۶۳۰ مقاله‌ی منتشرشده دربارهی خواص روغن سیاه دانه، به‌خوبی خواص آن را برای بدن آشکار می‌‌سازد. روغن سیاه دانه تقریبا هیچ عوارضی نداشته و فوایدی برای سلامتی‌تان دارد که فکرش را هم نمی‌کنید. کمک به سلامت پوست و مو، کاهش وزن، پیشگیری از سرطان و دیابت تنها بخشی از فوایدی است که روغن سیاه دانه برای سلامتی دارد. با ادامه‌ی این مطلب همراه شوید تا با خواص روغن سیاه دانه و همه‌چیز درمورد آن بیشتر آشنا شوید.
فواید منحصربه‌فرد روغن سیاه دانه برای سلامتی
سیاه دانه گیاهی بومی جنوب غربی آسیاست. سیاه دانه با نام‌های سیاه تخمه، شونیز و کمون هندی نیز شناخته میشود. بسیاری از متخصصان سیاه دانه را به‌عنوان نوش‌دارویی می‌شناسند که قادر به درمان بسیاری از بیماری‌ها مانند حساسیت و فشار خون بالا است.
امروزه برخی میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها به خطری جدی برای سلامت عمومی جوامع مختلف تبدیل شده‌اند. تحقیقی که دربارهی تأثیر سیاه دانه بر روی این میکروب‌ها صورت گرفته، بسیار امیدبخش است. براساس اعلام مؤسسه‌ی ملی سلامت امریکا، برخی سویه‌های مقاوم به درمان باکتری‌ها و ویروس‌ها، مشکلات زیر را در این کشور به‌وجود آورده‌اند:
- برخی سویه‌ها از باکتری‌ها و ویروس‌ها به درمان‌های آنتی‌بیوتیکی مقاوم شده‌اند و درمان آنها تقریبا غیرممکن است. این باکتری‌ها، ویروس‌ها یا بیماری‌های ناشی از آنها عبارت‌اند از: HIV (ایدز)، استافیلوکوک‌ها، سل، آنفولانزا، سوزاک، کاندیدا و مالاریا.
- تقریبا ۵ تا ۱۰ درصد بیمارانی که در بیمارستان بستری می‌شوند، دچار عفونت‌های ناشی از میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک می‌شوند.
- هر ساله ۹۰۰۰۰ نفر از بیماران، در اثر این بیماری‌ها می‌میرند. درحالی‌که در سال ۱۹۹۲ این آمار نزدیک به ۱۳۰۰۰ نفر در سال بود.
- بیمارانی که دچار آلودگی به این میکروب‌ها می‌شوند، معمولا باید مدت بیشتری در بیمارستان بمانند، به درمان‌های پیچیده‌تری نیاز دارند و زمان بازیابی آنها طولانی‌تر است.
براساس مطالعه‌ای که در کالج جواهر لعل‌نهرو صورت گرفت، محققان تأثیر روغن سیاه دانه را روی میکروب‌های مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها بررسی کردند. آنها نتایج حاصل را با برخی آنتی‌بیوتیک‌ها مانند آموکسی سیلین، گاتیفلوکساسین و تتراسایکلین مقایسه کردند. در این مطالعه بیش از ۱۴۴ سویه‌ی مقاوم به آنتی‌بیوتیک‌ها بررسی شدند. بیشتر آنها نسبت‌به آنتی‌بیوتیک‌ها مقاومت داشتند، ولی ۹۷ تای آنها با روغن سیاه دانه مهار شدند.
روغن سیاه دانه در کنار روغن مرزنگوش از محدود چیزهایی هستند که قدرت مبارزه با میکروب‌ها را دارند. این مطالعه نشان داد که روغن سیاه دانه در مبارزه با استافیلوکوکوس اورئوس و سودوموناس آئروژینوزا که دو سویه‌ی مقاوم به درمان هستند، توانایی بالایی دارد.
مهم‌ترین علت تأثیر روغن سیاه دانه روی بدن به‌خاطر وجود ۳ ماده‌‌ی شیمیایی طبیعی موجود در آن است. این ترکیبات شیمیایی مفید عبارت‌اند از: تیموکینون (TQ)، تیموهیدروکینون (THQ) و تیمول.
فیتوکمیکال‌ها: عامل اصلی در خواص سیاه دانه
فیتوکمیکال‌ها مواد شیمیایی گیاهی یا مواد مؤثر در گیاهان دارویی هستند. در راستای مقابله با بیماری‌های ناشی از کپک و مخمرهای مقاوم به داروهای ضدقارچ، به‌تازگی مطالعه‌ای انجام گرفت و در آن تأثیر سیاه دانه بر این بیماری‌ها بررسی شدند. براساس مطالعه‌ای که در مجله‌ی زیست‌شناسی مولکولی و بیوشیمی مصر به چاپ رسید، دانشمندان تأثیر تیموکینون، تیموهیدروکینون و تیمول را در برابر ۳۰ عامل بیماری‌زای انسان آزمایش کردند و از مشاهده‌ی نتایج زیر، شگفت‌زده شدند:
- هریک از ترکیبات قابلیت بازدارندگی ۱۰۰ درصدی در برابر ۳۰ عامل بیماری‌زای موردبررسی را نشان دادند.
- تیموکینون بهترین ترکیب در برابر مخمرها و درماتوفیت‌ها نشان داد. پس از آن، تیموهیدروکینون و تیمول قرار گرفتند.
- تیمول بیشترین خاصیت ضدمخمری را نشان داد. پس از آن، تیموکینون و تیموهیدروکینون قرار گرفتند.
جالب است که روغن سیاه دانه محتوی هر سه ترکیب شیمیایی منحصربه‌فردی است که برای درمان بیماری‌های مقاوم به داروهای ضدقارچ نیاز است. باتوجه به اینکه قارچ‌ها و مخمرها نمی‌توانند در حضور این فیتوکمیکال‌ها وجود داشته باشند، بنابراین جای تعجب ندارد که چرا محققان روغن سیاه دانه را برای بررسی در این آزمایش انتخاب کرده‌اند.
تیموکینون
تیموکینون یک ترکیب فعال در سیاه دانه است که دانشمندان از دهه‌ی ۱۹۶۰ میلادی آن را بررسی کرده‌اند. تیموکینون به‌خاطر خاصیت آنتی‌اکسیدانی، ضدالتهاب و ضدسرطان بودن خود شناخته شده است. این ترکیب می‌تواند به درمان و پیشگیری از انسفالومیلیت، دیابت، آسم و سرطان‌ها کمک کند.
جالب‌توجه است که تیموکینون علاوه‌بر ازبین‌بردن رادیکال‌های آزاد و رادیکال‌های سوپراکسید، از آنزیم‌های آنتی‌اکسیدانی گلوتاتیون پراکسیداز و گلوتاتیون-S-ترانسفراز محافظت می‌کند. هردوی این آنزیم‌ها با محافظت از کبد در برابر سموم، به سم‌زدایی از بدن و تقویت دفاع آنتی‌اکسیدانی سلول‌ها کمک می‌کنند.
تیموهیدروکینون
تیموهیدروکینون نیز مانند تیموکینون یکی از قوی‌ترین بازدارنده‌های طبیعی استیل‌کولین‌استراز در جهان است. بازدارنده‌های استیل‌کولین‌استراز ترکیبات شیمیایی‌ای هستند که فعالیت آنزیمی را متوقف می‌کنند. این امر زمان و مقدار انتقال‌دهنده‌های عصبی استیل‌کولین فعال باقی‌مانده در مغز را افزایش می‌دهد. برای اینکه از اهمیت این ویژگی تیموهیدروکینون آگاه شوید، باید بدانید که اَشکال دارویی بازدارنده‌های استیل‌کولین‌استراز در درمان بیماری‌های زیر مورداستفاده قرار می‌گیرند:
- آپاتی (بی‌تفاوتی)
- بیماری آلزایمر
- اوتیسم
- آب‌سیاه
- زوال عقل
- میاستنی گراویس
- بیماری‌های نورودژنراتیو (بیماری‌هایی که به‌صورت پیشرونده موجب اختلال در عملکرد سلول‌های عصبی می‌شوند)
- سندروم تندتپشی (افزایش ضربان قلب به‌طور غیرعادی)
- اسکیزوفرنی
- بیماری پارکینسون
باید به این امر توجه داشته باشید که مصرف این داروها برای بیماران، نیاز به صرف هزینه‌ی زیادی دارد. در این وضعیت استفاده از سیاه دانه به‌عنوان درمانی طبیعی و بی‌خطر می‌تواند برای بیماران جایگزینی سالم، گیاهی و پایدار باشد.
تیمول
تیمول جزء فعال روغن ضروری آویشن و عامل فواید آن است. تیمول یک مونوترپن طبیعی است که فواید زیادی دارد. به‌عنوان مثال:
- ابزاری برای مبارزه با بیماری سل و ویروس‌های مختلف؛
- یک ضدعفونی‌کننده که مصارف پزشکی و غیرپزشکی دارد؛
- یک آفت‌کش‌ها با قابلیت تجزیه‌پذیری سریع؛
- علاوه‌بر اینها از آن به‌عنوان چاشنی غذاها، در عطرسازی، تولید دهان‌شویه‌ها و حتی لوازم آرایشی استفاده میشود.
براساس اعلام آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده آمریکا تیمول ازجمله آفت‌کش‌هایی است که مؤسسه اعتقاد دارد با وجود کمبود اطلاعات عمومی، برای ثبت مجدد مناسب است. بنابراین مؤسسه از کمبود اطلاعات عمومی به‌غیر از اطلاعات ضروری ازجمله اطلاعات مربوط به خلوص شیمیایی و مطالعات مربوط به ویژگی‌های شیمیایی محصول چشم‌پوشی می‌کند.
مهم‌ترین خواص روغن سیاه دانه
از فواید زیادی که روغن سیاه دانه برای سلامتی دارد، ۶ تا از ویژگی‌های بازدارنده‌ی آن که در مقالات علمی آمده‌اند، عبارت‌اند از پیشگیری از سرطان، دیابت، چاقی، ریزش مو، اختلالات پوستی و عفونت‌هایی مانند عفونت ناشی از استافیلوکوک اورئوس مقاوم به متی‌سیلین.
۱. مبارزه با سرطان
دانشمندان اهل کرواسی فعالیت ضدتوموری تیموکینون و نیموهیدروکینون را در موش‌ها بررسی کردند و دریافتند که ۲ فیتوکمیکال موجود در روغن سیاه دانه می‌توانند میزان سلول‌های سرطانی را تا ۵۲٪ کاهش دهند.
باتوجه به اینکه سیاه دانه غنی از این ترکیبات است، می‌تواند به کمک مکانیسم‌های زیر موجب پیشگیری و درمان سرطان شود:
- مبارزه با تکثیر سلول‌های سرطانی؛
- القای آپوپتوز (مرگ برنامه‌ریزی‌شده‌ی سلول)؛
- جلوگیری از رشد سرطان در داخل چرخه‌ی سلولی؛
- تولید انواع اکسیژن فعال؛
- ضدمتاستاز (جلوگیری از گسترش و مهاجرت سلول‌های سرطانی از یک بافت به بافت‌های دیگر)؛
- ضدرگ‌زایی (جلوگیری از ایجاد رگ‌های خون‌رسان در درون تومورها و جلوگیری از رشد آنها).
براساس مطالعه‌ای تأثیرات تیموکینون در مقابله با سرطان روده‌ی بزرگ، پروستات، پانکراس و ریه در موش‌ها بررسی شد. این مطالعه نشان داد ترکیب تیموکینون با داروهای رایج شیمی‌درمانی، تأثیر شیمی‌درمانی را افزایش داده و از سمی‌بودن آن می‌کاهد.
۲. سلامت کبد
کبد یکی از مهم‌ترین اعضای بدن است. تقریبا تمامی سموم در کبد تجزیه می‌شوند. صفرای تولیدشده از کبد، کلید هضم چربی‌هاست و موجب شادابی و سلامت روح و جسم‌تان میشود.
در کسانی که براثر عوارض جانبی داروها، سوءمصرف نوشیدنی‌های الکلی یا به‌خاطر بیماری‌ها با ضعف عملکرد کبد مواجه هستند، روغن سیاه دانه می‌تواند به‌طور شگفت‌انگیزی سرعت بهبود کبد را افزایش دهد. در مطالعه‌ای تازه دانشمندان کشف کردند روغن سیاه دانه به عملکرد و سلامت کبد کمک می‌کند و از آسیب‌های وارد بر آن و بیماری‌های کبدی جلوگیری می‌کند.
۳. پیشگیری از دیابت
براساس مقاله‌ای که اخیرا در مجله‌ی غدد درون‌ریز و متابولیسم به‌چاپ رسید، محققان هندی کشف کردند که روغن سیاه دانه می‌تواند سلول‌های بتای پانکراس را تا حدی احیا کند، غلظت انسولین سرم را کاهش بدهد و گلوکز بالارفته‌ی سرم را بکاهد. این موضوع بسیار بااهمیت است. زیرا با این تفاسیر سیاه دانه یکی از محدود مواد طبیعی است که می‌تواند از دیابت نوع اول و دیابت نوع دوم پیشگیری کند.
براساس مطالعه‌ای سیاه دانه مانند داروی دیابت «متفورمین» می‌تواند تحمل فرد نسبت‌به گلوکز را افزایش دهد، اما عوارض جانبی چشمگیری ندارد و خاصیت سمی کمی دارد. این موضوع اهمیت زیادی دارد، زیرا متفورمین که به‌طور رایج برای درمان دیابت نوع دوم تجویز میشود، می‌تواند موجب بروز عوارض جانبی زیر شود:
- نفخ؛
- یبوست/اسهال؛
- قرمزی پوست؛
- سوء‌هاضمه/تولید باد؛
- سوزش معده؛
- سردرد؛
- تغییراتی در ناخن؛
- ایجاد طعم فلزی در دهان؛
- درد عضلات؛
- معده درد.
۴. کاهش وزن
مجله‌ی دیابت و اختلالات متابولیکی مطالعه‌ای را به‌چاپ رساند که در آن از گیاهانی که خاصیت ضدچاقی دارند، نام برده شد. در این بین نام روغن سیاه دانه نیز به‌عنوان یکی از مؤثرترین درمان‌های طبیعی به‌چشم می‌خورد.
سیاه دانه با خاصیت ضدالتهاب خود به همان شکلی که به درمان دیابت کمک می‌کند، به کاهش وزن کمک می‌کند. با کاهش محرک‌های افزایش وزن، روغن سیاه دانه به میلیون‌ها نفر برای کاهش وزن کمک می‌کند. تأثیر سیاه دانه در کاهش وزن به روش‌های زیر انجام میشود:
- کاهش اشتها؛
- کاهش جذب گلوکز در روده؛
- کاهش سطح گلوکز خون؛
- کاهش کلسترول؛
- کاهش تری‌گلیسرید.
۵. کاهش ریزش مو
یکی از بهترین خواص روغن سیاه دانه توانایی آن در کاهش و جلوگیری از ریزش مو است. کسی دقیقا نمی‌داند این ویژگی روغن سیاه دانه برای چیست، اما به‌احتمال قوی این ویژگی به‌خاطر خاصیت آنتی‌اکسیدانی و ضدمیکروبی آن است. سیاه دانه با تقویت فولیکول‌های مو، موجب استحکام ریشه‌ی مو میشود.
۶. سلامت پوست
ملانین در شبکیه، مشیمیه و اپیدرم تولید میشود. این رنگدانه از پوست در برابر آسیب‌ها محافظت می‌کند. ملانین باعث ایجاد رنگ خاص چشم و پوست میشود. روغن سیاه دانه با تنظیم تولید ملانین می‌تواند به سلامت و جوانی پوست و سلول‌های آن کمک کند.
به‌عنوان مثال در مطالعه‌ای که پژوهشگران ایرانی انجام دادند، مشاهده شد که تأثیرگذاری سیاه دانه در بهبود کیفیت پوست و کاهش شدت اگزما روی دست به‌اندازه‌ی کرم پوستی بتامتازون است. باتوجه به اینکه روغن سیاه دانه تقریبا عوارض جانبی‌ای ندارد، می‌تواند گزینه‌ای بسیار مناسب در برابر درمان‌های دارویی برای اختلالات پوستی باشد.
۷. مبارزه با عفونت‌ها (ناشی از استافیلوکوک اورئوس مقاوم‌به متی‌سیلین)
در میان تمام میکروب‌های مقاوم‌به آنتی‌بیوتیک که روغن سیاه دانه می‌تواند نابود کند، استافیلوکوک اورئوس مقاوم‌به متی‌سیلین یکی از مهم‌ترین‌هاست. این باکتری در بیمارستان‌های سراسر جهان مشکلات جدی ایجاد کرده است. زیرا عفونت‌های معمولی ناشی از استاف‌ها کم‌کم درحال مقاوم‌شدن در برابر آنتی‌بیوتیک‌های رایج هستند. افراد مسن بیشتر درمعرض خطر قرار دارند. زیرا این باکتری عمدتا به‌وسیله‌ی روش‌های تهاجمی مانند عمل‌های جراحی، لوله‌های داخل‌وریدی (تزریق سرم یا دارو به داخل ورید بیمار) و مفاصل مصنوعی گسترش می‌یابند. باتوجه به ضعف دستگاه ایمنی افراد مسن و افزایش جمعیت این افراد، عفونت‌های ناشی از این باکتری به مشکلی جدی برای سلامت عمومی تبدیل شده است.
خوشبختانه یکی از مهم‌ترین خواص روغن سیاه دانه مبارزه با باکتری استافیلوکوک اورئوس مقاوم‌به متی‌سیلین است. دانشمندان پاکستانی چندین سویه از استافیلوکوک اورئوس مقاوم‌به متی‌سیلین را بررسی و کشف کردند که همه‌ی آنها به روغن سیاه دانه حساس‌اند و مصرف روغن سیاه دانه موجب میشود روند انتشار آنها آهسته یا متوقف شود.
