کودکان، به‌عنوان بخش مهمی از افراد جامعه، مانند بقیه انسان‌ها حقوقی دارند که باید رعایت شود. یکی از مهم‌ترین حقوق کودکان، داشتن حریم خصوصی و حفاظت از آن است. کودکان به‌دلیل سن کم‌شان جهت حفظ حریم شخصی شان به کمک بزرگ‌ترها نیاز دارند. همچنین مسئله تجاوز به حریم شخصی کودکان می‌تواند در همه فرهنگ‌ها و کشورها اتفاق بیفتد؛ اما خوشبختانه این مسئله امروزه با کمک رسانه‌ها دیگر پنهان نمانده و با فعالیت انجمن‌های فعال درزمینه حقوق کودکان مانند «یونیسف» و «انجمن حمایت از حقوق کودکان»، مردم و قانون از چنین اتفاقاتی به‌سادگی نمی‌گذرند. اگر شما نیز به حریم شخصی کودک خود اهمیت می‌دهید و به‌دنبال راهکارهایی برای حفاظت از آن هستید، با ما در ادامۀ این مطلب همراه باشید.
آموزش خودمراقبتی به کودکان توسط بزرگ‌ترها
به‌طور معمول، مراقبت از کودکان مطمئن‌ترین راه برای حفاظت از آنهاست؛ اما مواقعی هم هست که کودکان در کنار والدین نیستند و در مهد کودک، مدرسه یا خانه دوست خود حضور دارند. در چنین مواقعی است که آگاه‌بودن کودکان اهمیت پیدا می‌کند. آگاهسازی در راستای خود مراقبتی کودکان باعث جلوگیری از وقوع اتفاقات ناخوشایند می‌شود و نتایج بهتری در پی دارد.
هر روزه کودکان با افراد زیادی در ارتباط‌اند که بعضی از آنها خوب و بعضی دیگر بد هستند. شما، به‌عنوان بزرگ‌تر، ازطریق صحبت‌کردن با کودکان و آگاه‌سازی‌شان می‌توانید قدمی بزرگ درجهت محافظت از آنها بردارید. موارد زیر ازجمله اقداماتی است که می‌توان در این زمینه انجام داد:
- هرگز کودک خود را در خانه تنها نگذارید.
- نام مناسب هر عضو بدن کودک را به او آموزش بدهید.
- قسمت‌های خصوصی بدن کودک را به او یاد بدهید. می‌توانید به او این‌طور بگویید: «معمولا قسمت‌هایی را که می‌پوشانی، قسمت‌های خصوصی تو هستند و کسی حق ندارد بدون اجازه به آنها دست بزند.»
- مفهوم حریم شخصی کودکان را برای او توضیح بدهید.
- فرق بین «لمس خوب» و «لمس بد» را به او یاد بدهید: می‌توانید این‌گونه توضیح دهید که لمس خوب هنگامی است که کسی می‌خواهد از دیگری مراقبت کند یا به او علاقه نشان بدهد (مانند درآغوش‌گرفتن، دست‌دادن و تعویض پوشک)؛ اما لمس بد آن است که تو دوست نداری و می‌خواهی سریع متوقف شود (مانند ضربه‌زدن و لمس قسمت‌های خصوصی بدن).
- اگر کودکتان از شما سؤالی درباره مسائل جنسی پرسید، هرگز با خنده، خشم یا تعجب به او پاسخ ندهید؛ درعوض به‌طور واضح و مختصر جواب او را بدهید.
- برنامه‌هایی را که کودک ازطریق اینترنت یا تلویزیون می‌بیند، کنترل کنید.
- بهترین دوست کودک خود باشید و به حرف‌های او گوش بدهید.
- هنگامی که کودک شما علاقه‌ای به بغل‌کردن و بوسیده‌شدن ازطرف دیگران ندارد، او را مجبور نکنید و به او توضیح دهید حق اوست که اگر نمی‌خواهد، به بغل و بوسه دیگران (حتی پدربزرگ و مادربزرگ) نه بگوید (این مورد از این جهت مهم است که لمس‌شدن نامناسب ازطرف بزرگ‌سالان مورداعتماد، کودک را بسیار گیج می‌کند).
اهمیت نقش مدارس
درزمینه آگاهسازی، مدارس نیز نقش مهمی می‌توانند ایفا کنند. مدارس با برگزاری کارگاه‌های آموزشی درجهت آگاهسازی کودکان از چنین مسائلی کمک شایانی به محافظت و سلامت آنها می‌کنند. همچنین مدارس می‌توانند کارگاه‌هایی برای والدین و معلمان نیز برگزار کنند تا نحوه آگاه‌كردن کودکان را به آنها نیز یاد بدهند. همچنین حضور یک مشاور یا روان‌شناس در مدارس بسیار تأثیرگذار است.
آگاهسازی کافی نیست؛ باید راه‌حل نشان داد
اما آگاهسازی به‌تنهایی کافی نیست. باید به کودکان یاد بدهیم که اگر درمعرض چنین اتفاقاتی قرار گرفتند، چگونه رفتار کنند. در ادامه، برخی از راهکارهای آموزش این مسئله را توضیح می‌دهیم:
- به کودک خود، «نه گفتن» دربرابر چیزهایی را که اذیتش می‌کند، یاد بدهید. می‌توانید برای آموزش این موارد به کودک، به‌همراه او کتاب‌های مناسبی را مطالعه کنید که برای این موضوع نوشته شده‌اند. یکی از این کتاب‌ها کتاب «باید بگی نه» است.
- به او بگویید که اگر فردی قصد ورود به حریم شخصی او را داشت، به‌سرعت از آنجا دور بشود و سعی کند دیگر هیچ‌وقت با آن شخص تنها نماند.
- به او بگویید که اگر اتفاق ناخوشایندی برای او افتاد، باید به‌سرعت به شما یا بزرگ‌تر مورد اعتماد، اطلاع بدهد. کتاب «آیا تو هم رازی داری؟» می‌تواند موضوع صحبت والدین با کودکان در این زمینه باشد. همچنین کتاب «بعضی از رازها را نباید نگه داشت» از کتاب‌های بسیار خوب برای آگاهسازی کودکان است.
- به او بگویید که دربرابر چنین اتفاقاتی نترسد و هرگز خود را مقصر نداند.
آموزش خودمراقبتی به کودکان به‌کمک کتاب‌های کودک
گرچه بسیار مؤثر است که بزرگ‌ترها مسئله حریم شخصی را به کودکان بیاموزند، اما ممکن است برای بعضی از والدین صحبت درباره این مسائل با کودکان سخت باشد؛ در این صورت، کمک‌گرفتن از کتاب‌های مفید کودکان در این زمینه پیشنهاد می‌شود.
با همت نویسندگان و شاعران کتاب‌های کودک، به‌ویژه در سال‌های اخیر، کتاب‌های زیادی منتشر شده است که با زبانی ساده، کودکان را با حقوق خود آشنا می‌کند و به آنها یاد می‌دهد که در موقعیتی که فردی قصد ورود به حریم شخصی آنها را داشت، چه واکنشی نشان بدهند.
ازجمله کتاب‌های موجود در این زمینه می‌توان به این موارد اشاره کرد:
- «بدن تو مال خودته!» نوشتۀ کرنلیا اسپلمن؛
- «به من دست نزن» نوشتۀ ورونیکا فرس؛
- «جلو نیا! جیغ می‌زنم» نوشتۀ مریم اسلامی.
علائم هشداردهنده به والدین
موارد پیشین درجهت آموزش مسائل خودمراقبتی به کودکان و پیشگیری از رخ‌دادن اتفاقاتی ناگوار برای آنهاست؛ اما علاوه بر این موارد، بزرگ‌ترها باید به رفتار کودکان نیز توجه کنند؛ زیرا اغلب مواقعی که چنین اتفاقات ناخوشایندی برای کودکان می‌افتد، آنها از روی ترس و خجالت، سکوت می‌کنند. وجود برخی رفتارهای غیرطبیعی در کودکان، نشان‌دهندۀ این موضوع است که ممکن است وی مورد آزار و اذیت قرار گرفته باشد. در ادامه، چند نمونه از این رفتارهای غیرطبیعی ذکر شده است:
- بازی‌های نامناسب یا جنسی با اسباب‌بازی‌ها؛
- کابوس دیدن و اختلالات خواب؛
- رازداری بیش از حد و غیرمعمول؛
- تغییر ناگهانی و غیرقابل‌توضیح در خلق‌وخو یا شخصیت؛
- ترس غیرعادی از بعضی مکان‌ها یا بعضی افراد؛
- صحبت از یک دوست بزرگ‌سال جدید و دریافت هدیه یا پول بدون اینکه مشخص باشد آن را از چه کسی گرفته است؛
- استفاده از یک کلمۀ بزرگ‌سالانه برای اعضای بدن، بدون اینکه مشخص باشد این کلمه از کجا آمده است؛
- وجود برخی نشانه‌های فیزیکی مانند کبودی، درد یا خون‌ریزی در اطراف قسمت‌های خصوصی یا دهان.
عوامل استرس‌زای دیگر
البته باید دقت داشت که بسیاری از موارد بالا، در مواقع استرس‌زای دیگر نیز ممکن است بروز کنند، مانند:
- طلاق والدین؛
- مرگ یکی از اعضای خانواده یا حیوان خانگی؛
- مشکلات موجود در مدرسه یا با دوستان؛
- موقعیت‌ها و اتفاقات دیگری که باعث اضطراب و آسیب روانی می‌شوند.
درنهایت، باید دانست که هرچند مراقبت از کودک و آگاهسازی او از این مسائل در حفاظت از او بسیار مؤثر است، اما نباید در آن زیاده‌روی کرد؛ زیرا باعث ترس کودک از هر رفتار و هر شخص می‌شود.
اگر شما نیز راهکاری در این زمینه دارید، با ما در میان بگذارید تا آن را به مقاله اضافه کنیم.
درصورتی‌که این مطلب برای شما مفید بود، با به‌اشتراک‌گذاری آن برای دیگران، به دیده‌شدنش کمک کنید.
