دانهٔ زنیان یکی از گیاهان دارویی بسیار مفید است که برای درمان مشکلات معده از آن استفاده می‌کنند. این دانهٔ فوق‌العاده به‌جز درمان ناراحتی‌های معده خواص دیگری برای سلامتی دارد. می‌توان دانهٔ زنیان را به صورت خام یا پودر استفاده کرد یا می‌توانید آن را با سایر گیاهان ترکیب کنید و در رژیم غذایی خود بگنجانید. دانهٔ زنیان در کشورهای مختلف به نام‌های مختلفی شناخته می‌شود. در این مقاله ۴۵ مورد از خواص زنیان آورده شده است.
ساختار گیاه زنیان
این گیاه هم مانند رازیانه، بادیان رومی، شِوید و زیره به یک خانواده تعلق دارد.
- شکل: بیضی و مضرس (دندانه‌دار)؛
- اندازه: بسیار کوچک؛
- رنگ: بین زرد- قهوه‌ای تا سبز خاکستری؛
- طعم: تند و تیز؛
- برگ: شبیه پَرهای کوچک؛
- عطر و بو: قَوی شبیه آویشن.
ارزش غذایی دانهٔ زنیان و روغن آن
هر ۱۰۰ گرم از دانهٔ زنیان شامل موارد زیر است:
- پروتئین: ۱۷/۱ درصد؛
- چربی: ۲۱/۸ درصد؛
- موادمعدنی: ۷/۹ درصد؛
- فیبر: ۲۱/۲ درصد؛
- کربوهیدرات: ۲۴/۶ درصد.
همچنین دانهٔ زنیان حاوی کلسیم، تیامین، ریبوفلاوین، فسفر، آهن و نیاسین است. روغن زنیان از دانه‌های آن تهیه می‌شود که دارای ۲/۵ تا ۵ درصد روغن است. از برگ‌ها و گل‌های زنیان برای استخراج روغن استفاده می‌شود و دارای ۳۵ تا ۶۰ درصد تیمول است. از این روغن بی‌رنگ یا قهوه‌ای کمرنگ به‌طور گسترده‌ای به‌عنوان میکروب‌کش و قارچ‌کش استفاده می‌کنند.
۴۵ مشکل سلامتی که دانه زنیان به رفع آنها کمک می‌کند
۱. اسیدی شدن دستگاه گوارش
یک قاشق غذاخوری دانهٔ زنیان با یک قاشق غذاخوری زیرهٔ سبز را با هم ترکیب کنید. این ترکیب را با مقداری پودر زنجبیل به‌صورت روزانه مصرف کنید. این درمان طبیعی بهترین روش برای رفع مشکلات وخیم هاضمه است. همچنین برای درمان اسیدیته و مشکل رفلاکس اسیدی مناسب است.
۲. یبوست
دانهٔ زنیان برای درمان مشکلات مربوط به هاضمه بسیار مناسب است. بنابراین برای خلاصی از شر یبوست به شما کمک کند. دانهٔ زنیان هیچ‌گونه اثر جانبی ندارد.
۳. اختلالات کلیوی
دانهٔ زنیان برای درمان سنگ‌های کلیه بسیار ضروری است. همچنین برای درمان یا کاهش دردهای ناشی از اختلالات کلیوی بسیار مفید است.
۴. آسم (تنگی نفس)
مصرف دانهٔ زنیان با آب گرم سرماخوردگی را به‌سرعت تسکین می‌دهد و سرفه و مخاط را از بدن دفع می‌کند. همچنین برای درمان برونشیت و آسم مناسب است. می‌توان دوبار در روز دانهٔ زنیان را به‌همراه شکر زرد استفاده کرد.
۵. کبد و کلیه
برای درمان درد روده که در نتیجهٔ سوءهاضمه و التهاب ایجاد می‌شود، آب زنیان را بنوشید. همچنین مصرف این گیاه برای درمان عملکرد نامناسب کبد و کلیه بسیار مناسب است.
۶. مشکلات دهان و دندان
دانهٔ زنیان سبب جلوگیری یا بهبودی درد دندان می‌شود. برای درمان درد دندان، بوی بد دهان و پوسیدگی دندان دهان خود را با مقداری روغن میخک، مقداری روغن زنیان و آب بشویید. این راه بهترین روش برای حفظ بهداشت دهان و دندان است.
۷. سرماخوردگی
این دانه بهترین روش طبیعی برای درمان علائم سرماخوردگی مانند انسداد بینی است. بخور زنیان در آب داغ بهترین تسکین است.
۸. خارش، سوختگی و اگزما
دانهٔ زنیان را با آب ولرم مخلوط کنید تا به صورت خمیر دربیاید. این خمیر را به هر منطقه‌ای از صورت یا بدن که لازم است بزنید. همچنین سعی کنید تا منطقه‌ی آسیب‌دیده را با آب زنیان بشویید تا اثر بیشتری داشته باشد. برای تورم ناشی از سوختگی، جوش یا اگزما دانهٔ زنیان خرد‌شده را با آب لیمو ترکیب کنید. این ماده به از بین بردن تورم کمک می‌کند.
۹. خونریزی بیش‌ازحد و عادت ماهیانهٔ نامنظم
خانم‌هایی که این مشکلات را دارند می‌توانند آب زنیان را بنوشند. شب مقداری دانهٔ زنیان را در ظرفی که از آب پر شده است بریزید. آن را از صافی رد کنید و در صبح بنوشید.
۱۰. مشکلات هاضمه
دانهٔ زنیان برای مشکلات هاضمه مفید است. جویدن یک قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان با شکر کمک می‌کند تا از شر سوءهاضمه خلاص شوید. همچنین می‌توانید دانه را بدون شکر مصرف کنید.
۱۱. آرتریت
روغن دانهٔ زنیان روش بسیار مفیدی برای درمان درد آرتریت است. به‌طور مرتب، مفاصل آسیب‌دیده را با روغن دانهٔ زنیان ماساژ دهید تا از درد آرتریت خلاص شوید.
۱۲. اسهال
دانهٔ زنیان دارویی طبیعی برای اسهال خونی و اسهال است. مشتی از دانهٔ زنیان را در یک لیوان آب بجوشانید. سپس اجازه بدهید سرد شود و دوبار در روز آن را مصرف کنید. این یکی از روش‌های مرسوم برای درمان سوءهاضمه و اسهال خونی است.
۱۳. عفونت‌های ویروسی
ماست را با پودر دانهٔ زنیان ترکیب کنید. این خمیر را به صورت‌تان بزنید و اجازه دهید تا در طول شب روی صورت شما باقی بماند. این‌کار به برطرف شدن جای جوش کمک می‌کند. برای اثربخشی بهتر صبح‌ها صورت‌تان را با آب ولرم بشویید.
۱۴. آنفولانزا
دانهٔ زنیان را همراه با دارچین در آب بجوشانید. از صافی رد کنید و ۴ بار در روز آن را بنوشید تا آنفولانزا برطرف شود.
۱۵. دفع پشه
روغن خردل را با دانهٔ زنیان آسیاب‌شده مخلوط کنید. تکه‌های مقوا را به این ترکیب آغشته کنید و در گوشه‌های خانه قرار بدهید. با این‌کار از شر پشه‌ها‌ی اتاق خلاص می‌شوید.
۱۶. بی‌اشتهایی
دانهٔ زنیان، دانهٔ رازیانه، پودر زنجبیل خشک‌شده، نمک و دانهٔ زیرهٔ سیاه را مخلوط و آسیاب کنید. روغن داغ را به مخلوط اضافه کنید و آن را با برنج پخته‌شده ترکیب کنید. این ترکیب می‌تواند اشتها را بیشتر کند.
۱۷. هموروئید
گل‌های خشک‌شدهٔ انار، دانهٔ خشخاش و برگ‌های خشک‌شدهٔ چریش یا نیم (neem) را با هم ترکیب کنید. در زمان خونریزی مقعدی دوبار در روز این مخلوط را به همراه شیر مصرف کنید. برای به حداقل رساندن این مشکل، آبدوغ را همراه با پودر دانهٔ زنیان و سنگ نمک بعد از ناهار یا شام بنوشید.
۱۸. التیام درد
دانهٔ زنیان، دانهٔ پیاز و دانهٔ شنبلیله را با اسفرزه مخلوط و آسیاب کنید و هر روز صبح یک قاشق چای‌خوری از آن را مصرف کنید. اثرات مصرف این پودر با معدهٔ خالی بهتر است و نتایج مثبتی دارد.
۱۹. ناتوانی جنسی
دانهٔ زنیان را با مقداری هستهٔ تمبر هندی و کرهٔ تصفیه‌شده برشته کنید. آنها را به‌خوبی آسیاب کنید و یک قاشق چای‌خوری از این مخلوط را به یک لیوان شیر و عسل اضافه کنید. این یک روش اثبات‌شده برای کاهش ناتوانی جنسی است. برای اثربخشی بیشتر هر شب از این مخلوط استفاده کنید.
۲۰. شیردهی
دانهٔ زنیان را با دانهٔ رازیانه مخلوط کنید. این ترکیب برای پاک‌سازی رحم و افزایش تولید شیر مادر استفاده می‌شود. ۱ قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان را به ۱ لیتر آب اضافه کنید. ۵ دقیقه آن را بجوشانید و سپس اجازه دهید تا سرد شود. برای اثربخشی بهتر هر روز آن را مصرف کنید.
۲۱. گرفتگی‌های قاعدگی
دانهٔ زنیان به‌عنوان تقویت‌کنندهٔ اعصاب عمل می‌کند. بنابراین می‌تواند گرفتگی‌های قاعدگی در زمان عادت ماهیانه را کاهش دهد. فواید دانهٔ زنیان بسیار اعجاب‌انگیز است. همچنین برای آرامش‌بخشی سریع می‌توانید روغن آن را روی ماهیچه بمالید.
۲۲. مشکلات معده
۳ قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان را در آب لیمو خیس کنید و در سایه خشک کنید. سپس آن را آسیاب کنید و با مقداری نمک سیاه ترکیب کنید و دوبار در روز با آب ولرم بخورید. این‌کار روشی مناسب برای درمان بی اشتهایی، نفخ شکم و سایر مشکلات معده است. این ماده را به‌صورت روزانه مصرف کنید تا نتیجهٔ دلخواه را به دست آورید.
۲۳. آروغ زدن
بسیاری از مشکلات مربوط به گازهای معده می‌تواند با ترکیب زنجبیل خشک‌شده، دانهٔ زنیان و نمک سیاه درمان شود. این ترکیب برای درمان گاز معده، سوءهاضمه و آروغ زدن مفید است. می‌توانید این ترکیب را در آب گرم و هل حل کنید و بنوشید.
۲۴. میگرن
دانه‌های زنیان را در یک ورق کاغذ بپیچید و بو کنید. این کار برای کاهش سردردهای میگرنی مفید است. همچنین می‌توان برای درمان سایر مشکلات مربوط به سر دانه‌های زنیان را سوزاند و استنشاق کرد.
۲۵. سلامت قلب
برای تحریک قلب یک قاشق غذاخوری دانهٔ زنیان را با آب گرم مصرف کنید. این روش برای درمان درد قفسه سینه هم مناسب است. برای اثربخشی سریع‌تر می‌توانید یک قاشق چای‌خوری شکر زرد را با مقداری دانهٔ زنیان مخلوط کنید.
۲۶. مشروبات الکلی
این گیاه برای افرادی که می‌خواهند از اعتیاد به الکل خلاص شوند مناسب است. جویدن روزانهٔ دانهٔ زنیان کمک می‌کند تا میل به الکل کم شود.
۲۷. افزایش تعداد اسپرم
دانهٔ زنیان را با مقداری هستهٔ تمبرهندی و کرهٔ تصفیه‌شده برشته کنید. تمام این مواد را آسیاب کنید. سپس یک قاشق چای‌خوری از این مواد را در یک لیوان شیر و عسل حل کنید. این کار روشی مؤثر برای افزایش تعداد اسپرم و درمان انزال زودرس است. برای اینکه نتیجهٔ بهتری بگیرید هر شب آن را مصرف کنید.
۲۸. حشره‌کش
این دانهٔ مفید علاوه‌بر اینکه خواص درمانی دارد، به‌طور گسترده در تهیهٔ غذا استفاده می‌شود. همچنین دانهٔ زنیان به‌عنوان حشره‌کش استفاده می‌شود. استفاده از دانهٔ زنیان روشی مرسوم برای درمان نیش حشرات سمی است.
۲۹. استفاده در آشپزی
این دانهٔ مفید به‌عنوان ادویه در انواع غذاهای هندی استفاده می‌شود. این دانه را می‌توان به‌صورت برشته‌شده، سرخ‌شده در روغن یا در ترکیب با سایر ادویه‌ها استفاده کرد. زنیان برای هضم بهتر غذا در مقدار کم برای تولید بیسکوییت، اسنک، سس، سوپ، نوشیدنی‌های بدون الکل و ترشی استفاده می‌شود.
۳۰. جوش
یکی دیگر از خواص زنیان درمان جای جوش است. پودر دانهٔ زنیان را با ماست ترکیب کنید و روی صورت خود قرار دهید. بعد از سی دقیقه آن را با آب گرم بشویید. این روش درمانی می‌تواند جای جوش را کمرنگ کند.
۳۱. کاهش وزن
نوشیدن نصف لیوان آب و دانهٔ زنیان خیس‌شده با معدهٔ خالی به حل شدن چربی کمک می‌کند. هر روز صبح با معدهٔ خالی یک قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان میل کنید. این کار سبب می‌شود تا در یک ماه ۴ تا ۵ کیلوگرم وزن کم کنید.
۳۲. شب ادراری
۵۰ گرم کنجد سیاه، ۲۵ گرم دانهٔ زنیان و ۱۰۰ گرم شکر زرد را با هم مخلوط کنید. روزی دوبار ۱ قاشق چای‌خوری از این مخلوط را مصرف کنید. این کار به درمان تکرر ادرار و شب ادراری کمک می‌کند.
۳۳. گوش درد
۱ قاشق چای‌خوری سیر و ۲ قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان را در روغن کنجد سیاه حرارت دهید تا به رنگ قرمز در بیاید. اجازه دهید تا سرد شود و آن را از صافی رد کنید و چند قطره از آن را داخل گوش بریزید. این روش برای درمان التهاب گوش هم مناسب است.
۳۴. نفخ شکم
۳ قاشق غذاخوری دانهٔ زنیان را در آب لیمو خیس کنید. بعد از اینکه آن را در سایه خشک کردید با مقداری نمک سیاه ترکیب و پودر کنید و دوبار در روز ۱ قاشق چای‌خوری از آن را با آب گرم مخلوط کنید و مصرف کنید.
۳۵. درد مفاصل
برای تسکین درد مفاصل، مارچوبه، دانهٔ زیرهٔ سیاه، دانهٔ شنبلیله و دانهٔ زنیان را با هم مخلوط کنید. سپس پودر کنید و هر روز صبح نصف قاشق چای‌خوری از آن را بخورید.
۳۶. توقف سفید شدن مو
- ۲ تا ۳ عدد برگ کاری (زردچوبه هندی)؛
- ۲ عدد کشمش؛
- سرانگشت دانهٔ زنیان؛
- و مقداری شکر برای طعم دادن.
برگ کاری، کشمش و دانهٔ زنیان را در یک فنجان آب بریزید و بپزید. در صورت لزوم برای طعم دادن به آن شکر اضافه کنید. روزی یک لیوان از آن بنوشید. این روش سفید شدن مو را متوقف می‌کند.
۳۷. کولیت
۱ قاشق چای‌خوری دانهٔ زنیان و و نصف قاشق چای‌خوری دانهٔ رازیانه را در نیم‌لیتر آب بجوشانید. به‌مدت ۵ دقیقه روی شعلهٔ متوسط بپزید. اجازه دهید سرد شود و آن را از صافی رد کنید. روزانه بعد از هر وعدهٔ غذایی یک فنجان از آن بنوشید.
۳۸. دیابت
مقداری برگ‌های نیم (neem) را در سایه خشک کنید. آن را پودر کنید و در یک شیشه نگه دارید. شب یک قاشق چای‌خوری از پودر را با نصف قاشق چای‌خوری پودر دانهٔ زیره و پودر دانهٔ زنیان در شیر داغ مخلوط کنید و به‌مدت ۳۰ روز آن را مصرف کنید.
۳۹. از کار افتادگی
خیس کردن دانهٔ زنیان در آب و مصرف روزانهٔ آن می‌تواند به درمان از کار افتادگی و لرزش کمک کند.
۴۰. پاک‌کنندهٔ چشم
یک مشت دانهٔ زنیان را در آب بجوشانید. با این آب چشم‌تان را بشویید تا تمیز شود.
۴۱. مشکل شنوایی
در زمان قدیم از دانهٔ زنیان برای درمان مشکلات شنوایی استفاده می‌شد. چند قطره از روغن دانهٔ زنیان را در گوش‌تان بریزید تا از این وضعیت خلاص شوید.
۴۲. پاک‌کنندهٔ بدن
مصرف چای دانهٔ زنیان می‌تواند به پاک‌سازی سموم بدن کمک کند. به‌همین دلیل می‌تواند بسیاری از مشکلات پوستی و بیماری‌های مربوط به آن را کاهش دهد. این کار به تصفیهٔ خون و بهبود جریان خون در بدن کمک می‌کند.
۴۳. سنگ مثانه
برای از بین بردن سنگ مثانه روزانه ۶ گرم دانهٔ زنیان مصرف کنید.
۴۴. منوراژی (خونریزی زیاد قاعدگی)
۲۵ گرم دانهٔ زنیان را یک شب کامل درون آب خیس کنید. سپس آن را آسیاب کنید و صبح بنوشید.
۴۵. کهیر
۱ گرم دانهٔ زنیان را با ۳ گرم شکر زرد مصرف کنید. این روش درمانی مفیدی برای کهیر است.
نکاتی در مورد نگهداری و مصرف دانهٔ زنیان
- دانهٔ زنیان را از مکان‌های مرطوب و همچنین تماس مستقیم نور آفتاب دور نگه دارید؛
- دانهٔ زنیان را نمی‌توان برای مدت طولانی ذخیره کرد؛
- از مصرف بیش‌از‌اندازهٔ این دانه خودداری کنید. مصرف زیاد در بعضی از افراد می‌تواند سبب تهوع، استفراغ، تحریک پوستی، حساسیت و سردرد شود؛
- مصرف مناسب دانهٔ زنیان اثرات جانبی ندارد؛
- این دانه را در بطری‌هایی با درب محکم در جای خنک و خشک نگه دارید؛
- افراد دارای مشکلات کبدی و اسیدیتهٔ بالا باید از مصرف دانهٔ زنیان خودداری کنند.
