جاهای دیدنی همدان؛ ۱۳ جاذبه دیدنی پایتخت تاریخ و تمدن ایران

پس از قایق‌سواری باید از روی سکوها و پله‌ها پیاده‌روی کنید و راهنماها درباره غار توضیحاتی می‌دهند. قندیل‌های زیبایی درون غار وجود دارد که هر کدام برای خودشان نامی دارند. در جای‌جایِ دیواره‌های غار نورافکن‌هایی گذاشته‌اند که مسیر را تا حدودی روشن می‌کنند و می‌توانید نام هر قندیل را که روی تابلوهایی نوشته شده است ببینید. تور از ۴۵ تا ۹۰ دقیقه طول می‌کشد.

دمای غار معمولا ثابت و حدود ۱۶ سانتی‌گراد است، بنابراین باید بیشتر از یک لایه لباس به‌همراه داشته باشید. در بعضی جاها، ارتفاع حفره‌ها حتی به ۴۰ متر هم می‌رسد. این غار از یک‌طرف به غار کتله خور در استان زنجان راه دارد.

گردشگران ایرانی عاشق این غار هستند، اما خارجی‌ها احساسات دوگانه‌ای نشان می‌دهند! احتمالا دلیل آن هزینه‌ی بالای ورودی باشد که برای گردشگران خارجی تقریبا ۱۰ برابر مبلغی است که بومی‌ها پرداخت می‌کنند. البته این واقعا ناراحت‌کننده است که از یک منظره‌ی کاملا طبیعی، به‌شکل تجاری استفاده شود. آخر هفته‌ها برای دیدن غار اصلا مناسب نیست، زیرا به‌شدت شلوغ است.

۲. تپه‌ هگمتانه

منظره‌ی کوهستان‌های دوردست از بالای تپه هگمتانه که یکی از جاهای دیدنی همدان است، به‌ویژه در واپسین ساعات عصر، بسیار زیباست. اما آنچه بیشتر باستان‌شناسان را جذب می‌کند، بقایای شهر باستانی هگمتانه از دوران مادها و هخامنشیان است. در قرن گذشته (به‌خصوص در دهه‌ی ۱۹۹۰)، باستان‌شناسان توانستند بخش‌های بسیار کمی از این تمدن قدیمی را کشف کنند. بالای ویرانه‌های شهر و روی داربست‌های لرزان، آلونک‌هایی سرپوشیده ساخته‌اند که می‌توانید درون آنها قدم بزنید. در نزدیکی تپه، موزه‌ای زیبا و دو کلیسای ارمنی هم هست.

دیوارهای طلایی و نقره‌ای‌رنگ این شهر باستانی مدت‌هاست از بین رفته‌اند. به‌همین‌دلیل به‌سختی می‌توان باور کرد که این توده‌ی ناصاف و بی‌شکل، زمانی یکی از باشکوه‌ترین شهرهای جهان بوده است. البته موزه‌ی آن به‌کمکِ یافته‌های باستان‌شناسان از جمله خمره‌های بزرگ (که آمفورا نامیده می‌شود)، فواره‌های سلجوقی، پایه‌های ستون‌های متعلق به دوران هخامنشی و تابوت‌هایی متعلق به اقوام پارت تا حدودی این شکاف ذهنی را پر می‌کند. ورودی اصلی این مجموعه رو به شمال است، اما تعدادی راه‌پله از درهای پشتی وجود دارد که از پایانه‌ی اتوبوس شهری در پشت بازار مستقیما به کلیساها می‌رسد.

۳. گنجنامه

اگر به گنجنامه‌ همدان بروید، از اینکه این مجموعه‌ی بی‌نظیر به محلی برای سلفی‌گرفتن تبدیل شده است، تعجب خواهید کرد. اما بااین‌حال، گنجنامه یکی از مهمترین جاهای دیدنی همدان محسوب می‌شود و هنوز هم افرادی هستند که مبهوت شکوه این کتیبه‌های زیبا می‌شوند. در گذشته تصور می‌کردند حکاکی‌هایی که به‌زبانِ میخی روی این صخره‌ها نوشته شده است، زبان رمزی است که محل گنجینه‌های اقوام ماد را نشان می‌دهد؛ به‌همین‌دلیل آن را گنجنامه نامیدند.

اما پس از ترجمه‌ی متون گنجنامه، مشخص شد این کتیبه‌ها در حقیقت در ستایشِ اهورامزدا (خدای زرتشتیان) و از زبان داریوش و پسرش خشایارشا، دوتن از شاهان هخامنشی (۴۶۶ تا ۴۸۶ قبل از میلاد) نوشته شده است. متن هر دو کتیبه یکی است و به سه زبان پارسی باستان، ایلامی و بابلی روی صخره‌ای که ۲ متر ارتفاع دارد حک شده است.

۴. کوهستان الوند

درمقابلِ گنجنامه، آبشار زیبایی به ارتفاع ۹ متر خودنمایی می‌کند که در زمستان، اطراف آن پر از قندیل‌های یخی می‌شود. این مجموعه که ۸ کیلومتر از مرکز همدان فاصله دارد، دروازه‌ای به سوی کوهستان الوند است. اگر عاشق کوهنوردی هستید، الوند را از دست ندهید. برای رسیدن به این قله‌ی ۳۵۸۰ متری، می‌توانید از مسیرهای پیاده‌روی عبور کنید. این مسیر باریک تا ۴ کیلومتر، از محل پارک خودروها تا پیست اسکیِ تاریک‌دره امتداد دارد. جاده‌ی دیدنی آن درست روبه‌روی دامنه‌های کوهستان الوند، به سمت اشتران در نزدیکی تویسرکان پایین می‌رود.

برای رفتن به گنجنامه، از خیابان شریعتی جنب آرامگاه استر و مُردخای اتومبیل سواری یا دربست بگیرید.

۵. گنبد علویان

از گنبد سبز علویان که متعلق به قرن دوازدهم است، جز خاطره‌ای در اشعار خاقانی چیزی باقی نمانده است. این گنبد زیبا مدت‌ها پیش از بین رفته است و تنها برج آجری آن همچنان پابرجاست. گچ‌بری‌های پرنقش‌ونگار این برج که نشانگر هنر دوره‌ی ایلخانان مغول است، شهرت زیادی دارد. رابرت بایرون در کتاب جاده‌ی اکسیانا (Road to Oxiana) درباره‌ی نقوش زیبای این برج توضیحاتی داده است. از ورودی پشتی به سمت پایین که بروید، به سردابه‌ای می‌رسید که آرامگاه خانوادگی علویان با کاشی‌های آبی ساده‌اش در آن قرار دارد. برودری‌های قلاب‌دوزی طرح اسلامی که برای پوشش آرامگاه گذاشته شده‌اند، جلوه‌ی خاصی به آن می‌بخشند.

۶. آرامگاه بوعلی سینا

آرامگاه این پزشک و دانشمند نابغه‌ی ایرانی و یکی از دیدنی های همدان در سال ۱۹۵۴ در میدانی به همین نام ساخته‌ شده است. عمارت این آرامگاه، کاملا شبیه به یک مداد است که انگار به آسمان اشاره می‌کند. طرح این بنا از روی برج هزارساله‌ی قابوس در گنبد کاووس ساخته شده است. برای ورود به آرامگاه باید از درب قسمت شرقی آن وارد شوید. علاقه‌مندان می‌توانند با پرداخت هزینه‌ی ورودی، از موزه‌ی یادگار ابن‌سینا بازدید کنند. این موزه شامل سنگ مزار ابن‌سینا، یک کتابخانه‌ی کوچک و مجموعه‌ای از گیاهان دارویی است.

۷. مسجد جامع

مسجد جامع بزرگ همدان از دوره‌ی قاجاریه به‌جا مانده و یکی از جاهای دیدنی همدان است. یک پاساژ با سقف طاقی‌شکل، به حیاط این مسجد زیبا منتهی می‌شود. ایوان جنوبی مسجد که بی‌استفاده مانده است، به یک سالن بزرگ با گنبدی آجری راه دارد. اما ایوان شمالی آن که با کاشی‌های آبی طرح‌دار به زیبایی تزئین شده است، تا چهار مناره از شش مناره‌ی مسجد امتداد پیدا می‌کند. برخی از بخش‌های این مسجد، فقط به مردان اختصاص دارد.

۸. کلیسای سنت گریگوری استپان

قدمت این کلیسا که به یاد سنت گریگوری و سنت استپان (دو تن از پرهیزکاران ارمنی) ساخته شده است، به دهه‌ی ۱۶۰۰ میلادی می‌رسد. البته بقایایی که درحال‌حاضر از آنها می‌بینید، متعلق‌به اوایل قرن بیست‌ویکم است.

۹. کلیسای پروتستان ارامنه

این کلیسا را در سال ۱۸۸۶ ساخته‌اند و کمی قدیمی‌تر از کلیسای سنت گریگوری استپان است. این کلیسا درحال‌حاضر به موزه‌ی مهاجران ارمنی تبدیل شده و یکی از جاهای دیدنی همدان است.

۱۰. برج قربان

این برج جالب را به‌شکل یک هرم ۱۲ وجهی با سقف مخروطی به‌سبک کلاسیک ساخته‌اند که در نوع خود بی‌نظیر است. برج قربان متعلق‌به قرن سیزدهم است و در یک خیابان کوچک با آپارتمان‌های زیاد احاطه شده است. در قدیم از آن برای حفاظت از شهر استفاده می‌کردند.

۱۱. امامزاده حسین

یکی دیگر از جاهای دیدنی همدان امامزاده حسین است که از عهد قاجار به‌جا مانده. این امامزاده پشت هتل «یاس» در حیاط کوچکی قرار دارد و یک درخت توت کهن‌سال، به فضای اطراف آن صفای خاصی بخشیده است.

۱۲. شیر سنگی

مجسمه‌ شیر سنگی، توده‌ای به‌اندازه‌ی شیردریایی است که از سنگ تراشیده شده است و درحال‌حاضر شباهتی به شیر ندارد. متأسفانه این مجسمه در طی بیش از ۲۳۰۰ سال، هم به‌دست دشمنان تخریب شد و هم به‌شدت فرسایش یافته است. گفته می‌شود این مجسمه به‌شکل شیر ساخته شده و در اصل دو تا از آن وجود داشته است. این دو شیر را در دو طرف دروازه‌ی شهر باستانی اکباتان قرار داده بودند.

در افسانه‌های محلی داستان‌های زیادی درباره‌ی این مجسمه‌ی عجیب‌وغریب وجود دارد. می‌گویند اسکندر آن را به یاد محبوب‌ترین سردارش هفایستیون (Hephaistion) بنا کرد. داستان عجیب دیگری نیز وجود دارد که می‌گوید زنانی که نمی‌توانستند باردار شوند، به این مجسمه متوسل می‌شدند!

۱۳. آرامگاه بابا طاهر عریان

آرامگاه باباطاهر یکی دیگر از جاهای دیدنی همدان است و در همان دوره‌ای ساخته شد که آرامگاه ابن سینا را بنا کردند. این عمارت معماری جالبی دارد و فضای اطراف آن بسیار زیباست. دیوارهای سنگی شیری‌رنگ آرامگاه، با خط و خوش‌نویسی زیبای پارسی تزئین شده است. افرادی‌که عاشق این هنر هستند، حتما از تماشای آنها لذت خواهند برد.

این مطلب فقط درباره‌ی تعداد محدودی از جاذبه‌های گردشگری همدان بود. اگر به این شهر زیبا و باستانی سفر کردید، از جاهای دیدنی آن که در اینجا از قلم افتاده است، برای ما بگویید.