در مطلب پیش رو به مرور مهم‌ترین حواشی و اتفاقات پیرامون چهلمین جشنواره فیلم فجر پرداخته‌ایم.
چهلمین جشنواره فیلم فجر نیز به ایستگاه پایانی خود رسیده است و به‌زودی در مراسم اختتامیه برگزیدگان این دوره مشخص خواهند شد. این دوره از جشنواره اما مانند دوره‌های پیشین به هیچ عنوان دور از حواشی نبود. در این مطلب به مرور حواشی و اتفاقات پیرامون فجر چهلم می‌پردازیم.
هیئت داوران؛ جایی برای زنان نیست
در ابتدای جشنواره چهلم بود که هیئت داوران این دوره با حضور مسعود جعفری‌جوزانی، مجید انتظامی، شهاب حسینی، محمدعلی باشه‌آهنگر، محمد داوودی، مهدی سجاده‌چی و پژمان لشکری‌پور معرفی شد. نکته‌ای که نظر بسیاری را به خود جلب کرد، عدم استفاده از ظرفیت‌های بانوان در داوری آثار این دوره بود. بدیهی است که اشاره به این مورد به معنای لزوم حتمیِ حضور بانوان در هیئت داوران نیز نیست. اما ترکیب فعلی طبعا نظرات قشری از جامعه را برانگیخته می‌کند.
برای نمونه لادن مستوفی در روز سوم جشنواره درباره‌ی ترکیب هیئت داوران چنین گفت: «جای خانم‌ها در هیئت داوران چهلمین جشنواره فیلم فجر خالی است. ما عادت کرده‌ایم در یک جامعه مردسالار زندگی کنیم و این هم احتمالا به همین دلیل است.»
رئیس سازمان سینمایی نیز در واکنش به صحبت‌های مطرح شده، توضیحات زیر را به‌دست داد.
«این موضوع کج‌سلیقگی نیست و ما فعالیت خانم‌ها را در جشنواره داشته‌ایم؛ همچنان که در هیات انتخاب خانم پوران درخشنده را داشتیم.
در حقیقت ما خواهان حضور خانم‌ها در این هیات بودیم، اما خانم‌های سینماگری که به آن‌ها مراجعه کردیم به‌دلیل شرایط کاریشان فرصت حضور نداشتند. اگر این امکان محقق می‌شد و خانم‌ها می‌توانستند در این جمع حضور بیابند شرایط بهتر می‌شد، اما کسانی که به آن‌ها مراجعه کردیم گرفتار کار بودند.
نباید نادیده بگیریم که بیماری کرونا ترس ابتلای اعضای خانواده را برانگیخته است. با یکی از کارگردان‌های خانم تماس گرفتیم و خواستیم که در شورای داوری حضور داشته باشد، اما به‌دلیل نگرانی از ابتلای پدر و مادرش از این موضوع خودداری کرد.»
انصراف مسعود کیمیایی و پسرش از فجر چهلم
پس از اعلام فهرست هیئت داوران بود که پولاد کیمیایی با انتشار پُستی از بخش مسابقه جشنواره انصراف داد. بسیاری اینطور برداشت کردند پولاد کیمیایی در اعتراض به حضور شهاب حسینی در هیئت داوران از جشنواره چهلم انصراف داده است. شهاب حسینی در سال ۱۳۹۸ و آن کنفرانس مطبوعاتی مشهور، از مسعود کیمیایی انتقادات تندی کرده بود. متن انصرف پولاد کیمیایی به قرار زیر است.
«وقتی حقیقت آزاد نیست، آزادی حقیقت ندارد. قضاوت‌های بزرگ کار آدم‌های کوچک نیست. من پولاد کیمیایی فرزند گیتی پاشایی و مسعود کیمیایی با افتخار انصراف خود را از شرکت در جشنواره فجر اعلام می‌کنم»
با فاصله‌ای حدودا یک روزه از انصراف پولاد کیمیایی، مسعود کیمیایی، کارگردان پیشکسوت فیلم خائن کشی نیز با انتشار متن زیر از حضور در بخش مسابقه جشنواره فیلم فجر انصراف داد. متن انصراف وی به شرح پیش‌رو است.
«به نام خدا
درود سرزمین کهن-ایران
درود به مردم قدرندیده و هنرمندان
با احترام، به هنرمندان و زحمت‌کشیدگان فیلم خائن‌کشی، با موضوع ملی شدن صنعت نفت ایران و مقوله قرضه ملی بوسیله دکتر محمد مصدق در سال‌های ۱۳۳۰ که با مردم انجام شد، این دوست در هشتادویک سالگی برای قضاوت شدن در سینما خودم را کنار می‌بینم و به این خط و نوشته از قضاوت بیرون می‌آیم.
دیگر هنرمندان فیلم خائن‌کشی به‌جای خود می‌مانند. در این سنِ بسیار زحمت‌کشیده، برای قضاوت شدن درباره فیلمی به مفهوم آزادی نفت، ایران، مقوله نفت، انگلیس و دکتر محمد مصدق تردید بسیار دارم.
عدالت همیشه نگران قضاوت است.
مسعود کیمیایی»
سوالات جنجال‌ساز؛ نشست‌های مطبوعاتی فجر چهلم
نشست‌های مطبوعاتی همواره از بخش‌های خبرساز جشنواره فجر بوده‌اند و فجر چهلم نیز از این قاعده مستثنی نیست. در این بخش از مطلب حاضر به مرور بحث‌برانگیز‌ترین سوالات نشست‌های مطبوعاتی این دوره پرداخته‌ایم.
در نشست خبری فیلم بی‌مادر بود که پژمان جمشیدی در واکنش به احتمال بردن اولین سیمرغ بلورین دوران بازیگری‌اش گفت خیلی زود است که به سیمرغ بلورین فکر کند. او ضمن تشکر از منتقدان و تماشاگران اضافه کرد هرکدام از اعضای تیم‌شان سیمرغ بگیرند، خوشحال می‌شود. در سال‌های پیش، واکنش‌های تمسخرآمیز عده‌ای نسبت به نامزدی پژمان جمشیدی برای سیمرغ بلورین جنجال آفرین شده بود.
یکی از سوالات بحث برانگیز فجر چهلم به فرشته حسینی و فیلم دسته دختران مربوط است. در نشست خبری فیلم دسته دختران یک خبرنگار افغانستانی از وی پرسید باتوجه‌به اینکه بازی در چنین فیلمی وطن پرستی زیادی می‌طلبد، این بازیگر نسبت به ایران چه حسی دارد. فرشته حسینی که از پدر و مادری افغانستانی متولد شده است در پاسخ به سؤال مذکور گفت نسبت به ایران و افغانستان حسی مشابه دارد و چون در ایران به دنیا آمده خود را ایرانی و چون پدر و مادرش افغانستانی هستند خود را افغانستانی می‌داند. توضیح دیگر آنکه فیلم دسته دختران با محوریت نقش زنان در دوران جنگ هشت ساله ساخته شده است.
هادی حجازی‌فر امسال فیلم موقعیت مهدی را به‌عنوان کارگردان در جشنواره فجر داشته است. فیلمی که به‌زودی سریال آن نیز از تلویزیون پخش خواهد شد. حجازی‌فر در نشست خبری موقعیت مهدی اعلام کرد مجموعا برای تولید این فیلم و آن سریال مبلغ ۳۰ میلیارد تومان به‌عنوان بودجه در نظر گرفته شده است. وی ادامه داد که مبلغ ۱۰ میلیارد از آن ۳۰ میلیارد صرف هزینه‌های ادوات جنگی سرباز‌ها شده است. حجازی‌فر همچنین مدعی شد در تولید این فیلم و آن سریال یک ریال هم اسراف نشده است. این کارگردان خاطرنشان کرد که مسئولیت‌های قانونی و شرعی این ادعا را نیز برعهده می‌گیرد.
یکی دیگر از پرسش و پاسخ‌های جنجالی جشنواره فجر چهلم به فیلم بی‌رویا به تهیه‌کنندگی هومن سیدی مربوط است. سیدی به پرسش یکی از خبرنگاران مبنی بر اینکه آیا کپشن مرتبط با بیماری اسکیزوفرنی در تیتراژ پایانی فیلم تحمیلی است یا خیر، جواب مثبت داد. گویا ماجرا از این قرار بوده است که سازندگان براساس تصمیم وزارت ارشاد نوشته‌ای را به تیتراژ این فیلم سینمایی اضافه کرده‌اند. سیدی خاطرنشان کرد که به نظر او توصیه ارشاد، توصیه‌ای «سطحی» است. طناز طباطبایی، بازیگر فیلم بی رویا نیز در ادامه افزود که کپشن مذکور سه چهار ماه قبل از ورود فیلم به فجر و عبور از مسیر پیچش‌های پروانه نمایش به فیلم اضافه شده، این بازیگر تاکید می‌کند که این کپشن هیچ‌جایی در فیلمنامه نداشته است تا به این ترتیب بر تحمیلی بودن آن صحه بگذارد.
اکثر فیلم‌های جشنواره پروانه نمایش دائم ندارند
به گزارش خبرگزاری مهر، حبیب ایل بیگی، مدیرکل ارزشیابی و نظارت سازمان سینمایی در گفت‌وگو با این خبرگزاری اعلام کرد بیشتر فیلم‌های جشنواره فجر چهلم پروانه نمایش دائم ندارند. او در بخش‌های مختلف این گفت‌وگو صحبت‌های زیر را به‌دست داد.
«به جز چند فیلمی که پروانه دائم گرفته‌اند، باقی فیلم‌ها باید فرایند پروانه نمایش را مجدد طی کنند. به‌خصوص که صاحبان آثار معمولاً باتوجه‌به بازخوردهایی که در ایام جشنواره دریافت می‌کنند، زمان آثار خود را کم و زیاد می‌کنند، به همین دلیل طبیعی است که بازبینی مجدد صورت بگیرد. خود فیلمسازان هم معمولاً آثار خود را داغ‌داغ به جشنواره می‌آورند و هنوز به نسخه نهایی نرسیده‌اند.
این فیلم‌ها توسط شورای بازبینی دیده شده‌اند و قبل از جشنواره هم از فیلمسازان خواسته‌ایم که اصلاحات مدنظر شورا را اعمال کنند.
درباره فیلم «علف‌زار» مثلاً دو سه مورد اصلاحیه داشتیم که البته یکی دو مورد آن را در نسخه جشنواره اعمال نکرده بودند. ما براساس یک تعامل این اصلاحات را به صاحبان آثار گفته‌ایم. اکثر فیلم‌های جشنواره هم اصلاحات مدنظر شورا را اعمال کرده‌اند.»
عضو هیئت انتخاب: پنج یا شش تا از فیلم‌ها را ندیده‌ام
فیلم‌های ماهان و لایه‌های دروغ از آثاری بودند که مورد انتقادات بسیار زیادی قرار گرفتند. تا جایی که برخی از منتقدان از این فیلم‌ها با القابی مانند «کمدی ناخواسته» یاد کردند. بهروز افخمی به‌عنوان یکی از اعضای هیئت انتخاب در این‌باره صحبت‌هایی خبرساز به‌دست داده است. افخمی گفت در پروسه بررسی فیلم‌ها اصلا ماهان و لایه‌های دروغ را تماشا نکرده است و برای رای دادن به نظر و آراء سایر اعضای هیئت انتخاب درباره این آثار مراجعه کرده است. افخمی خاطرنشان می‌کند که او پنج یا شش فیلم از شصت فیلمی را که برای بررسی اولیه ارائه شده‌اند یا ناقص دیده یا اصلا ندیده است و برای رای دادن به این آثار نیز به نظر سایر اعضای هیئت انتخاب مراجعه کرده است.
تنها جایزه مردمی حذف شد!
عجیب‌ترین و جنجال‌برانگیز‌ترین اتفاق جشنواره تا پیش از اختتامیه، در ساعات آخر آن روی داد. جایی که یک روز پیش از اعلام برندگان دبیر جشنواره اعلام کرد امسال خبری از سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مردم نخواهد بود. توضیح ضروری آنکه این فیلم با رای مردم انتخاب می‌شود. مسعود نقاش‌زاده، دبیر چهلمین جشنواره فیلم فجر این خبر مهم را با توضیحات زیر اعلام کرد.
«در پی ابهامات مطرح شده از سوی برخی فیلمسازان و صاحبان آثار در مورد اعتبار نظرسنجی مردمی درباره کمیته‌ای مأمور بررسی و پیگیری ادعاهای مطروحه در مورد صحت و دقت آرای مردمی جشنواره کرد.
گزارش‌های کمیته نشان می‌دهد، به‌دلیل پیچیدگی این فرایند و وجود متغیرهای متعددی که در صحّت و دقت نتایج نظرسنجی دخالت دارند، اطمینان کامل از صحت نتایج در بخش‌های مختلف به‌سادگی حاصل نمی‌شود.
بررسی تیم‌های کارشناسی نشان می‌دهد به‌دلیل پاره‌ای اشکالات و از جمله اشکال فنی در ارسال پیامک که باعث شده بعضی از مخاطبان دریافت نکنند، و نیز قطعی و اختلال اینترنت در بعضی سینماها، نتایج نظرسنجی مردمی برای ستاد جشنواره اطمینان‌بخش نیست.
بنابراین، ضمن سپاس و پوزش توأمان از تماشاگران عزیز که در فرایند نظرسنجی مردمی مشارکت کردند، به خاطر صیانت از آرای مردم و نیز حفظ حقوق صاحبان آثار، و جلوگیری از ضایع شدن کوچک‌ترین حقی از فیلمسازان، در این دوره جایزه داوری مردمی را نخواهیم داشت.»
ذکر این نکته نیز به جا است که در آخرین نتایج رای‌گیری برای سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه مخاطبان، فیلم سینمایی ملاقات خصوصی پیشتاز بود. به همین ترتیب امیر بنان، تهیه‌کننده فیلم ملاقات خصوصی در گفت‌وگو با مهر این اتفاق را «یک فاجعه بزرگ» خواند. وی در حالیکه خواستار توضیحی «شفاف» شد تاکید کرد که معنای چنین اتفاقی «نادیده گرفتن مردم است». بنان این اتفاق را «موید وقوع یک تخلف از سوی جشنواره» دانست. وی خاطرنشان کرد «قطع و یقین می‌دانم که فیلم من فیلم اول در آرای مردمی جشنواره تا امروز بوده است.» بنان همچنین این سؤال را مطرح کرد که «مگر می‌شود در طول این ۱۰ روز متوجه این ابهام نشده باشند»؟ بنان همچنین در واکنش به نامزد شدن فیلمش در دو رشته برای سیمرغ بلورین ضمن اعلام اینکه پس از حذف جایزه مردمی از حضور در بخش مسابقه انصراف داده است، نامزدی فیلم در دو رشته را زیر سؤال برد.
