بسیاری از ما همیشه نگران این هستیم که چطور خودمان را از سرایت ویروس‌ها در امان نگه داریم، اما کمتر پیش می‌آید به این فکر کنیم که باید دربرابر هیجاناتی که از دیگران به ما سرایت می‌کنند هم خودمان را ایمن نگه داریم. شاید بگویید مگر هیجانات هم مسری هستند؟ پاسخ مثبت است. بسیاری از ما با دیدن خنده دیگران می‌خندیم، با گریه آنها غمگین می‌شویم و با خشم آنها عصبانیت را در وجود خودمان هم احساس می‌کنیم. همه اینها را گفتیم تا درباره خشم مسری و پیامدهای مخرب آن صحبت کنیم. اگر دوست دارید درباره عصبانیت مسری و نحوه مقاوم‌شدن در برابر آن بیشتر بدانید، مطالعه این مطلب را به شما پیشنهاد می‌کنیم.
سرایت هیجانی چیست؟
شاید بارها ویدئوهایی را دیده باشید که در آن فردی در مترو ناگهان با صدای بلند شروع به خندیدن می‌کند. ۱ نفر از خنده او خنده‌اش می‌گیرد و خودش را کنترل می‌کند، دیگری با دیدن نفر اول خنده‌اش می‌گیرد و طولی نمی‌کشد که کل حاضران بدون اینکه بدانند نفر اول چرا می‌خندیده است، از ته دل شروع به خندیدن می‌کنند. وقتی هم کسی گریه می‌کند، اطرافیان او ناخودآگاه غمگین می‌شوند یا گریه می‌کنند. خشم هم همین‌طوری به دیگران سرایت می‌کند.
حوزه جدیدی از دانش با عنوان «زیست‌شناسی عصبی میان فردی» نشان می‌دهد که انسان‌ها از نظر بیولوژیکی طوری طراحی شده‌اند که احساسات یکدیگر را جذب می‌کنند، پدیده‌ای که آن را «سرایت هیجانی» می‌نامند. سلول‌های مغزی ما، موسوم به نورون‌های آینه‌ای، هم‌زمان با اعمال و احساسات دیگران فعال می‌شوند. وقتی کسی درد جسمی یا عاطفی دارد، مراکز درد در مغز خودمان شروع به فعالیت می‌کنند. این اساس همدلی است.
سرایت هیجانی ناخودآگاه است و باعث می‌شود خودکار حالات چهره، لحن صدا یا زبان بدن دیگران را تقلید کنیم و واکنش‌های عصبی‌فیزیولوژیکی و نورولوژیکی مشابهی نشان دهیم. این گرایش از همان نوزادی در ما آغاز می‌شود. سرایت هیجانی ممکن است در مواجهه رودررو، مشاهده افراد در تلویزیون، فیلم، اینترنت و حتی هنگام خواندن کتاب یا ایمیل رخ دهد.
سرایت هیجانی بد است یا خوب؟
حقیقت این است که سرایت هیجانی احساسات مثبت می‌تواند حس خوب ما را تقویت کند. وقتی در کنسرت یا رویدادی ورزشی حضور پیدا می‌کنیم، حال‌وهوای تماشاگران و خوشحالی‌ها باعث می‌شود حس خوبی داشته باشیم. با این حال سرایت هیجانی احساسات منفی مانند خشم، خشونت، ترس و اضطراب هم رخ می‌دهد. متأسفانه هیجانات منفی سریع‌تر از هیجانات مثبت سرایت می‌کنند. مثلا منفی‌نگری یک همکار یا مدیر ممکن است خیلی راحت محیط کار را متشنج کند.
خشم، ترس و اضطراب سریع‌تر از شادی در رسانه‌های اجتماعی پخش می‌شوند. بنابراین گاهی این احساسات مسری می‌توانند ما را از تهدیدهای احتمالی آگاه کنند.
چرا باید میزان مصونیت خودمان را ارزیابی کنیم؟
خشم ویرانگر می‌تواند بر سلامت روانی و جسمی، روابط عاطفی، شغل یا حرفه‌مان تأثیری شدید بگذارد. بنابراین همیشه باید از خودمان بپرسیم چقدر در برابر عصبانیت مسری مصونیت داریم.
بسیار مهم است که ارزیابی کنیم وقتی خشم را در رسانه‌ها، گفتمان سیاسی و در زندگی روزمره مشاهده می‌کنیم، چقدر در برابر این خشم مسری مصون هستیم. اخبار و شبکه‌های اجتماعی می‌توانند شرایطی کاملا مساعد را برای شعله‌ورکردن آتش خشم ویرانگر فراهم کنند و با این کارشان، هم‌زمان جلوی پرورش خشم سالم را بگیرند که برای ایجاد تغییر لازم است.
به نظر می‌رسد در عصر حاضر با همه‌گیری خشم مواجه‌ایم. به نظر می‌رسد در مواجهه با بلاتکلیفی، تغییر و اضطراب این دوران، افرادی هم‌صدا با هم دارند این عقیده را تقویت می‌کنند که باید «بزنیم به در بی‌خیالی»، همیشه کاری را بکنیم که دلمان می‌گوید و نیازی به رعایت نزاکت در گفتمان نیست. این نیروها با علم، اعتبار و تمرکز فکری در تضاد هستند و ما را طوری پرورش می‌دهند که به تأمل و درنگ در خودمان اهمیتی ندهیم. این در حالی است که ما به چنین تأملی نیاز داریم، زیرا با همین تأمل یاد می‌گیریم چطور به‌جای آنکه در برابر خشم واکنش نشان دهیم، به آن پاسخ درست بدهیم.
چه عواملی بر خشم مسری تأثیرگذار هستند؟
بسیاری از متغیرها بر میزان خشم مسری ما تأثیر می‌گذارند. برخی از مطالعات نشان می‌دهند که زنان بیشتر از مردان در معرض سرایت هیجانی قرار می‌گیرند. البته مطالعه‌ای نشان داد این درباره همه احساسات مسری صدق می‌کند، به‌جز خشم که در آن تفاوت معناداری بین مردان و زنان وجود ندارد و هر دو جنس تقریبا به یک اندازه از این احساس تأثیر می‌پذیرند.
مطالعه دیگری روی ۳۰۰ کارگر بزرگ‌سال نشان داد که کاهش بسزای عملکرد شناختی در محل کار با سرایت خشم در ارتباط است.
مطالعه‌ای روی ۱۰۰۰ کارگر بزرگ‌سال در ایتالیا نشان داد که سرایت هیجانی خشم با اختلالات خواب و مشکلات سلامت مرتبط است. پژوهشگران نشان دادند خشمی که با تعاملات در محل کار در ارتباط است، بدخوابی یا بی‌خوابی را تشدید می‌کند و این تأثیر روی افرادی که فشار کاری بیشتری را تحمل می‌کنند بیشتر است.
یکی از بارزترین نمونه‌های سرایت هیجانی در مشارکت‌های گروهی رخ می‌دهد. گوستاو لوبون، جامعه‌شناس، با مطالعه تأثیر مشارکت گروهی بر افراد نتیجه گرفت:
«اینکه آنها به یک گروه تبدیل شده‌اند، باعث می‌شود تحت‌تأثیر نوعی ذهن جمعی قرار گیرند که آنها را وادار به نوعی از تفکر، احساس و عمل می‌کند که متفاوت با تفکر، احساس و عمل فردی هرکدامشان است. نمونه‌هایی از این گرایش در عصر کنونی ما به‌وضوح دیده می‌شود.»
چطور در برابر خشم مسری مقاوم شویم؟
۱. تشخیص بدهید کدام احساس اصیل است و کدام‌یک مسری
قبل از هرچیز بسیار مهم است که بفهمید آیا این خشم از خودتان سرچشمه می‌گیرد یا آن را از دیگران جذب کرده‌اید. باید بین خشم خودتان و خشم دیگران تمایز قائل شوید. این همان چیزی است که بیشتر ما آن را نادیده می‌گیریم. باید دقت کنید چطور حالات هیجانی‌تان از دیگران تأثیر می‌پذیرند. به افکار، هیجانات و احساسات بدنتان توجه کنید.
بهترین کار دوری از افرادی است که فکر می‌کنید خشم آنها به شما سرایت کرده است تا ببینید چه اتفاقی می‌افتد. شاید بهتر باشد درباره وقت‌گذراندن با چنین افرادی تجدیدنظر کنید یا راه‌هایی برای عوض‌کردن بحث‌هایی پیدا کنید که باعث عصبانیت می‌شوند.
۲. تأمل کنید
برای مواجهه با خشمی که از دیگران جذب کرده‌اید، باید تأمل کنید. تأمل به ما کمک می‌کند معنای واقعی خشم را بهتر درک کنیم که با رنج و خواسته‌های اصیل ما مانند امنیت، روابط و شادی مرتبط است و به ما اجازه می‌دهد احساسات منفی همچون ترس، اضطراب، ناتوانی، ناامیدی و شرم را درک کنیم که به خشم ما دامن می‌زنند.
در نهایت این امکان را برای ما فراهم می‌کند که ذهن استدلالی‌مان را برای تفکر عمیق و پیداکردن روش‌های سازنده جایگزین به کار بگیریم تا با درد و ناراحتی ایجادشده مقابله کنیم.
۳. به‌جای جذب خشم دیگران، حس مثبت خودتان را به فرد مقابل بدهید
وقتی فردی خشمگین است، مراقب باشید و به خودتان یادآوری کنید: «این احساس مال من نیست، اما طبیعی است که روی من اثر بگذارد.» بدن ما طوری طراحی شده است که از تهدیدهای احتمالی آگاه شود تا بتواند از خودش دفاع کند، اما اگر در برابر این حالت تدافعی واکنش نشان دهیم ممکن است به آتش خشم دامن بزند. بنابراین بدون هیچ موافقت یا مخالفتی خودتان را آرام کنید تا به حالت هیجانی عادی برگردید.
وقتی خودتان آرام شدید، با فرد خشمگین همدلی کنید. یادتان باشد خلق‌وخوی مثبت هم مسری است. تلاش کنید حسی مثبت را به فرد خشمگین انتقال دهید. در واقع اگر خودتان را در برابر سرایت خشم در امان بدارید، با یک تیر دو نشان زده‌اید؛ از یک سو خودتان را نجات داده‌اید و از سوی دیگر احساس خشم فردی دیگر را از بین برده‌اید.
۴. از اخبار منفی فاصله بگیرید
رسانه‌های اجتماعی نقش قدرتمندی در تشدید سرایت خشم دارند. آیا تماشای اخبار یا خواندن دیدگاه‌ها در اینترنت شما را عصبانی می‌کند؟ کمتر سراغ چنین موقعیت‌هایی بروید. یادتان باشد خشم سالم سازنده است، اما اخبار و رسانه‌های اجتماعی جلوی این خشم سالم را می‌گیرند و بر جنبه منفی آن تکیه می‌کنند.
کلام پایانی
خشم بخشی طبیعی از انسانیت ماست. نوع سالم آن به ما انرژی می‌دهد تا خواسته‌ها و رؤیاهای ریشه‌دارمان را برآورده کنیم، اما خشم جنبه دیگری هم دارد و نوع ویرانگر آن می‌تواند خشن‌ترین بخش طبیعت ما را تحریک کند. خشمی که برای تغییر لازم است، خشمی سازنده است و با خشم مسری ویرانگر که جلوی تفکر عقلانی را می‌گیرد و ذهن را به‌روی منطق می‌بندد تفاوت دارد. با کمی تأمل، می‌توانیم ذهن منطقی خود را فعال کنیم و خشم سالم را در خودمان پرورش دهیم.
شما بگویید
نظرتان راجع به خشم ویرانگر و پیش‌رونده که شهروندان یک جامعه را مبتلا می‌کند چیست؟ جامعه خشمگین با چه مشکلاتی روبه‌رو می‌شود؟ لطفا درباره این موضوع در بخش دیدگاه‌ها بحث کنید.
