خواص نارنج برای سلامت بدن و عوارض احتمالی آن

از گل و روغن نارنج می‌توان برای درمان اختلالات رودی- معدوی (GI) مانند زخم‌های روده، یبوست، اسهال، افتادگی مقعد و گازهای روده استفاده کرد. همچنین گل و پوست نارنج برای تنظیم چربی خون، پایین آوردن قند خون در افراد مبتلا به دیابت و تحریک گردش خون، تصفیه‌ی خون، برطرف کردن اختالات کبد و کیسه صفرا، مشکلات کلیه و مثانه و همچنین به‌عنوان آرام‌بخش برای اختلالات خواب استفاده می‌شود.

بعضی افراد از گل و روغن نارنج برای درمان ضعف عمومی بدن، کم‌خونی، پاک‌سازی پوست، ریزش مو، سرطان، سرمازدگی و به‌عنوان نیروبخش استفاده می‌کنند.

برای برطرف‌کردن ورم و التهاب پلک، پوشش اطراف چشم و نیز شبکیه‌ی چشم می‌توان پوست نارنج را روی پوست این نواحی قرار داد. همچنین از پوست نارنج برای درمان خون‌ریزی شبکیه، خستگی همراه با سرماخوردگی، سردرد، درد عصبی، درد ماهیچه، درد مفصلی، کبودی، ورم رگ (phlebitis) و زخم بستر استفاده می‌شود.

می‌توانید روغن نارنج را روی پوست خود بمالید و از آن برای درمان التهابات قارچی پوست مانند عفونت قارچی، عفونت لای انگشتان پا و خارش بدن در ناحیه کشاله‌ی ران استفاده کنید.

در رایحه‌درمانی (aromatherapy) می‌توانید روغن نارنج را روی پوست‌تان مالش بدهید. علاوه‌برآن می‌توانید آن را به‌عنوان مسکن استنشاق کنید.

در صنایع غذایی از روغن نارنج به‌عنوان طعم‌دهنده استفاده می‌کنند. از میوه‌ی نارنج برای تهیه مارمالاد و نوشیدنی استفاده می‌شود. ازآنجایی‌که نارنج طعم ترش و تلخی دارد، برای خوردن زیاد مناسب نیست، اما در کشورهایی مانند ایران و مکزیک برای مصارف خوراکی نیز استفاده می‌شود. پوست خشک‌شده‌ی نارنج هم به‌عنوان چاشنی طرف‌داران خاص خود را دارد.

در طب آسیایی از نارنج نارس و خشک‌شده برای درمان اولیه‌ی اختلالات گوارشی استفاده می‌شود. از سال ۲۰۰۴ که مصرف گیاه اِفِدرا به‌دلیل اثرات جانبی‌اش در محصولات مختلف ممنوع شد، نارنج جای آن را گرفت. نارنج و کافئین از ترکیبات رایج در محصولات مربوط به کاهش وزن و بدن‌سازی است که می‌تواند سبب فشار خون بالا و افزایش ضربان قلب در افراد سالم دارای فشار خون طبیعی شود. بااین‌حال هیچ مدارکی وجود ندارد که ثابت کند نارنج نسبت‌به گیاه اِفِدرا ایمن‌تر است.

اتحادیه‌ی ملی ورزش دانشگاهی (NCAA) نارنج (سینفرین) را به‌عنوان محصولی ممنوع درنظر گرفته است.

اگر دارویی مصرف می‌کنید، حتما قبل از استفاده از نارنج با پزشک خود صحبت کنید. زیرا نارنج با بسیاری از داروها تداخل دارویی ایجاد می‌کند.

نارنج و درمان بیماری

از نارنج می‌توان برای درمان بیماری‌های مختلفی استفاده کرد؛ اما هنوز مدارکی که ۱۰۰٪ اثر درمانی آن را اثبات کند وجود ندارد. تعدادی از بیماری‌هایی که با استفاده از نارنج درمان می‌شوند، در زیر آورده شده است.

۱. دیابت

تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام شده، نشان می‌دهد که مصرف دَمنوشی از برگ‌های گیاه گلِ مارِ هندی و میوه‌ی نارنج به‌مدت ۴ ماه، می‌تواند سطح قند خون در افراد دیابتی را کاهش دهد.

۲. سوءهاضمه

براساس تحقیقاتی که در سال‌های اخیر انجام شده، مصرف محصولات خاصی مانند ترکیب نارنج با سایر موادغذایی برای۳ بار در روز به‌مدت ۴ هفته، می‌تواند سوءهاضمه را کاهش دهد.

۳. کاهش وزن

نتایج تحقیقات درمورد اثر نارنج روی وزن متناقض است. براساس بعضی از تحقیقات، ترکیب نارنج، کافئین و گلِ راعی زمانی که با رژیم کم‌کالری و ورزش همراه باشد، می‌تواند سبب کاهش وزن شود. مصرف ترکیبی خاص (با سوخت‌وساز و مواد مغذی زیاد) شامل نارنج، تمشک، کافئین، فلفل قرمز، سیر، زنجبیل، فلفل سیاه، فلفل هندی و کروم همراه با رژیم غذایی مناسب و ورزش، به‌مدت ۸ هفته، به تناسب اندام و توانمندی بدن کمک می‌کند. بااین‌حال مطالعات دیگری نشان می‌دهد که ترکیب نارنج با چند ماده دیگر نمی‌تواند به کاهش وزن افراد کمک کند.

۴. اضطراب قبل از جراحی

براساس بعضی از مطالعات مصرف نارنج، ۲ ساعت قبل از جراحی می‌تواند به کاهش اضطراب کمک کند.

مصرف نارنج در درمان بیماری‌های دیگری مانند گرفتگی بینی، آلرژی، درمان گاز روده، سرطان، ناراحتی معده و روده، زخم‌های روده، تنظیم کلسترول، سندرم خستگی مزمن (CFS)، مشکلات کبد و کیسه صفرا، تحریک قلب و گردش خون، وَرَم چشم، سرماخوردگی، سردرد، درد عصبی و ماهیچه، کبودی، تحریک اشتها، مشکلات خفیف در خواب و سایر بیماری‌ها نیز مؤثر است.

نارنج چگونه عمل می‌کند؟

نارنج مواد شیمیایی زیادی دارد که روی دستگاه عصبی تأثیر می‌گذارد. غلظت و تأثیر این مواد شیمیایی می‌تواند بسته‌به بخش مصرفی گیاه و روشی که برای آماده‌سازی آن استفاده می‌شود، تغییر کند. این مواد شیمیایی می‌تواند رگ‌های خونی را تنگ کند، فشار خون را افزایش دهد و ضربان قلب را سریع‌تر کند.

آیا جای نگرانی وجود دارد؟

به‌نظر مصرف نارنج در غذا برای کودکان و بزرگ‌سالان مشکلی ایجاد نمی‌کند. احتمالا استفاده از روغن نارنج برای پوست یا برای استنشاق در رایحه‌درمانی ایرادی ندارد.

اما مصرف نارنج در مکمل‌ها برای مصارف پزشکی مانند کاهش وزن چندان ایمن نیست. همچنین مصرف نارنج همراه با مواد محرکی مانند کافئین یا گیاهان دارای کافئین خطر فشار خون بالا، غَش، حمله‌ی قلبی، سکته‌ی مغزی و سایر عوارض را افزایش می‌دهد.

براساس بعضی گزارش‌ها، نارنج در بعضی افراد سبب سردرد مانند میگرن و سردرد‌های خوشه‌ای می‌شود.

مصرف نارنج حساسیت پوست را در برابر نور خورشید افزایش می‌دهد. اگر نارنج مصرف می‌کنید، بهتر است در محیط بیرون از کِرِم ضدآفتاب استفاده کنید؛ به‌خصوص اگر پوست‌تان روشن است.

هشدارها

۱. بارداری و شیردهی

مصرف غذایی نارنج در دوران بارداری مشکلی ایجاد نمی‌کند بااین‌حال اگر به‌عنوان دارو مصرف شود ممکن است مشکل‌ساز باشد. اثر نارنج در شیردهی نوزادان شناخته‌شده نیست، اما برای اطمینان از نارنج در دوارن بارداری و شیردهی استفاده نکنید.

۲. دیابت

براساس بعضی مدارک، مصرف نارنج در میزان قند خون بیماران مبتلا به دیابت نوع دو اختلال ایجاد می‌کند. در این مواقع در مصرف نارنج احتیاط کنید و سطح قند خون‌تان را به‌طور پیوسته کنترل کنید.

۳. افزایش فشار خون

براساس برخی مطالعات، مصرف نارنج به‌خصوص اگر با کافئین ترکیب شود می‌تواند فشار خون را در افراد سالم افزایش دهد. اما در بعضی از مطالعات هیچ علائمی از افزایش فشار خون مشخص نشد. درمورد تأثیر نارنج در افرادی که مستعد فشار خون بالا هستند مطالعه‌ی جدیدی وجود ندارد. بااین‌حال اگر فشار خون‌تان بالا است، خطر نکنید و از مصرف نارنج به‌خصوص همراه با مواد تحریک‌کننده‌ای مثل کافئین خودداری کنید.

۴. آبِ سیاه (Glaucoma)

آب سیاه اصطلاحی برای توصیف گروهی از اختلالات چشمی با علت‌های متفاوت ولی اثری بالینی و مشترک بر روی چشم. مصرف نارنج می‌تواند گلوسمی را بدتر کند. اگر به این بیماری مبتلا هستید از مصرف نارنج خودداری کنید.

۵. بیماری قلبی

مصرف نارنج با کافئین و سایر مواد تحریک‌کننده می‌تواند خطر عوارض جانبی در افراد مبتلا به سندرم کیوتی (QT) را افزایش دهد (محققان نام این بیماری را بعد از تهیه‌ی الگوهای امواج قلبی با الکتروکاردیوگرافی انتخاب کردند).

۶. ضربان قلب نامنظم (آریتمی قلبی)

براساس مطالعات، مصرف نارنج به‌خصوص اگر با موادی مثل کافئین ترکیب شود می‌تواند ضربان قلب را در افراد سالم افزایش دهد. سایر مطالعات هیچ تأثیری را نشان نمی‌دهد. بااین‌حال مطالعه‌ای دررابطه با تأثیر نارنج در افراد مبتلا به بی‌نظمی قلبی موجود نیست. اگر بی‌نظمی ضربان قلب دارید از مصرف نارنج به‌ویژه با مواد محرک خودداری کنید.

۷. جراحی

نارنج مثل محرک عمل می‌کند، بنابراین می‌تواند با افزایش ضربان قلب و فشار خون، در جراحی اختلال ایجاد کند.

۸. تداخل با داروهای ضدافسردگی

نارنج حاوی مواد شیمیایی است که بدن را تحریک می‌کند. بعضی از داروهای ضدافسردگی این مواد شیمیایی را افزایش می‌دهد. مصرف نارنج با این مواد می‌تواند عوارضی مثل ضربان قلب، فشار خون بالا، تشنج، عصبانیت و مانند آنها را به‌همراه داشته باشد.

از داروهای ضدافسردگی می توان به فنلزیل (ناردیل)، ترانیل سیپرامین (پارنات) اشاره کرد.

نکته‌ی بسیار مهم: برای مصرف همه‌ی ترکیب‌هایی که در زیر می‌خوانید، ابتدا با پزشک خود مشورت کنید.

میدوزولام (داروی بیهوشی)

بدن برای خلاص شدن از میدوزولام، آن را تجزیه می کند. مصرف نارنج سرعت ازبین‌بردن میدوزولام را کاهش می‌دهد. به‌همین‌دلیل مصرف نارنج به‌همراه میدوزولام می‌تواند سبب افزایش عوارض جانبی ناشی از میدوزولام شود.

کافئین (اِکسدرین، آناسین، ووارین)

نارنج و کافئین هر دو از مواد تحریک‌کننده هستند. مصرف هم‌زمان این دو ماده فشار خون را افزایش می‌دهد و ضربان قلب را بالا می‌برد. این اتفاق می‌تواند به حمله‌ی قلبی و سکته‌ی مغزی منجر شود.

دکسترومتورفان (روبیتوسین)

بدن برای رهایی از دکسترومتورفان آن را تجزیه می‌کند. مصرف نارنج با این دارو می‌تواند سرعت تجزیه‌ی آن را کاهش دهد و سبب ایجاد عوارض جانبی شود.

فلودیپین (پلندیل)

فلودیپین برای فشار خون پایین استفاده می‌شود. بدن برای رهایی از فلودیپین آن را تجزیه می‌کند. مصرف نارنج می‌تواند سرعت تجزیه را کم کند و اثرات جانبی فیلودیپین را افزایش دهد.

ایندیناویر (کریکسی‌وان)

ایندیناویر برای درمان بیماری‌هایی مثل ایدز یا اچ‌آی‌وی (HIV) استفاده می‌شود. این دارو در بدن تجزیه می‌شود. مصرف نارنج سرعت تجزیه‌ی این دارو را کاهش می‌دهد. مصرف هم‌زمان نارنج و ایندیناویر می‌تواند اثرات جانبی این دارو را بیشتر کند.

۹. داروهایی که در کبد تغییر می‌یابند

بعضی دارو‌ها درون کبد تجزیه می‌شوند تا از بدن دفع شوند. مصرف نارنج می‌تواند در سرعت تجزیه‌ی این داروها توسط کبد تأثیر بگذارد و میزان تأثیر و اثرات جانبی دارو در بدن را بیشتر کند. درصورتی‌که از این دسته داروها استفاده می‌کنید، برای مصرف نارنج با پزشک خود مشورت کنید.

ازجمله‌ی این داروها می‌توان به لواستاتین (مواکور)، کتوکنازول (نیزورال)، ایتراکونازول (اسپورانوکس)، فکسوفنادین (آلگرا)، تریزولام (هالکوئین) اشاره کرد.

۱۰. داروهای مرتبط با دیابت

برای مصرف این ترکیب با پزشک خود مشورت کنید.

ممکن است نارنج قندخون را پایین بیاورد. داروهای ضددیابت هم برای کاهش قندخون مصرف می‌شوند. مصرف هم‌زمان این دو ماده‌ی غذایی می‌تواند قند خون را به‌شدت کاهش دهد. در این زمان مرتب قندخون را چک کنید. شاید لازم باشد که میزان داروهای مصرفی خود را تغییر دهید.

از میان داروهای مرتب با دیابت می‌توان به گِلی‌مپرید (آماریل)، گِلی‌بن‌کرامید (میکروناز)، انسولین، متفورمین، پیوگِلی‌تازون (اکتوز)، روزی‌گِلی‌تازون (آوادیا) اشاره کرد.

۱۱. داروهای مرتبط با بی‌نظمی قلبی

نارنج می‌تواند ضربان قلب را بیشتر کند. مصرف هم‌زمان نارنج و بعضی از داروها می‌تواند عوارض جانبی جدی مانند بی‌نظمی ضربان قلب را به‌همراه داشته باشد.

ازجمله داروهایی که سبب بی‌نظمی در ضربان قلب می‌شود می‌توان به آمیودارون (کاردارون)، دیوپرامید (نارپاس)، دوفیتیلید (تیکوسین)، ایبوتیلید (کارورت)، پروکاین‌آمید (پرونستیل)، کوئی‌نیدین، سوتالول (بتاپک)، تیوریدازین (ملاری) اشاره کرد.

۱۲. داروهای محرک

داروهای محرک سرعت عمل دستگاه عصبی را بیشتر می‌کند. درنتیجه فرد حالت وحشت‌زده دارد و ضربان قلبش افزایش می‌یابد. نارنج هم می‌تواند سرعت عمل دستگاه عصبی را بیشتر کند. مصرف هم‌زمان نارنج و این دسته از داروها می‌تواند مشکلات جدی مثل افزایش ضربان قلب و افزایش فشار خون را به‌همراه داشته باشد. از مصرف هم‌زمان این مواد با هم خودداری کنید.

از این داروها می‌توان دی‌اتیل‌پروپیون(تیونات)، اپی‌نفرین، فنترمین (لونامین)، سودواِفِدرین (سودافید) را نام برد.