حسادت احساسی است که می‌تواند آرام آرام وارد زندگی کودک‌تان شود. حسادت در کودکان نسبت به دوستان، خواهر و برادر یا هم‌کلاسی‌ها شکل می‌گیرد. مثلا خیلی ساده وقتی دوستش دوچرخه‌ی جدیدی می‌خرد ممکن است موتور حسادت روشن بشود. وقتی حسادت در کودکان شکل می‌گیرد، والدین هر کاری که از دست‌شان برمی‌آید انجام می‌دهند تا این احساسات منفی قبل از جدی‌شدن و بزرگ‌تر شدن کودک از فرزندشان دور شود. همراه ما باشید، در این نوشته درباره‌ی حسادت در کودکان صحبت می‌کنیم و یاد می‌گیریم چگونه حسادت کودکان را از بین ببریم.
کدام اشتباهات والدین باعث ایجاد حسادت در کودکان می‌شود؟
برخی رفتارهای والدین موجب شعله‌ورشدن آتش حسادت در کودک می‌شود. اشتباهات والدین بعضا محرکی قوی برای این موضوع است. در ادامه، نمونه‌ای از این اشتباهات مطرح شده است:
۱. لوس‌کردن کودک
اگر بیش از اندازه فرزند خود را نازپرورده بار بیاورید امکان ایجاد حسادت را در او افزایش می‌دهید، به‌طوری‌که احساس می‌کند بی‌رقیب است و همه چیز متعلق به شخص اوست؛ بنابراین وقتی با کودک جدیدی از اطرافیان رو‌به‌رو می‌شود یا فرزند جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، احساس ناامنی می‌کند و رقیب تازه را علت این ناامنی برمی‌شمارد. در چنین شرایطی امکان ابتلای کودک به افسردگی وجود دارد. وقتی کودک به خواسته‌های خود دست نمی‌یابد، احساس حقارت می‌کند و این احساس در مراحل رشد با او همراه خواهد بود.
۲. مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد
یکی دیگر از رفتارهای اشتباه والدین که به حسادت در کودکان منجر می‌شود، مراقبت و رسیدگی بیش‌ازحد است. مراقبت و رسیدگی زیاد همیشگی نیست و بالأخره روزی می‌رسد که فرزندتان به‌طریقی باید وارد جامعه بشود و دیگر خبری از مراقبت و رسیدگی نخواهد بود. فرزندتان به‌تنهایی وارد محیطی می‌شود که به‌زعم او وحشی و بی‌‌رحم است. در این حالت او تنها، منزوی و خجالتی می‌شود و وقتی کودک دیگری را می‌بیند که این ضعف‌ها را ندارد، احساس حسادت در او شکل می‌گیرد.
۳. رفتارهای استبدادگونه والدین
کنترل بیش‌ازحد نیز یکی دیگر از اشتباهات بزرگ والدین است که باعث حسادت در کودکان می‌شود. وضع قوانین و مقرراتِ سفت‌وسخت در خانه بدون ذکر دلایل و علت‌های چنین محدودیت‌هایی باعث شعله‌ورشدن حسادت می‌شود. زیرا در چنین محیطی فرزندی با اعتماد به نفس پایین رشد خواهد کرد و نسبت به سایر هم‌سالان خود احساس بی‌ارزشی می‌کند. در نهایت این احساسات منفی باعث بروز حسادت خواهد شد.
۴. مقایسه با دیگران
یکی از مهلک‌ترین اشتباهات والدین، مقایسه‌کردن فرزند خود با دیگران است. مقایسه کار بسیار نابخردانه‌ای است. هیچ‌گاه نباید فرزند خود را با دیگران مقایسه کنید. مقایسه فقط و فقط موجب شکل‌گیری حسادت در دل کوچک فرزندتان می‌شود و نتیجه‌ی آن رقابت‌جویی کاذب و کاهش اعتماد به نفس در کودکان است.
۵. ایجاد رقابت ناسالم
وادارکردن کودک به انجام کارهایی که دیگر هم‌سن‌و‌سالانش انجام می‌دهند و مقایسه نتایج باعث ایجاد رقابت ناسالم می‌شود. باید در نظر داشته باشید که استعداد و توانایی افراد با یکدیگر متفاوت است. مثلا اگر کودک خود را در زمینه‌ی ورزشی با کودک دیگری که استعداد بیشتری دارد مقایسه کنید، حس حسادت ناشی از رقابت بی‌مورد را در دل او خواهید انداخت.
۶. ترتیب تولد فرزندان
گاهی‌اوقات ترتیب تولد فرزندان در میزان توجهی که از والدین دریافت می‌کنند، نقش مهمی دارد. مثلا وقتی پس از اولین فرزند، کودک جدیدی به خانواده اضافه می‌شود، فرزند بزرگ‌تر احساس می‌کند توجه بیشتر والدین به کودک جدید باعث تغییر موقعیت او می‌شود.
نشانه‌های حسادت در کودکان و بزرگسالان چیست؟
در سنین پایین وقتی فرزندتان با دیگران بازی می‌کند، امکان تشخیص حسادت در او وجود دارد. کودک حسود این حس خود را با کتک‌زدن و آزار دیگران در قالب بازی ابراز می‌کند. حسادت در بزرگسالان بیشتر به‌چشم می‌آید. زیرا بزرگ‌ترها بیشتر در این‌باره حرف می‌زنند و مایلند بر سر راه موفقیت شخصی که به او حسادت می‌کنند، سنگ بیندازند.
روش‌های درمان حسادت در کودکان
قبل از اینکه برای رفع حسادت در کودک‌تان اقدام کنید، مطمئن بشوید که خودتان حسود نیستید و این حس را نسبت به خواهر و برادر، دوستان، همسایه‌ها و … ندارید. تا زمانی که ریشه‌ی حسادت را در خود نخشکانید، قادر نخواهید بود به‌طور مؤثر به فرزندتان کمک کنید. برای درمان حسادت در کودکان می‌توانید از روش‌های زیر بهره بگیرید:
۱. تبدیل حس حسادت به جاه‌طلبی
حس‌وحال مثبت بخشیدن به انرژی‌های کودک نقش مهمی در کاهش احساسات منفی و غنی‌کردن اهداف مثبت او دارد. مثلا اگر کودک‌تان به این خاطر که دوستش نمره‌ی بالاتری کسب کرده، ناراحت است باید او را به تلاش بیشتر تشویق کنید. وقتی کودک برای کسب موفقیت بیشترتلاش کند، دیگر درگیر احساسات منفی‌ای چون حسادت نخواهد شد و درعوض تمرکز خود را به حرکت در راه پیروزی معطوف خواهد کرد.
۲. گوش‌دادن مؤثر به حرف دل کودک
در بیشتر مواقع، رفتارهای ناشی از حسادت عمیقا در درون فرد شکل می‌گیرد. پشت چنین رفتاری، نگرانی و مشکلات جدی وجود دارد. باید با فرزندتان صحبت کنید و ببینید علت حسادتش چیست. در بعضی موارد، حسادت در کودکان ریشه در اعتماد به نفس و عزت نفس پایین دارد. وقتی کودک از توانایی‌ها و ویژگی‌های مثبت خود مطمئن نباشد، حس حسادت در او ایجاد می‌شود و مدام به دیگران غبطه می‌خورد.
۳. خواندن داستان‌های قدیمی
داستان‌ها، افسانه‌ها و حکایت‌های قدیمی نکات اخلاقی پندآمیز بسیاری دارند. این داستان‌ها به‌طور غیرمستقیم، نتایج اخلاقی را منعکس می‌کنند. از این‌رو حتی اگر درباره‌ی حسادت نکردن و … مستقیما با کودک حرف نزنید، او مفاهیم لازم اخلاقی را به‌طور ضمنی دریافت خواهد کرد. خواندن این‌گونه داستان‌ها را به عادت تبدیل کنید (ایجاد عادت خوب). سعی کنید درباره‌ی ویژگی‌های خوب اخلاقی مانند کمک به دیگران، پرورش افکار و نیات خوب و … برای فرزندتان داستان بخوانید. با کتابخوانی برای کودکان و به کمک این داستان‌ها و حکایات می‌توانید به او بفهمانید آنچه انجام می‌دهد اشتباه است.
۴. وجود الگویی شایسته برای کودک
ترفند مفید دیگر برای تأکید بر اهمیت داشتن احساس خوب نسبت به دیگران این است که الگوی شایسته‌ای باشید. مثلا اگر شما از ویژگی‌های خوب دیگران مانند شوخ طبعی آنها، رفتار خوب‌شان یا هر ویژگی مثبت دیگری که دارند تعریف کنید، فرزندتان از شما یاد می‌گیرد و از حسادت دور خواهد شد.
۵. تأکید بر اهمیت بخشش و مشارکت
گاهی اوقات کودکان نسبت به کودکان دیگر عقده و کینه‌ی بی‌دلیل دارند. اگر فرزندتان چنین مشکلی دارد، باید اهمیت توجه و مشارکت با دیگران را به او گوشزد کنید. شکل‌گیری چنین رفتارهایی در کودک احساس ناامنی را از او دور می‌کند و دیر یا زود با کسی که نسبت به او حس حسادت داشت، دوست و رفیق می‌شود.
۶. نثار عشق و علاقه به کودک
همه‌ی والدین فرزندان خود را دوست دارند و این امری بدیهی است اما واقعیت این است که کودکان به تمام عشق و محبتی که در اختیار دارید نیازمند هستند. مهم نیست کودک چه مشکلی را تجربه می‌کند، با عشق و مراقبت والدین، حل مشکلات سریع‌تر و مؤثرتر می‌شود.
۷. پرهیز از مقایسه
مقایسه‌ی کودک با دیگری کار اشتباهی است و ارزش عملکرد کودک را خدشه‌دار می‌کند. چنین اشتباهی اثرات نامطلوب طولانی‌مدتی بر فرزند شما می‌گذارد. وقتی مقایسه‌ای صورت می‌دهید، کودک فکر می‌کند فرد برتر را بیشتر دوست دارید یا فکر می‌کنید دیگری از او بهتر است.
۸. پرهیز از مقایسه‌ی امور تحصیلی
از مقایسه‌ی نمرات، دستاوردهای علمی و عملکرد بچه‌ها در مدرسه یا میان خواهر و برادرها به‌شدت دوری کنید چراکه این کار باعث تلاش بیشتر فرزند شما نمی‌شود و تنها حس نفرت و حسادت را در او بیشتر می‌کند.
۹. تشویق نقاط قوت ویژه
هر کودکی توانایی‌ها و نقاط قوت مخصوص به خود را دارد. سعی کنید نقاط قوت کودک را پررنگ کنید و با مهم‌شمردن آنها، در راستای افزایش اعتماد به نفس فرزندتان بکوشید. خلق‌وخو و علایق کودکان با یکدیگر متفاوت است و وظیفه شماست که آنها را تشویق کنید.
۱۰. تقویت رفتارهای مشارکتی
این اقدام یکی از مؤثرترین کارهایی است که می‌توانید در زمینه‌ی درمان حسادت کودکان انجام بدهید. کودکان را طوری هدایت کنید که همدیگر را حمایت کنند. آنها را به مشارکت، همکاری و قدر‌نهادن به تلاش‌های دیگران تشویق کنید تا تکرار این رفتارها در کودک بیشتر شود. مثلا اگر فرزندتان به خرید دوچرخه برای برادر بزرگ‌تر یا نمرات خوب هم‌کلاسی‌اش حسادت می‌کند، کنار او بنشینید و به او یادآوری کنید که او نیز در زندگی خود موفقیت‌هایی داشته یا به‌خاطر کار خوبی که کرده جایزه گرفته و تشویق شده است. با این روش علاوه بر اینکه به او گوشزد می‌کنید حسادت را کنار بگذارد، از ناراحتی‌اش نیز می‌کاهید.
