پولیپ روده بزرگ؛
- هموروئید؛
- فیستول مقعد؛
- پروکتیت.
۵. خونریزی استخوان و مفصل و عضلات
معمولا خونریزی ناشی از شکستگی یا آسیب مفصل یا عضله موجب کبودی می‌شود. در خونریزی کامپارتمان ممکن است پوست رنگ‌پریده و سفت شود. این وضعیت دردناک به‌دلیل فشار شدید درون بافت عضله است، به طوری که حرکت‌دادن مفاصل و راه‌رفتن دشوار می‌شود.
عوارض جانبی خونریزی داخلی
ازدست‌دادن خون میتواند موجب عوارض جانبی شدید شود و اگر مقدار زیادی خون از دست برود، حتی میتواند موجب مرگ شود. این اتفاق معمولا زمانی می‌افتد که نصف یا دوسوم خون از رگ‌ها خارج شود.
۱. شوک
شوک فوریتی پزشکی است و زمانی اتفاق می‌افتد که بافت درون بدن نتواند خون و اکسیژن کافی دریافت کند. اگر این اتفاق به‌دلیل حجم کم خون باشد، مثلا به‌سبب خونریزی، شوک هیپوولمیک نامیده می‌شود.
شوک علائم دیگری هم دارد، از جمله:
- ضربان قلب سریع؛
- کاهش فشار خون؛
- عرق؛
- تغییر وضعیت هوشیاری کلی مانند افزایش خواب و بی‌حالی یا بی‌حوصلگی؛
- ضعف کلی.
۲. شکستگی یا آسیب اندام
بعضی از اندام‌ها به کاهش خون و شوک حساس‌ترند. مثلا نبود جریان خون موجب مرگ سریع بافت قلب و کلیه می‌شود که آن را نکروز می‌نامند. این مسئله میتواند عملکرد این اندام‌ها را، معمولا دائمی، کاهش دهد و موجب نارسایی اندام شود. این حالت میتواند در خونریزی مغزی هم اتفاق بیفتد. به طوری که مرگ بافت موجب فلج‌شدن، تاری دید، تغییر شخصیت، کاهش حافظه و مشکلات بلع شود.
خونریزی داخلی در شرایط خاص
۱. خونریزی داخلی کودکان
برخلاف بزرگ‌سالان، کودکان نمی‌توانند علائمشان را توصیف کنند و به‌جای بیان درد، علائمشان را با ایرادگیری، گریه مداوم، کاهش اشتها یا غذانخوردن نشان می‌دهند. همچنین تغییرات روانی هم نشانه‌ای شایع است. مثلا کودکی که در حالت طبیعی بازی‌کردن را دوست دارد، بی‌حال می‌شود. تغییر دید موجب می‌شود که کودک به دیوار بخورد یا اشیایی را که دنبالشان است نبیند.
۲. خونریزی داخلی در بارداری
خونریزی در اوایل بارداری میتواند علامت سقط جنین یا شرایطی خطرناک به‌نام بارداری خارج رحمی باشد. در ماه‌های بعدی بارداری، جفت سرراهی، جداشدن جفت یا پارگی رحم می‌توانند موجب خونریزی داخلی شوند.
۳. خونریزی داخلی در جراحی
جراح قبل از اتمام جراحی باید از قطع‌شدن خونریزی مطمئن شود. اگر چیزی فراموش شود، ممکن است خونریزی بعد از جراحی ادامه پیدا کند. گاهی این خونریزی میتواند شدید باشد.
تشخیص خونریزی داخلی
تشخیص خونریزی داخلی معمولا نیازمند آزمایش پزشکی، معاینات بالینی و بررسی سابقه بیماری فرد است. تست‌های آزمایشگاهی و عکس‌برداری به تشخیص علت خونریزی داخلی و شدت آن کمک می‌کنند.
انواع مختلف تصویربرداری که برای تشخیص خونریزی داخلی به کار می‌روند عبارت‌اند از:
- پرتوی ایکس: بررسی استخوان؛
- سی.تی اسکن: بررسی استخوان و بافت و رگ خونی؛
- آنژیوگرافی: بررسی دقیق و مجزای رگ‌های خونی.
زمان مراجعه به پزشک
ممکن است خونریزی داخلی زندگی شما را تهدید کند، پس برای جلوگیری از مرگ یا آسیب جبران‌ناپذیر به اندام نیازمند بررسی فوری است. اگر علائم خونریزی داخلی را داشتید، بالافاصله با اورژانس (۱۱۵) تماس بگیرید. این علائم عبارت‌اند از:
- درد شدید شکم یا قفسه سینه؛
- تنگی نفس یا مشکل تنفس؛
- سبکی سر یا غش؛
- بالاآوردن خون؛
- حالت تهوع؛
- استفراغ؛
- اسهال؛
- درد قفسه سینه؛
- ضعف در یک سمت بدن؛
- کاهش فشار خون؛
- تغییر دید؛
- تغییر وضعیت روانی.
درمان خونریزی داخلی
اولین هدف درمان پیداکردن محل خونریزی و توقف آن است. بعضی خونریزی‌ها خفیف هستند و خودشان قطع می‌شوند. سایر موارد شدیدتر هستند و به اقدامات بیشتر مثل جراحی نیاز دارند.
درمان خونریزی به عوامل مختلفی بستگی دارد، از جمله:
- شدت آسیب؛
- اندام یا رگ خونی آسیب‌دیده؛
- سلامت کلی بیمار.
درمان خونریزی‌های خفیف معمولا شامل استراحت تا برطرف‌شدن علائم است. استراحت به بدن شما فرصت ترمیم می‌دهد، خون جذب می‌شود و التهاب کاهش پیدا می‌کند. برای توقف خونریزی و خارج‌کردن خون جمع‌شده جراحی نیاز است. نوع جراحی به شدت خونریزی، محل خونریزی و سلامت کلی بیمار بستگی دارد. بعد از توقف خونریزی، تمرکز درمانگر بر ترمیم آسیب و ثبات بدن خواهد بود.
شما بگویید
شما چقدر با علائم و نشانه‌های خونریزی داخلی آشنایی دارید؟ تابه‌حال دچار این عارضه شده‌اید؟ در صورت تمایل، می‌توانید تجربه و نظرتان را در قسمت ارسال دیدگاه با ما به اشتراک بگذارید و برای کمک به دوستانتان و افزایش آگاهی آنها این مطلب را از طریق شبکه‌های اجتماعی برایشان ارسال کنید.
