زردچوبه ادویه‌ای است که تقریبا در همه‌ی غذاهای ایرانی پیدا می‌شود. خواص زردچوبه برای سلامتی بی‌شمار است و مطالعات مختلف از تأثیر مثبت آن بر سلامت مغز و بدن حکایت دارند. با این مطلب همراه باشید تا با خواص زردچوبه برای سلامتی آشنا شوید.
۱. داشتن ترکیبات زیست‌فعال با خواص درمانی بالا
هزاران سال است که زردچوبه به‌عنوان ادویه و گیاهی دارویی در هندوستان مصرف می‌شود اما علم به‌تازگی خواص درمانی این گیاه را شناسایی کرده است. بیشتر خواص زردچوبه به‌خاطر وجود ترکیباتی به نام کورکومینویدها و در صدر آنها «کورکومین» است. کورکومین جزء فعال موجود در زردچوبه و یک آنتی اکسیدان و ضدالتهاب قوی است.
البته میزان کورکومین موجود در زردچوبه کم است و تنها ۳٪ از وزن زردچوبه را به خود اختصاص می‌دهد. در بیشتر مطالعات انجام‌گرفته بر روی زردچوبه، از مکمل کورکومین به مقدار یک گرم در روز استفاده شده است. دریافت این مقدار کورکومین با مصرف عادی زردچوبه بسیار سخت است، بنابراین برای بهره‌مندی از تمام خواص زردچوبه می‌توان از مکمل‌های آن نیز استفاده کرد که محتوی مقدار بالایی کورکومین هستند.
متأسفانه جذب زردچوبه توسط جریان خون بسیار ضعیف است. برای بهره‌گیری هرچه بیشتر از خواص زردچوبه و افزایش جذب آن، بهتر است آن را با فلفل سیاه مصرف کنید. فلفل سیاه محتوی پیپرین است و می‌تواند جذب زردچوبه را تا ۲۰۰۰٪ افزایش بدهد.
۲. خاصیت ضدالتهابی
یکی از خواص زردچوبه این است که در بدن با مهاجمان خارجی مبارزه می‌کند و در ترمیم بسیاری از آسیب‌ها نقش مؤثری دارد. بدون التهابات، بسیاری از عوامل بیماری‌زا مانند باکتری‌ها به‌راحتی بر ما چیره می‌شوند و ما را می‌کُشند. التهابات کوتاه‌مدت مفید هستند، ولی التهابات بلندمدت و التهابات نابه‌جا علیه بافت‌های خودی، می‌توانند مشکلاتی جدی به‌وجود بیاورند.
التهابات مزمن منجر به بروز بیماری‌های خطرناکی از جمله بیماری‌های قلبی، سرطان، نشانگان سوخت‌وسازی (سندروم متابولیک)، آلزایمر و بیماری‌های دژنراتیو (تباهی) می‌شوند. هر ماده‌ای که با التهابات مبارزه کند، می‌تواند در پیشگیری از این بیماری‌ها مؤثر باشد. زردچوبه یکی از موادی است که در درمان التهاب بسیار مؤثر است و از این لحاظ با بسیاری از داروهای ضدالتهاب برابری می‌کند.
زردچوبه در سطح مولکولی با التهابات مبارزه می‌کند. مولکول NF-kB می‌تواند با رفتن به داخل سلول، ژن‌های مسئول التهابات را فعال کند و نقش مهمی در بروز بسیاری از بیماری‌های مزمن داشته باشد. کورکومین می‌تواند مانع از این فعالیت مولکول NF-kB شود. چون مبحث التهابات بسیار پیچیده است، وارد جزئیات بیشتر نمی‌شویم.
در برخی مطالعات، قدرت کورکومین با داروهای ضدالتهابِ شناخته‌شده‌‌ای که در بازار وجود دارند، برابری می‌کرد ولی عوارض جانبی این داروها را نداشت.
۳. قدرت بالای آنتی‌اکسیدانی
رادیکال‌های آزاد می‌توانند در بروز آسیب‌های اکسیداتیو مؤثر باشند. رادیکال آزاد به اتم، مولکول یا یونی گفته می‌شود که الکترون جفت‌نشده داشته باشد. رادیکال‌های آزاد تمایل زیادی به واکنش با اجزای آلی مانند پروتئین، اسیدهای چرب و DNA دارند. بیماری‌های قلبی، سرطان، آسیب‌های مغزی، مشکلات عضلانی و در کل تضعیف سیستم دفاعی بدن حاصل فعالیت رادیکال‌های آزاد است.
آنتی‌اکسیدان‌ها به‌خاطر دفاع از بدن در مقابل آسیب‌های ناشی از رادیکال‌های آزاد، اهمیت چشمگیری دارند. کورکومین به‌واسطه‌ی ساختار شیمیایی خود می‌تواند رادیکال‌های آزاد را در بدن خنثی کند. علاوه بر این، کورکومین فعالیت آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی را در بدن افزایش می‌دهد بنابراین کورکومین به دو روش با رادیکال‌های آزاد مبارزه می‌کند:
- مقابله‌‌ی مستقیم با آنها؛
- تحریک مکانیسم‌های آنتی‌اکسیدانی بدن.
۴. افزایش سلامت مغز
در گذشته تصور می‌شد که نورون‌ها در دوران بزرگسالی توانایی تقسیم و تکثیر شدن ندارند، اما امروزه می‌دانیم این‌گونه نیست. نورون‌ها می‌توانند در بعضی از نقاط مغز، اتصالات جدیدی به‌وجود بیاورند و با تکثیر، تعدادشان افزایش یابد. یکی از عوامل محرک تکثیر نورون‌ها، نوعی هورمون رشد به نام فاکتور نورون‌زایی مشتق‌شده از مغز (BDNF) است.
بسیاری از اختلالات مغز مانند افسردگی و آلزایمر، ناشی از کاهش میزان BDNF است. کورکومین می‌تواند میزان BDNF را در مغز افزایش بدهد و درنتیجه بسیاری از بیماری‌های مغزی و اختلالات ناشی از افزایش سن را متوقف کند یا به تأخیر بیندازد. همچنین این امکان وجود دارد که کورکومین با افزایش BDNF بتواند موجب تقویت حافظه و باهوش‌تر شدن‌تان شود. البته تأیید قطعی این موضوع نیازمند انجام آزمایش‌هایی بر روی انسان است.
۵. کاهش بیماری‌های قلبی
بیماری‌های قلبی بزرگ‌ترین قاتلان در جهان هستند. دهه‌هاست که پژوهشگران به تحقیق بر روی این قاتلان پرداخته‌اند و در این مدت به پیشرفت‌های چشمگیری دست یافته‌اند. بیماری‌های قلبی بسیار پیچیده‌اند و عوامل متعددی در بروز آنها مؤثر است. به نظر می‌رسد کورکومین موجود در زردچوبه بتواند بیماری‌های قلبی را چند قدمی از شما دور کند. خاصیت کورکومین برای قلب، به‌خاطر بهبود عملکرد لایه‌ی درونرگی (اندوتلیوم) است. لایه‌ی درونرگی، لایه‌ی نازکی از سلول‌هاست که سطح داخلی رگ‌های خونی و لنفاوی را می‌پوشاند. اختلال عملکرد لایه‌ی درونرگی و عدم توانایی آن در تنظیم فشار خون و لخته‌‌شدن خون، از دلایل اصلی بروز بیماری‌های قلبی است.
مطالعات مختلفی تأثیرات مثبت زردچوبه را بر عملکرد لایه‌ی درونرگی نشان می‌دهند. به‌عنوان مثال در یک مطالعه تأثیر مثبت کورکومین بهاندازهی ورزش و در مطالعه‌ی دیگری بهاندازهی داروی آتورواستاتین (داروی کاهنده‌ی چربی خون) تخمین زده شد.
همان‌طور که پیش‌تر گفتیم، کورکومین موجب کاهش التهابات و اکسیداسیون می‌شود که این امر نیز به نوبه‌ی خود خطر بروز بیماری‌های قلبی را کاهش می‌دهد.
در مطالعه‌ای، بر روی ۱۲۱ بیماری که تحت عمل «جراحی کنارگذر سرخرگ تاجی» قرار گرفته بودند، پژوهش‌هایی انجام شد. به یک دسته از آنها از چند روز قبل تا چند روز پس از عمل، پلاسیبو (دارونما) و به دسته‌ی دیگر روزانه ۴ گرم کورکومین داده شد. خطر حمله قلبی در گروهی که کورکومین مصرف کرده بودند ۶۵٪ کاهش یافت.
۶. پیشگیری از سرطان و احتمالا درمان آن
با اینکه انواع مختلفی از سرطان وجود دارد، ولی میان آنها تشابهاتی وجود دارد. مصرف زردچوبه می‌تواند بر روی برخی از سرطان‌ها تأثیر بگذارد. محققان معتقدند کورکومین در درمان سرطان مؤثر است. کورکومین می‌تواند در مقیاس سلولی بر رشد و گسترش سرطان تأثیر بگذارد. مطالعات نشان می‌دهند که کورکومین می‌تواند در کاهش رگ‌زایی (فرایندی که مبنای تغییر شکل تومورها از حالت خفته به بدخیم است)، متاستاز (گسترش و مهاجرت سلول‌های سرطانی از یک بافت به بافت‌های دیگر) و نابودی سلول‌های سرطانی مؤثر باشد.
مطالعات آزمایشگاهی صورت‌گرفته بر روی حیوانات نشان می‌دهد که کورکومین می‌تواند رشد سلول‌های سرطانی را کاهش بدهد و مانع از رشد تومورها شود.
با اینکه مصرف مقدار زیاد کورکومین (به همراه ماده‌ای برای افزایش جذب مانند فلفل سیاه) برای درمان سرطان انسان‌ها به‌درستی مورد آزمایش قرار نگرفته است، ولی برخی شواهد نشان می‌دهند که مصرف کورکومین می‌تواند از بروز برخی سرطان‌ها به‌خصوص سرطان‌های دستگاه گوارشی (مانند سرطان روده بزرگ) در مراحل اولیه پیشگیری کند. نتیجه‌ی مطالعه‌ای در این زمینه، نشان از تأثیر کورکومین در کاهش ضایعات روده‌ی بزرگ دارد.
شاید روزی از کورکومین به‌طور گسترده‌ای برای درمان سرطان استفاده شود. در حال حاضر نمی‌توان در این زمینه با قاطعیت اظهارنظر کرد ولی نتایج مطالعات بسیار دلگرم‌کننده است.
۷. پیشگیری از آلزایمر و درمان آن
بیماری‌های نورودژنراتیو به بیماری‌هایی گفته می‌شود که به‌صورت پیش‌رونده موجب اختلال در عملکرد سلول‌های عصبی می‌شوند و با افزایش سن، بیشتر شیوع می‌یابند. آلزایمر عامل اصلی بروز زوال عقل و شایع‌ترین بیماری نورودژنراتیو است. متأسفانه بیماری آلزایمر هنوز درمان قطعی ندارد بنابراین پیشگیری از آن اهمیت مضاعفی پیدا می‌کند. کورکومین توانایی عبور از سد خونی مغزی را داراست و می‌تواند تأثیرات مثبتی در مغز بر جای بگذارد.
التهابات و آسیب‌های اکسیداتیو نیز در بروز بیماری آلزایمر مؤثرند. همان‌طور که اشاره کردیم، کورکومین بر هردوی این عوامل تأثیر می‌گذارد و درنتیجه از بروز آلزایمر جلوگیری می‌کند.
تشکیل نوعی پروتئین پیچیده به نام پلاک‌های آمیلوئیدی نقش مهمی در بروز آلزایمر دارد. براساس تحقیقات انجام‌گرفته، کورکومین موجود در زردچوبه می‌تواند این پلاک‌ها را از بین ببرد. با این وجود، تأثیرات کورکومین بر آلزایمر نیازمند مطالعات بیشتری است.
۸. درمان التهاب مفصلی (آرتریت)
امروزه آرتریت به یک مشکل عمده در دنیای مدرن تبدیل شده است. انواع مختلفی از آرتریت وجود دارد اما بیشتر آنها با ورم مفاصل همراه هستند. کورکومین با خواص ضدالتهابی‌اش می‌تواند به بهبود آرتریت کمک کند.
در مطالعه‌ای بر روی بیماران مبتلا به رماتیسم مفصلی، تأثیر کورکومین حتی از داروهای ضدالتهاب نیز بیشتر بود. بسیاری از مطالعات دیگر نیز از تأثیرات مثبت کورکومین بر کاهش علائم ورم مفصل حکایت دارند.
۹. خاصیت ضدافسردگی
درمان افسردگی از جمله خواص زردچوبه و کورکومین محسوب می‌شود. در مطالعه‌ای، ۶۰ بیمار به سه گروه تقسیم شدند. به یک گروه از بیماران داروی فلوکستین (یک داروی ضدافسردگی) و به گروه دیگر روزانه یک گرم کورکومین داده شد، گروه سوم نیز با فلوکستین و کورکومین به‌طور همزمان تحت مداوا قرار گرفتند. بعد از شش هفته گروه‌هایی که فقط کورکومین یا فلوکستین مصرف کرده بودند، تا حدی بهبود پیدا کردند. گروهی که به‌طور همزمان با فلوکستین و کورکومین تحت مداوا قرار گرفتند نیز بیشترین بهبودی را نشان می‌دادند. براساس این مطالعه، تأثیر ضدافسردگی کورکومین بهاندازهی داروهای ضدافسردگی ارزیابی شد.
همچنین افسردگی می‌تواند ناشی از کاهش سطح فاکتور نورون‌زایی مشتق‌شده از مغز (BDNF) و کوچک شدن اسبک مغز (هیپوکمپوس) باشد. هیپوکمپوس بخشی از مغز است که مسئول یادگیری و حافظه است. کورکومین با افزایش سطح BDNF می‌تواند در درمان افسردگی مؤثر باشد.
همچنین شواهدی وجود دارد که نشان می‌دهد کورکومین می‌تواند پیام‌رسان‌های مغزی مانند دوپامین و سروتونین را افزایش بدهد.
۱۰. به تأخیر انداختن پیری و بیماری‌های مرتبط با افزایش سن
یکی دیگر از خواص زردچوبه این است که پیری را به تعویق می‌اندازد. اگر کورکومین بتواند از بیماری‌های قلبی، آلزایمر و سرطان پیشگیری کند، پس در افزایش طول عمر مؤثر است. اکسیداسیون و التهابات موجب تسریع روند پیری می‌شوند و کورکومین با خواص آنتی‌اکسیدانی و ضدالتهابی‌اش می‌تواند این روند را به تأخیر بیندازد.
