روان‌درمانگران از روش‌های مختلفی برای درمان مشکلات مراجعان استفاده می‌کنند. یکی از این روش‌های مشهور و پرکاربرد تکنیک صندلی خالی است. این تکنیک در حوزه‌های مختلفی به کار می‌آید؛ برای مثال، اگر شما درگیر مشکلاتی باشید که در آن پای یک نفر دیگر در میان باشد، این تکنیک بسیار مفید خواهد بود. در این مقاله، درباره تکنیک صندلی خالی در روانشناسی، کاربردها، چالش‌ها و شیوه انجام آن صحبت می‌کنیم.
تکنیک صندلی خالی چیست؟
تکنیک صندلی خالی نوعی روش درمانی گشتالتی است که فریتر پرلز، روان‌شناس مشهور آلمانی ابداعش کرد. در این روش، فرد احساسات و عواطفش را به دیگری بیان می‌کند؛ هرچند این دیگری غایب است و در واقع جای او روی صندلی خالی است. در این شیوه، فرد به‌گونه‌ای صحبت می‌کند که گویی طرف صحبتش روی صندلی و در کنارش نشسته است. از این رهگذر عواطف و احساسات خود نسبت به دیگری را بروز می‌دهد.
کاربردهای تکنیک صندلی خالی
۱. مشاوره فردی با زوج‌ها
اگر شما در رابطه عاطفی خود دچار مشکلاتی باشید، بهترین روش حل آن شرکت در مشاوره زوجین است. با این حال، ممکن است شما یا شریک عاطفی‌تان هرکدام مشاورانی جدا داشته باشید. اگر شریکتان مایل به شرکت در مشاوره زوجین نباشد، می‌توانید به‌شکل فردی به مشاوره بروید و پیگیری مشکلات رابطه باشید. در هر صورت، مشاور این تکنیک را به‌احتمال زیاد به کار می‌برد تا از احساسات شما نسبت به شریک زندگی‌تان آگاه شود.
۲. مشاوره سوگ
مشاوره سوگ کمکمان می‌کند با غم ازدست‌دادن عزیزان کنار بیاییم. از آنجا که آنها دیگر حضور فیزیکی ندارند تا با ایشان تعامل کنیم، تکنیک صندلی خالی کمکمان می‌کند بتوانیم حرف‌هایمان را به آنها بزنیم. این تکنیک به فرد بازمانده کمک می‌کند آسان‌تر از مرحله سوگ عبور کند.
گاهی افراد، پس از پایان رابطه نیز دچار سوگ می‌گردند. در این شرایط نیز ممکن است حرف‌های نزده و احساسات سرکوب‌شده‌ای داشته باشند. در چنین حالتی، ممکن است فرد دوباره به‌سراغ شریک قبلی‌اش برود که کاری نادرست است. تکنیک صندلی خالی فرصتی را فراهم می‌کند تا فرد احساسات فروخفته‌اش را بروز دهد و به‌شیوه سالم‌تری از این مرحله عبور کند.
۳. کنارآمدن با تجربیات آسیب‌رسان گذشته
تجربیات ناخوشایندی که در گذشته تجربه کرده‌ایم ممکن است روی زندگی ما در زمان حال تأثیر منفی بگذارد. افرادی که مسئول آن تجربیات بودند ممکن است مرده باشند یا ما دیگر به آنها دسترسی نداشته باشیم. ازاین‌رو ممکن است در بیان خشم یا اندوهمان نسبت به ایشان ناتوان بمانیم.
با کمک تکنیک صندلی خالی فرد می‌تواند در امنیت کامل، احساس خود را نسبت به مجرمی که به او حمله کرد، زورگیری که به وی تجاوز کرد یا حتی والدینی که از او سوءاستفاده می‌کردند بیان کند. با کمک این تکنیک فرد آنچه را در درون خود مدت‌ها نگه داشته بود در محیطی امن بازگو می‌کند.
۴. برنامه‌ریزی برای رویارویی در آینده
فرض کنید شما با فردی مشکل دارید. می‌دانید دیر یا زود باید با او روبه‌رو شوید و سنگ‌هایتان را وابکنید. اگر اضطراب زیادی داشته باشید، چه‌بسا همه حرفتان را نزنید و این باعث بدترشدن مسئله گردد. تکنیک صندلی خالی در روانشناسی کمکتان می‌کند خودتان را برای این شرایط سخت آماده کنید. با این کار شما با آرامش و آمادگی ذهنی بیشتری به‌سراغ حل اختلافتان می‌روید.
چرا روان‌درمانگران از تکنیک صندلی خالی استفاده می‌کنند؟
حال که با فواید و کاربردهای این تکنیک آشنا شدید، وقتش رسیده بدانید چرا مشاوران از این تکنیک استفاده می‌کنند. توجه کنید که معمولا اجرای این روش با حضور و هدایت یک مشاور یا روان‌درمانگر انجام می‌شود. او به‌عنوان شخص سوم ناظر گفت‌وگوی شماست.
۱. کمک به شما برای شناسایی احساسات
وقتی شروع به صحبت با صندلی می‌کنید، ممکن است ندانید دقیقا چه احساسی نسبت به فرد خیالی نشسته بر آن دارید. با گذشت مدتی از گفت‌وگو، مشاور با استفاده از اصول روانشناسی زبان بدن، حالات چهره یا زبان بدن شما و شناسایی احساسات شما از درون جملات، آنها را به شما معرفی می‌کند. با شناخت این عواطف اکنون می‌توانید روی آنها تمرکز و آنها را بررسی کنید.
۲. دادن آزادی عمل به شما برای ابراز خودتان
شاید شما در شرایطی قرار داشته باشید که امکان آزادانه صحبت‌کردن ندارید؛ برای مثال، به‌تازگی عزیزی را از دست داده‌اید و حرف‌های نگفته زیادی در قلب شما باقی مانده، اما نگرانید اگر آنها را با کسی در میان بگذارید قضاوت نابجایی نسبت به شما بروز دهد.
از سوی دیگر، گاهی افراد آمادگی شنیدن حرف‌های ما را ندارند. ما را پس می‌زنند یا نمی‌توانند با ما ابراز همدلی کنند. با صحبت‌کردن با صندلی خالی، چون احساس امنیت بیشتری می‌کنیم، به‌راحتی حرف‌های نگفته را بیان می‌کنیم و در نتیجه بار عاطفی حرف‌های نزده را از دوش خود برداریم.
۳. کمک به شما برای کسب بینش عمیق‌تر نسبت به رابطه
وقتی در رابطه هستید، شاید برایتان سخت باشد که بتوانید نگرشی شفاف و روشن نسبت به وضعیت آن داشته باشید؛ برای مثال، شاید برخی از ما از صداقت در رابطه بترسیم. طرح مسائل مربوط به رابطه با صندلی خالی فرصتی فراهم می‌کند تا آن مسائل شناسایی شوند و بتوان برای رفع آنها کاری کرد.
از سوی دیگر، شما با استفاده از تکنیک صندلی خالی متوجه می‌شوید که چه احساسی نسبت به رابطه‌تان دارید. خوشحالید؟ یا آنکه وقتش رسیده رابطه را ترک کنید؟ با کسب نگرش عمیق‌تر تصمیم‌های بهتری خواهید گرفت.
۴. کمک به کسب مهارت‌های ارتباطی
وقتی کلمات و عواطف شما هنگام صحبت با صندلی جریان می‌یابند، شاید متوجه شوید که کجاها کنترل احساسات و افکار خود را از دست می‌دهید. تکنیک صندلی خالی کمکتان می‌کند مهارت‌های ارتباطی خودتان را اصلاح کنید و ارتقا دهید. مشاور حین گفت‌وگو از شما سؤالاتی می‌پرسد؛ مثلا از شما می‌خواهد حس خاصی را در قالب دقیق‌ترین کلمات بروز دهید یا درباره حالت‌های چهره شما بازخورد می‌دهد. بدین ترتیب، در گفت‌وگوهای واقعی بهتر می‌توانید منظور خودتان را به دیگری بفهمانید.
تکنیک صندلی خالی چگونه اجرا می‌شود؟
وقتی معلوم می‌شود شما به این تکنیک نیاز دارید، مثلا می‌خواهید حرفی را به کسی بزنید اما توانایی یا امکان رودرروشدن با آن را ندارید، مشاور شما با قراردادن یک صندلی خالی در کنار یا روبه‌روی شما فرایند را آغاز می‌کند. او از شما می‌خواهد تصور کنید فرد موردنظر روی صندلی نشسته است.
آنچه شما باید انجام دهید این است که هرچه به ذهنتان می‌رسد آزادانه بیان کنید. شاید در ابتدا بازکردن سر صحبت کمی عجیب یا سخت به نظر برسد؛ اما به‌محض شروع به‌تدریج حرف‌ها به دنبالش خواهد آمد. مشاور شما نیز با طرح پرسش می‌کوشد تا رشته کلام را به دست شما بسپارد و مسیر گفت‌وگوی شما را هموارتر کند.
اگر هنگام گفت‌وگو با صندلی شما احساسات شدیدی مانند خشم زیاد، استرس یا اضطراب را تجربه کنید، ممکن است مشاور وارد بحث شود تا به شما در کنارآمدن با آن عواطف یاری کند.
چه زمانی باید از تکنیک صندلی خالی استفاده کرد؟
نیازی نیست نگران زمان اجرای این روش باشید. تشخیص این امر بر عهده مشاور یا روان‌درمانگر شماست. او با مشاهده اینکه به‌سختی می‌توانید مسئله خودتان را بیان کنید یا در رابطه دچار مشکل ارتباطی هستید، این تکنیک را پیشنهاد می‌کند.
دشواری‌های اجرای تکنیک صندلی خالی
با وجود همه فواید و کاربردهایی که این روش دارد اجرای آن ممکن است با دشواری‌هایی احتمالی مواجه شود.
- در این تکنیک لازم است اجراکننده توانایی استفاده از قوه خیال را برای تصور فردی که می‌خواهد با او صحبت کند داشته باشد. اگر به هر دلیلی فرد نتواند از قوه خیال خود استفاده کند. اجرای آن غیرممکن خواهد شد. مشاوران می‌توانند با طرح موضوع یا پرسش به این افراد کمک کنند تا قوه خیالشان را به کار بیندازند.
- ممکن است فرد از اجرای این تکنیک سر باز بزند، چراکه آن را احمقانه می‌داند. شاید هم نگران است که افکار و عواطف واقعی خود را بروز دهد.
- گاهی فرد توانایی شناسایی مسئله و مشکل را ندارد و نمی‌تواند در خلال گفت‌وگو با فرد خیالی نشسته بر صندلی موضوع را از زوایای گوناگون بررسی کند. در چنین حالت‌هایی، شناسایی مشکل دشوار می‌شود و شاید نیاز باشد تا درمانگر از روش‌های دیگری برای شناسایی آن استفاده کند.
شما چقدر با تکنیک صندلی خالی در روانشناسی آشنا هستید؟ تابه‌حال به استفاده از آن فکر کرده‌اید؟ اگر تجربه اجرای آن را داشته‌اید، از روند اجرا و نتیجه کار برای ما بگویید. اشتراک تجربه‌تان می‌تواند برای برخی سودمند باشد.
