امروزه مصرف گیاهان دارویی و طب سنتی در میان بسیاری از مردم محبوبیت فراوانی یافته است و خیلی‌ها، مصرف گیاهان دارویی را به داروهای شیمیایی ترجیح می‌دهند. یکی از گیاهان دارویی پرخاصیت و کاربردی گل ختمی است؛ گل زیبایی که بیشتر با جلوه‌ای که به باغچه‌ها می‌دهد شناخته می‌شود و شاید از کاربردهای دارویی فراوانش بی‌خبر باشید. در این مقاله، شما را با خواص گل ختمی و کاربردهای دارویی آن آشنا می‌کنیم. البته موارد احتیاطی و هشدارها و روش‌های مصرف آن را نیز شرح می‌دهیم. تا پایان مقاله با ما همراه باشید.
گل ختمی چیست؟
گل ختمی گیاهی گل‌دار از تیره پنیرکیان (Malvaceae) است؛ گیاهی ایستاده و علفی که طول آن به ۱٫۵ تا ۲ متر می‌رسد. گل ختمی گیاهی چندساله است که البته به‌صورت ۱ساله یا ۲ساله هم کشت می‌شود. این گیاه از جنوب غربی آسیا آمده و بومی آسیا و اروپاست. ساقه این گیاه استوانه‌ای و کُرک‌دار و سبز روشن است. برگ‌هایش گرد و سبز متوسط هستند و عرض آنها نیز ۷ تا ۱۵ سانتی‌متر است.
گل ختمی گل‌هایی بزرگ و پرجلوه به رنگ‌های صورتی، بنفش روشن، قرمز، سفید، بنفش و زرد دارد. گل‌های این گیاه شکلی شبیه قیف دارند و عرض آنها نیز ۷ تا ۱۲ سانتی‌متر است. میوه چاک‌بَر یا جداهستۀ این گیاه دارای ۱۵ تا ۲۰ دانه کوچک، بیضی‌شکل و مسطح است.
این گیاه در خاک غنی و دارای زهکشی، خوب رشد می‌کند. گل ختمی گیاهی زینتی است که کاربردهای درمانی فراوانی نیز دارد. بعضی افراد از گل ختمی برای پیشگیری و درمان اختلالات تنفسی و مشکلات دستگاه گوارشی استفاده می‌کنند. بعضی نیز برای درمان جای زخم و تورم دردناک (التهاب) پوست، گل ختمی را مستقیم روی پوست قرار می‌دهند.
موارد کاربرد و اثربخشی گل ختمی
گل ختمی در چنین درمان چنین مشکلاتی به کار می‌رود:
- درد؛
- دیابت؛
- سرطان؛
- زخم معده؛
- سنگ کلیه؛
- خون‌ریزی جزئی؛
- زخم پای دیابتی؛
- اختلالات تنفسی؛
- زخم‌های پوستی؛
- اگزما (درماتیت آتوپیک)؛
- سایر مشکلات سلامتی؛
- مشکلات دستگاه گوارشی؛
- خون‌ریزی در معده یا روده؛
- درد و تورم پوستی (التهاب)؛
- زخم بستر (زخم‌های فشاری)؛
- تورم (التهاب) معده (ورم معده)؛
- شکل خفیف بیماری لثه (التهاب لثه)؛
- زخم پای ناشی از گردش خون ضعیف (زخم وریدی پا)؛
- سطح بالای کلسترول یا سایر چربی‌ها (لیپیدها) در خون (هیپرلیپیدمی).
خواص گل ختمی برای سلامتی
گل ختمی خواص درمانی فراوانی دارد و ناراحتی‌ها و بیماری‌های گوناگونی را درمان می‌کند. دانه‌ها، ریشه، ساقه، برگ و گل‌های این گیاه کاربردهای دارویی دارند. از گل ختمی برای برطرف‌کردن و درمان سرفه، درد، زخم معده، زخم، دیابت، سرماخوردگی، تب و مشکلات معده استفاده می‌شود. گل ختمی از سنگ کلیه جلوگیری می‌کند و احتقان سینه را تسکین می‌بخشد. این گیاه زخم‌های گوارشی، تب یونجه، التهاب مثانه، گاز معده، ورم معده، آمفیزم، اسهال و برونشیت را درمان می‌کند.
۱. درمان تب
از زمان‌های قدیم، از گل ختمی برای درمان تب بالا استفاده می‌شد. گل ختمی گیاهی تب‌بر است که گرفتگی بینی را درمان و علائم تب بالا و سرماخوردگی را برطرف می‌کند. مصرف یک فنجان چای گل ختمی موجب رفع ناراحتی می‌شود.
۲. درمان گلودرد
چای تهیه‌شده از گل ختمی در درمان گلودرد مؤثر است. برای تهیه چای گل ختمی از گل، دانه و ریشه گیاه استفاده می‌شود. برای بهبود مزه چای می‌توانید به آن عسل بیفزایید. این چای سرفه خشک را درمان می‌کند و درد و ناراحتی گلو را تسکین می‌بخشد.
راهنمای خرید عسل؛ چطور عسل اصل را از تقلبی تشخیص دهیم؟
۳. بهبود زخم
گل ختمی درد و ورم آسیب‌دیدگی‌ها را کاهش می‌دهد. می‌توانید برگ‌های جوشیده یا نرم‌شده گیاه را مستقیما روی زخم‌ها قرار دهید. این کار فرایند درمان زخم را سریع‌تر می‌کند.
۴. مشکلات دستگاه گوارشی
این گیاه از خواص ضدالتهابی و تسکین‌بخشی برخوردار است که به درمان مشکلات روده‌ای و معده‌ای مانند دردهای شکمی، زخم‌ها، ورم معده، سندروم روده تحریک‌پذیر و اسهال کمک می‌کند.
۵. تسکین مشکلات تنفسی
مصرف چای گل ختمی مشکلات تنفسی و گرفتگی بینی را درمان می‌کند. این چای غشای مخاطی مسدودشده را باز و گلو را نرم می‌کند. برای تهیه چای گل ختمی، می‌توانید از ریشه گیاه استفاده کنید. چای گل ختمی روند بهبود مشکلات تنفسی را سریع‌تر می‌کند.
۶. افزایش اشتها
ریشه گل ختمی خاصیت نشاسته‌ای دارد و اشتها را افزایش می‌دهد. برای افزایش اشتها می‌توانید چای گل ختمی را مصرف کنید.
۷. سلامت زنان
مصرف ریشه و گل‌های گل ختمی ناراحتی کلیه و رحم در زنان را تسکین می‌دهد و به‌طور مؤثر ترشحات واژن را درمان می‌کند.
۸. بیماری‌های گوارشی
ریشه و برگ‌های گل ختمی مشکلات گوارشی را درمان می‌کنند. پژوهش‌ها نشان می‌دهند این گیاه از توانایی درمان التهاب روده (Enteritis)، ورم مخاط روده بزرگ (Colitis)، زخم‌های گوارشی، زخم‌های دهان و فتق هیاتال برخوردار است.
۹. دندان‌درآوردن نوزادان
دندان‌درآوردن آزاردهنده و دردناک است. دهان‌شویۀ تهیه‌شده از ریشه گل ختمی این ناراحتی و درد را از بین می‌برد.
۱۰. درمان سوختگی
ریشه و ساقه گل ختمی سوختگی و تاول را خنک می‌کنند، تورم و درد را کاهش می‌دهند و به قسمت‌های آسیب‌دیده آب‌رسانی می‌کنند.
۱۱. بهبود گردش خون
جوشانده تهیه‌شده از گل‌های گل ختمی گردش خون را بهبود می‌بخشد. برای رسیدن به بهترین نتیجه، باید هر روز ۵ میلی‌لیتر جوشانده گل ختمی مصرف کنید.
۱۲. سلامت موها
گل ختمی موها را درخشان و نرم می‌کند. این گل نرم‌کننده گیاهیِ مؤثری است که از خشکی مو جلوگیری می‌کند.
۱۳. مرطوب‌کردن پوست
گل ختمی مرطوب‌کننده‌ای عالی برای پوست است و ساعت‌ها به پوست آب‌رسانی می‌کند. این گیاه خشکی پوست را درمان و پوست را نرم و درخشان می‌کند.
۱۴. رنگ‌کردن مو
گل ختمی رنگ موی طبیعی بسیار خوبی است که با استفاده از آن می‌توانید موهای خود را در خانه رنگ کنید. برای این کار گل‌های آبی را درون آب بریزید حدود ۱۰ دقیقه آنها را بجوشانید. سپس جوشانده را صاف کنید و از آن به‌جای رنگ مو استفاده کنید.
کاربردهای سنتی گل ختمی
- برگ‌های له‌شده گل ختمی خـارش ناشی از نیش حشرات را درمان و ناراحتی ناشی از سوختگی و تاول را آرام می‌کند.
- گل ختمی شب‌ادراری را متوقف می‌کند. از دهان‌شویۀ تهیه‌شده از گل ختمی برای خون‌ریزی لثه استفاده می‌شود.
- در طب سنتی، از آن به‌عنوان قابض، ادرارآور، ضدالتهاب، نرم‌کننده، تسکین‌دهنده و تب‌بر استفاده می‌شود.
- در طب تبتی، از ریشه‌ها و گل‌های آن برای التهاب رحم، کلیه‌ها، ترشحات واژن و منی استفاده می‌شود.
- برای درمان زخم‌ها و التهاب‌های دردناک، از گل ختمی به‌صورت موضعی روی پوست استفاده می‌شود.
- از جوشانده آن برای بهبود گردش خون و درمان درد قاعدگی، یبوست و خون‌ریزی استفاده می‌شود.
- گل ختمی غشاهای مخاطی را تسکین می‌بخشد و مشکلات تنفسی و برونش را درمان می‌کند.
- گل ختمی به پیشگیری و درمان مشکلات دستگاه گوارشی و اختلالات تنفسی کمک می‌کند.
- جوشانده ریشه‌ها و برگ‌های آن زایمان را تسهیل می‌کند و تولید شیر را افزایش می‌دهد.
- از دانه‌های آن در چایی گیاهی استفاده می‌شود که برای کاهش علائم تب مفید است.
- از ریشه‌ها گل ختمی برای تهیۀ مرهمی برای زخم‌ها و اسهال خونی استفاده می‌شود.
- در قرون‌وسطا از چای گل ختمی برای درمان بیماری‌های مثانه و ریه استفاده می‌شد.
- چای تهیه‌شده از گل‌های آن الـتهاب گلو و دهان را تسکین می‌بـخشد.
- از گل‌های گل ختمی برای درمان مشکلات سینه استفاده می‌شود.
- از ریشه آن به‌عنوان تسکـین‌دهنده و قابـض استفاده می‌شـود.
- گل ختمی سنگ کلیه را می‌شکند و به دفع آن کمک می‌کند.
- از گل ختمی برای درمان التهاب استفاده می‌شود.
- گل‌های آن ادرارآور، تسکین‌دهنده و نرم‌کننده‌اند.
- ریشه گل ختمی کاهش اشتها را درمان می‌کند.
- گل ختمی از سقط‌جنین جلوگیری می‌کند.
روش‌های مصرف گل ختمی
- از گلبرگ گل ختمی برای افزودن رنگ به محصولات قنادی و از میوه آن برای افزودن رنگ به نوشیدنی‌ها (غیرالکلی)، ژله، مربا و سوسیس استفاده می‌شود.
- برگ‌های جوان آن را به‌صورت خام مصرف کنید یا آنها را به‌صورت سبزی در پختن غذاها به کار ببرید.
- می‌توانید از گلبرگ‌ها و غنچه‌های این گل در انواع سالاد استفاده کنید.
- ساقه‌های جوان آن را نیز می‌توانید به‌صورت خام مصرف کنید.
- از این گیاه می‌توانید در خورش و سوپ استفاده کنید.
- با گلبرگ‌های گل ختمی می‌توانید چای گیاهیِ طراوت‌بخشی تهیه کنید.
دوز مصرف گل ختمی
تعیین دوز مناسب برای مصرف گل ختمی به عوامل زیادی مانند سن، سلامتی و سایر شرایط فرد بستگی دارد. در حال حاضر، اطلاعات علمی کافی برای تعیین محدوده مناسب دوز مصرف گل ختمی وجود ندارد. این‌طور نیست که محصولات طبیعی همیشه بی‌خطر باشند. فراموش نکنید که توجه به دوز مصرف آنها بسیار مهم است. حتما به دستوارهای روی برچسب محصولات توجه کنید و پیش از مصرف محصولات گل ختمی، با داروساز، پزشک یا فرد متخصص مشورت کنید.
موارد احتیاطی و عوارض جانبی
در مصرف خوراکی یا موضعی گل ختمی روی پوست، اطلاعات معتبر و قابل‌اطمینانی وجود ندارد که نشان‌دهنده بی‌خطربودن گل ختمی یا عوارض جانبی احتمالی آن باشد. البته گل ختمی برای بیشتر افراد بی‌خطر است. درمورد تداخلات گل ختمی با داروها یا گیاهان دارویی دیگر نیز اطلاعاتی وجود ندارد؛ ولی به‌طور کلی بهتر است که موارد احتیاطی زیر را در نظر داشته باشید:
بارداری و شیردهی
درباره بی‌خطربودن استفاده از گل ختمی در طول دوران بارداری و شیردهی اطلاعات کافی وجود ندارد.
دیابت
ممکن است گل ختمی در افراد مبتلا به دیابت، سطح قند خون را کاهش دهد. اگر مبتلا به دیابت هستید و از گل ختمی استفاده می‌کنید، مراقب نشانه‌های کاهش قند خون (هیپوگلیسمی/ Hypoglycemia) باشید و قند خونتان را به‌دقت کنترل کنید.
پیش از خرید دستگاه تست قند خون این ۱۰ نکته را بخوانید
جراحی
گل ختمی قند خون را کاهش می‌دهد و ممکن است که در کنترل قند خون در طول جراحی و پس از آن اختلال ایجاد کند؛ بنابراین دست‌کم ۲ هفته پیش از جراحی، مصرف گل ختمی را متوقف کنید.
سخن پایانی
شاید با آگاهی از خواص دارویی ختمی به فکر استفاده از آن افتاده باشید؛ ولی فراموش نکنید که نباید در مصرف هیچ‌یک از گیاهان دارویی زیاده‌روی کنید و همیشه باید دوز مصرف و موارد احتیاطی را در نظر داشته باشید. در بخش «ارسال دیدگاه» می‌توانید نظرات و تجاربتان را درمورد استفاده از گل ختمی و کاربردهای آن با ما و دیگران در میان بگذارید.
