گل راعی (هوفاریقون) از گیاهان علفی و پایا بومی اروپاست. گیاه راعی گل‌های زردرنگ و به‌شکل ستاره دارد. از هزاران سال پیش تاکنون از این گل برای کاربردهای درمانی مختلفی استفاده می‌شود. امروزه از گل راعی بیشتر برای بهبود افسردگی و کاهش علائم یائسگی استفاده می‌شود. گل‌ها و برگ‌های گیاه راعی محتوی جزء فعالی به‌نام هایپرفورین و هایپریسین هستند. این گل را می‌توان به‌شکل دمنوش، قرص، مایع یا موضعی مصرف کرد. برای آشنایی بیشتر با خواص گل راعی و اثربخشی این گیاه، ادامه این مطلب را از دست ندهید. می‌خواهیم اطلاعات بسیار مهمی درباره این گیاه به شما بدهیم.
نحوه اثر گیاه
مدت‌های طولانی دانشمندان گمان می‌کردند ماده شیمیایی موجود در گل راعی به‌نام هایپریسین مسئول خواص آن برای بهبود وضعیت خُلقی است. اطلاعات جدید نشان می‌دهند ماده شیمیایی دیگری به‌نام هایپرفورین نقش بسیار پررنگ‌تری در این ویژگی بازی میکند. این مواد شیمیایی روی پیام‌رسان‌های عصبی تأثیر می‌گذارد و به تنظیم حالت روحی فرد کمک می‌کنند. به همین دلیل، مصرف گل راعی در بهبود افسردگی مؤثر است.
خواص گل راعی
از گذشته‌های دور از گل راعی برای موارد درمانی بسیاری استفاده می‌شد. در ادامه، به بررسی موارد استفاده این گل و تأثیرگذاری آن از نگاه پژوهش‌های علمی می‌پردازیم.
نکته: این‌طور نیست که همه خواص گل راعی از نظر پزشکی به یک اندازه تأیید شده باشد. درباره بعضی از این خواص با اطمینان بیشتری می‌توان صحبت کرد؛ ولی بعضی دیگر از خواص گل راعی را نمی‌توان با اطمینان تأیید کرد؛ پس بهتر است درباره خواص این گیاه با احتیاط بیشتری حرف بزنیم.
این گل به‌احتمال بسیار زیاد این خاصیت را دارد
- بهبود افسردگی: مصرف خوراکی عصاره گل به بهبود افسردگی، کاهش عصبانیت و خستگی بر اثر افسردگی کمک میکند. مصرف برخی محصولات گل راعی نیز ممکن است بتواند مانند داروهای تجویزی در درمان افسردگی مؤثر باشد. البته همه محصولات این گیاه ممکن است تأثیری مشابه انواع استفاده‌شده در بررسی‌ها را نداشته باشند؛ بنابراین بهبود افسردگی خفیف و ملایم از خواص هوفاریقون به حساب می‌آید.
ممکن است گل راعی برای انواع موارد شدید افسردگی مؤثر نباشد.
این گل احتمالا خواص زیر را دارد
- کاهش علائم یائسگی: بسیاری از بررسی‌ها نشان داده‌اند مصرف خوراکی گل راعی به کاهش حس گرگرفتگی و سایر علائم یائسگی کمک میکند. برخی شواهد حاکی از آن‌اند که مصرف خوراکی گل راعی همراه با کوهوش سیاه نیز در کاهش علائم یائسگی مفید است؛ اما ممکن است همه محصولات گل راعی این تأثیر را نداشته باشد.
- اختلال روان‌تنی یا سوماتوفرم: در این نوع از اختلالات، بیمار با علائم جسمی به پزشک مراجعه میکند؛ اما پزشک در معاینه و آزمایش‌ها مشکلی مشاهده نمی‌کند. در این نوع بیماری‌ها، پزشک علت مشکل بیمار را روانی ارزیابی میکند. درمان با مصرف روزانه یکی از محصولات گل راعی به‌مدت ۶ هفته توانست به کاهش علائم این اختلال در بیماران کمک بکند.
این گل احتمالا در بهبود موارد زیر تأثیری ندارد
- ایدز (HIV): به نظر نمی‌رسد هایپریسین موجود در گل راعی تأثیری بر درمان بزرگ‌سالان مبتلا به ایدز داشته باشد.
- سندروم سوزش دهان: مصرف گل راعی ۳ بار در روز به‌مدت ۱۲ هفته نتوانست درد ناشی از سندرم سوزش دهان را کاهش بدهد.
- التهاب کبد ناشی از ویروس هپاتیت C: به نظر می‌رسد هایپریسین موجود در گل راعی تأثیری بر بهبود عفونت ناشی از هپاتیت C ندارد.
- سندرم روده تحریک‌پذیر: پژوهش‌های اولیه نشان داده‌اند مصرف عصاره گل راعی ۲ بار در روز نمی‌تواند به بهبود علائم سندرم روده تحریک‌پذیر کمک بکند.
- اختلال اضطراب اجتماعی (جمع‌هراسی): در این وضعیت، فرد با قرارگرفتن در موقعیت‌های اجتماعی با ترس و اضطراب شدید مواجه می‌شود. احتمالا مصرف روزانه گل راعی تأثیری در بهبود این اختلال ندارد.
- نوروپاتی محیطی: نوروپاتی محیطی به‌معنای التهاب چندین عصب محیطی مختلف است. در این شرایط، ممکن است فرد علائمی مانند خارش، بی‌حسی، احساس غیرمعمول ضعف و درد همراه با سوزش را تجربه بکند. به نظر می‌رسد مصرف خوراکی گل راعی نتواند به بهبود درد عصب در بیماران نوروپاتی محیطی دیابتی و غیردیابتی کمک بکند.
از تأثیر گل راعی بر موارد زیر شواهد کافی وجود ندارد
- تبخال؛
- اضطراب؛
- فیبرومیالژیا؛
- درد سیاتیک؛
- اسکلرودرمی؛
- سندروم خستگی مزمن؛
- تبخال دستگاه تناسلی؛
- تومور مغزی: تأثیر گل راعی در کاهش اندازه تومور مغزی در مبتلایان هنوز مشخص نیست.
- سندرم پیش از قاعدگی (PMS): شواهد درباره تأثیر مصرف گل راعی در بهبود این وضعیت مشخص نیست.
- بهبود زخم‌ها: مالیدن پماد گل راعی ۳ بار در روز به‌مدت ۱۶ روز می‌تواند به بهبود زخم‌ها و کاهش تشکیل جوشگاه کمک بکند.
- نشانگان کریگلر-نجار نوع دوم: این بیماری ژنتیکی بسیار نادر است و موجب تجمع بیلی‌روبین در بدن می‌شود. تأثیر گل راعی بر این اختلال نیز واضح نیست.
- میگرن: بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که مصرف روزانه یک محصول خاص از گل راعی می‌تواند شدت میگرن را کاهش بدهد؛ اما بر دفعات بروز آن تأثیری ندارد.
- ترک سیگار: بررسی‌های اولیه نشان داده‌اند مصرف ۱ یا ۲ بار عصاره گل راعی قبل و بعد از ترک سیگار نمی‌تواند در بلندمدت تأثیری بر موفقیت فرد در ترک سیگار داشته باشد.
- اختلال عاطفی فصلی: بررسی‌های اولیه نشان می‌دهند مصرف گل راعی می‌تواند به کاهش علائم مرتبط با اختلال عاطفی فصلی مانند عصبانیت، کاهش میل جنسی و اختلال خواب کمک بکند.
- حافظه: بررسی‌های اولیه حاکی از آن است که مصرف مقادیر اندک گل راعی می‌تواند به بهبود حافظه کوتاه‌مدت کمک بکند؛ در حالی که مصرف مقادیر زیاد آن می‌تواند حافظه کوتاه‌مدت را حتی ضعیف‌تر هم بکند.
- پسوریازیس: پسوریازیس نوعی بیماری پوستی مزمن خودایمنی است. بررسی‌های اولیه نشان داده‌اند مصرف موضعی پماد گل راعی می‌تواند بر کاهش شدت و اندازه لکه‌های پوست ناشی از پسوریازیس تأثیر داشته باشد.
- سندروم تخمدان پلی کیستیک: این سندروم شایع‌ترین اختلال غدد درون‌ریز در زنان و شایع‌ترین علت نازایی ناشی از عدم تخمک‌گذاری است. این اختلال هورمونی موجب بزرگ‌شدن تخمک‌ها می‌شود. تأثیر گل راعی در بهبود این وضعیت مشخص نیست.
- اختلال وسواس فکری ـ عملی (OCD): این اختلال نوعی اختلال اضطرابی مزمن است که ذهن فرد به‌طور جدی با مواردی درمورد نظم، ترتیب و امور جزئی درگیر شده و کیفیت زندگی فرد را کاهش می‌دهد. تأثیر گل راعی در بهبود این اختلال هنوز واضح نیست.
- اختلال کم‌توجهی ـ بیش‌فعالی (ADHD): پژوهشی روی ۳ نوجوان ۱۴ تا ۱۶ ساله مبتلا به این اختلال نشان داد مصرف روزانه گل راعی به‌مدت ۴ هفته می‌تواند به بهبود وضعیت‌شان کمک بکند؛ اما در پژوهش دیگری مصرف عصارۀ گل راعی به‌مدت ۸ هفته در افراد بین ۶ تا ۱۷ ساله نتوانست به بهبود این اختلال کمک بکند.
برای آگاهی از تأثیر گل راعی بر این اختلالات و بیماری‌ها به شواهد بیشتری نیاز است.
عوارض جانبی گل راعی
- مصرف موضعی گل راعی: اطلاعات کافی و قابل‌‌اتکا از عوارض مصرف موضعی گل راعی در دسترس نیست. با این حال، قرارگرفتن در معرض نور خورشید پس از مصرف می‌تواند واکنش‌های پوستی را به دنبال داشته باشد.
- مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر زیاد معمولا خطرناک است: مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر زیاد می‌تواند موجب بروز واکنش‌های پوستی در برابر پرتوهای خورشید بشود. حتی مصرف مقادیر معمول گل راعی در برخی زنان با قرارگرفتن در معرض خورشید می‌تواند واکنش‌های پوستی به همراه داشته باشد؛ بنابراین بهتر است بعد از مصرف گل راعی، لباسی مناسب در برابر خورشید بپوشید؛ مخصوصا اگر پوست روشنی داشته باشید.
- مصرف خوراکی گل راعی در مقادیر متوسط به‌مدت ۱۲ هفته معمولا بی‌خطر است: برخی شواهد حاکی از آن است که می‌توان گل راعی را به‌مدت ۱ سال نیز مصرف کرد. با این حال، ممکن است مصرف گل راعی در برخی افراد عوارضی را بر جای بگذارد. از جمله عوارض احتمالی گل راعی می‌توان به اختلال در خوابیدن، سختی در ساکن‌نشستن، عصبانیت، حساسیت، افزایش فشار خون، ناراحتی معده، خستگی، خشکی دهان، سردرد و سرگیجه، جوش پوستی، اسهال و به‌خواب‌رفتن دست‌‌وپا اشاره کرد. اگر مصرف گل راعی موجب اختلال در خوابیدن‌تان می‌شود، آن را صبح‌ها مصرف کنید یا مقدار مصرفی‌تان را کاهش بدهید.
تداخل دارویی گیاه هوفاریقون
گل راعی با بسیاری از داروها تداخل دارویی دارد.
- کتامین؛
- اُمپرازول؛
- وارفارین؛
- تریپتان‌ها؛
- بوپروپیون؛
- فنی‌توئین؛
- وریکونازول؛
- دیگوکسین؛
- باربیتورات‌ها؛
- فکسوفنادین؛
- دکسترومتورفان؛
- آلپرازولام (زاناکس)؛
- مخدرها مانند متادون؛
- مهارکننده‌های پروتئاز؛
- داروهای ضدافسردگی؛
- برخی داروهای ضدبارداری؛
- برخی استاتین‌ها (مانند سیمواستاتین)؛
- مهارکننده‌های غیرنوکلئوزیدی ترانس کریپتاز معکوس؛
- برخی داروهای شیمی‌درمانی (مانند ایرینوتکان، دوستاکسل و ایمانیتیب)؛
- برخی داروهای سرکوب‌کننده دستگاه ایمنی (مانند تاکرولیموس و سیکلوسپورین).
هشدارهایی برای مصرف گل راعی
- بیماری آلزایمر: نگرانی‌هایی از تشدید زوال عقل در مبتلایان به آلزایمر وجود دارد.
- کودکان: مصرف خوراکی این گیاه به‌مدت ۸ هفته در افراد ۶ تا ۱۷ ساله احتمالا خطری ندارد.
- اسکیزوفرنی: مصرف گل راعی موجب بروز روان‌پریشی در برخی مبتلا به اسکیزوفرنی می‌شود.
- افسردگی: این گیاه در مبتلایان به افسردگی شدید می‌تواند موجب بروز شیدایی شده و رفتارهای دم‌دمی و فعالیت فیزیکی اضافی بشود.
- اختلال دوقطبی: بیماران دوقطبی در چرخه‌های افسردگی و شیدایی در چرخش‌اند. مصرف گل راعی احتمالا موجب بروز شیدایی در این افراد می‌شود و سرعت چرخه‌های شیدایی و افسردگی را افزایش می‌دهد.
- مصرف خوراکی گل راعی برای زنان باردار و شیرده احتمالا خطر دارد: برخی شواهد از بروز نقص‌هایی در جنین موش‌ها بر اثر مصرف این گیاه حکایت دارد. هنوز مشخص نیست چنین نقایصی در جنین انسان نیز بروز بکند؛ بنابراین تا بررسی‌های کافی، بهتر است زنان باردار و شیرده از مصرف آن خودداری بکنند.
- عمل جراحی: گل راعی می‌تواند بر سطح سروتونین در مغز تأثیر بگذارد و با برخی داروهای جراحی اختلال داشته باشد. مصرف این گیاه در کسانی که داروی بیهوشی استفاده می‌کنند، می‌تواند موجب بروز عوارض قلبی در حین عمل جراحی بشود؛ بنابراین باید از ۲ هفته قبل از عمل جراحی مصرف گل راعی را متوقف بکنید.
چکیده مطالب
در طب سنتی، از گل راعی استفاده‌های زیادی می‌شود. بسیاری از این کاربردها در تحقیقات علمی به اثبات نرسیده‌اند. امروزه بیشتر از این گیاه برای درمان موارد خفیف و متوسط افسردگی و کاهش علائم یائسگی استفاده می‌شود. گل راعی با بسیاری از داروها تداخل دارد؛ بنابراین بهتر است قبل از مصرف مکمل‌های آن با پزشک مشورت کنید.
گل راعی برای همه افراد مناسب نیست. بهتر است مبتلایان به آلزایمر، اختلال دوقطبی، افسردگی شدید و اسکیزوفرنی از مصرف این گیاه خودداری بکنند. همچنین، مصرف این دارو به زنان باردار و شیرده توصیه نمی‌شود. به‌دلیل تداخل این گیاه با داروهای بیهوشی، باید از ۲ هفته قبل از عمل جراحی مصرف آن را متوقف بکنید.
