امروزه استفاده از توالت‌فرنگی در بسیاری از خانه‌ها و مکان‌های عمومی رایج شده است. بعضی به‌دلیل مشکلاتی مانند آرتروز زانو، به استفاده از توالت‌فرنگی روی می‌آورند و بعضی نیز به‌دلیل راحتی و ظاهر بهتر، میان توالت ایرانی یا فرنگی دومی را انتخاب می‌کنند. هریک از این توالت‌ها مزیت‌ها و معایب خود را دارند که شاید با دانستن آنها بتوانیم انتخاب آگاهانه‌تری داشته باشیم. در ادامه، دلایل علمی و آزمایش‌های انجام‌شده روی وضعیت بدن در زمان اجابت مزاج و تأثیر حالت چمباتمه یا نشسته بر سلامتی و مشکلاتی مانند یبوست را بیان می‌کنیم.
عملکرد دستگاه گوارش
وقتی غذا از معده به روده کوچک می‌رود، شیره‌های گوارشی آن را تجزیه می‌کنند. سپس مواد مغذی هضم‌شده از دیواره روده کوچک وارد جریان خون می‌شوند. مواد زائد باقی‌مانده نیز همراه با آب، در روده بزرگ مدفوع را تشکیل می‌دهند.
فرایند دفع مدفوع بسیار پیچیده‌تر از چیزی است که تصور می‌کنید. مدفوع در راست‌روده، که محفظه‌ای جمع‌کننده در انتهای روده بزرگ است، باقی می‌ماند. عضله‌ای شبیه U، که عضله پوبورکتالیس (Puborectalis) نام دارد، مانند زنجیری به دور راست‌روده حلقه زده است. عضله پوبورکتالیس در حالت طبیعی راست‌روده را به جلو می‌کشد تا زاویه‌ای به‌نام زاویه آنورکتال (Anorectal Angle) را ایجاد کند. این عضله بخش پایینی روده را خمیده نگه می‌دارد، تا از خروج مدفوع جلوگیری کند.
در زمان دفع مدفوع، عضله پوبورکتالیس شُل می‌شود و زاویه آنورکتال باز می‌شود. عضله پوبورکتالیس شبیه پیچ‌خوردگی شلنگی عمل می‌کند که مانع از خروج آب از شلنگ می‌شود. خمیدگی اندک موجود در روده بزرگ از خروج ناخواسته مدفوع و اتفاقات ناخوشایند پس از آن جلوگیری می‌کند. در زمان اجابت مزاج، راست‌روده پس از پرشدن از مدفوع، منقبض می‌شود. این انقباض موجب شل‌شدن عضله پوبورکتالیس می‌شود و با فشارآوردن به شکم می‌توانید مدفوع را از بدن خارج کنید.
تأثیر وضعیت چمباتمه از نظر علمی
تصاویر اشعه ایکس گرفته‌شده در تحقیقات نشان می‌دهند وقتی چمباتمه می‌زنیم، زاویه آنورکتال بیشتر باز می‌شود و مسیر بازتر و صاف‌تری برای عبور مدفوع از کانال مقعد ایجاد می‌شود. در این وضعیت، فشار در شکم نیز پایین‌تر است. این موضوع شاید نشان‌دهنده این باشد که به‌اندازه وضعیت نشسته به خودمان فشار نمی‌آوریم.
پژوهش‌ها نشان می‌دهند وقتی افراد از وسایل تغییردهنده وضعیت به حالت چمباتمه استفاده می‌کنند، راحت‌تر مدفوعشان را دفع می‌کنند. آنها همچنین، نسبت به زمانی که روی توالت‌فرنگی می‌نشینند، کمتر به خودشان فشار می‌آورند و روده‌هایشان را بیشتر خالی می‌کنند.
چند مورد از آزمایش‌های انجام‌شده
- پژوهشگری به‌نام داو سیکیروف (Dov Sikirov) از ۲۸ داوطلب سالم خواست مدت‌زمان اجابت مزاج و میزان سختی را ثبت کنند. داوطلبان از سنگ توالت‌هایی با ارتفاع‌های مختلف (۴۲ و ۳۲ سانتی‌متر) استفاده کردند و اجابت مزاج را روی ظرفی پلاستیکی و در حالت چمباتمه انجام دادند. آنها داده‌های ۶ اجابت مزاج پی‌درپی در هر حالت را ثبت کردند. در این آزمایش، میانگین زمان اجابت مزاج در حالت چمباتمه ۵۱ ثانیه بود. در حالی که میانگین زمان برای سنگ توالت‌های کوتاه‌تر و بلندتر به‌ترتیب ۱۱۴ و ۱۳۰ ثانیه بود. شرکت‌کنندگان متوجه شدند اجابت مزاج در حالت چمباتمه راحت‌تر از حالت نشسته است.
- در پژوهشی ژاپنی، از ۶ داوطلب که راست‌روده‌شان با محلول کنتراست (Contrast Solution) پر شده بود خواسته شد در حالت نشسته و چمباتمه این محلول را تخلیه کنند. با رادیوگرافی زنده از پشت صفحه‌ای از آنها فیلم‌برداری شد. پژوهشگران دریافتند زاویه آنورکتال در حالت چمباتمه بیشتر باز می‌شود. شرکت‌کنندگان در حالت چمباتمه فشار شکمی کمتری نیز داشتند. کسانی که بیش‌ازحد به خودشان فشار می‌آورند بیشتر مستعد پارگی‌های پوشش داخلی مقعدند که شقاق مقعدی (Fissure) نامیده می‌شود.
- پژوهشی در پاکستان روی افرادی انجام شد که دچار شقاق مقعدی مزمن با علائمی مانند دفع مدفوع دردناک، عبور خون از راست‌روده و مشکل در نشستن بودند. شرکت‌کنندگان روی سنگ توالت تغییرداده‌شده‌ای در حالت چمباتمه نشستند؛ در حالی که باسن آنها خم شده بود و پاهایشان روی چهارپایه‌ای قرار داشت. در این پژوهش مشاهده شد که علائم شقاق مقعدی شرکت‌کنندگان به‌طور چشمگیری کاهش یافت.
دلایل و ادعاهای طرفداران وضعیت چمباتمه
طرفداران وضعیت چمباتمه در زمان اجابت مزاج دلایل زیر را مطرح می‌کنند:
۱. وضعیت چمباتمه زاویه بهینه را ایجاد می‌کند
نشستن روی توالت‌فرنگی، وقتی کف پاها صاف روی زمین است، زاویه‌ای را می‌سازد که خالی‌کردن روده‌ها را دشوارتر می‌کند. این ادعا بر اساس پژوهشی در ژاپن مطرح شده است. در آن پژوهش، میزان مؤثربودن وضعیت نشسته، وضعیت نشسته با باسن خم‌شده یا حالت چمباتمه در هنگام اجابت مزاج مقایسه شد. در آن پژوهش، پژوهشگران دریافتند چمباتمه‌زدن زاویه‌ای را در کانال رکتال ایجاد می‌کند که موجب می‌شود برای دفع مدفوع به فشار کمتری نیاز داشته باشیم.
اشکان فرهادی، متخصص گوارش در مرکز پزشکی Orange Coast Memorial در کالیفرنیا، با این نظر موافق است. او می‌گوید:
زیرپایی توالت‌فرنگی زاویه کانال رکتال را از ۱۰۰ به ۱۲۰ درجه افزایش می‌دهد. وقتی این زاویه را افزایش می‌دهیم، راست‌روده باز می‌شود. در زمان اجابت مزاج این زاویه را باز می‌کنیم.
البته به‌گفته دکتر فرهادی، نشستن در حالت معمولی نیز برای بیشتر افراد زاویه خوبی را ایجاد می‌کند. گرچه زیرپایی توالت‌فرنگی برای کمک به بازتربودن کانال رکتال زاویه‌ای را ایجاد می‌کند، این‌طور نیست که همه به این کمک اضافی نیاز داشته باشند.
۲. بدن ما برای چمباتمه‌زدن طراحی شده است، نه نشستن
تحقیقی در ایران نشان می‌دهد که بدن انسان به‌طور طبیعی برای چمباتمه‌زدن طراحی شده است، نه نشستن روی توالت‌فرنگی. در این تحقیق، پژوهشگران از شرکت‌کنندگان خواستند تجربه‌شان را در استفاده از توالت ایرانی و توالت‌فرنگی مقایسه کنند. شرکت‌کنندگان نتیجه گرفتند توالت ایرانی راحت‌تر و کارآمدتر است. البته فقط ۳۰ نفر در این تحقیق شرکت داشتند و هیچ‌یک از آنها دچار مشکلات مقعد و راست‌روده نبودند و به وضعیت چمباتمه در اجابت مزاج نیز عادت داشتند.
دکتر تام مک‌هورس (Tom McHorse)، متخصص گوارش در کلینیک منطقه‌ای آستین، می‌گوید: «عمل اجابت مزاج بسیار پیچیده است و این‌گونه نیست که فقط به زاویه روده بزرگ مربوط باشد.» عواملی مانند ترکیب مدفوع (که رژیم غذایی، میزان فعالیت و سلامتی کلی بر آن تأثیر می‌گذارد) نیز بر میزان راحتی دفع مدفوع تأثیرگذارند.
دکتر مک‌هورس می‌گوید: «این ادعا، که نشستن وضعیتی غیرطبیعی است، ادعای درستی نیست.» البته به‌گفته او استفاده از زیرپایی توالت‌فرنگی ضرری ندارد و حتی می‌تواند برای بعضی از افراد مفید باشد. او می‌گوید: «زیرپایی توالت‌فرنگی در تعداد کمی از بیماران می‌تواند مفید باشد. منتها برای این ادعا که ما طوری طراحی نشده‌ایم که روی توالت بنشینیم، شواهد علمی وجود ندارد.»
۳. با چمباتمه‌زدن کمتر به خودمان فشار می‌آوریم
بر اساس پژوهشی دیگر، وقتی چمباتمه می‌زنیم، برای خالی‌کردن روده‌ها تلاش کمتری می‌کنیم. دکتر فرهادی می‌گوید که این ادعا فقط درمورد بعضی‌ها درست است، نه همه. او می‌گوید: «[زیرپایی توالت‌فرنگی] برای گروه خاصی از بیماران وسیله مفیدی است.» یعنی کسانی که برای اجابت مزاج باید فشار زیادی به خودشان وارد کنند. منتها اگر در تعداد دفعات دفع مدفوع مشکل دارید، انتظار نداشته باشید که وضعیت چمباتمه مشکل شما را حل کند. دکتر فرهادی می‌گوید:
استفاده از زیرپایی توالت‌فرنگی برای بیمارانی که دفعات اجابت مزاج آنها کم است مفید نیست؛ مگر اینکه آنها نیز فشار زیادی به خودشان وارد کنند.
دکتر فرهادی می‌گوید گرچه برای پشتیبانی از ادعاهایی که برای تبلیغ زیرپایی توالت‌فرنگی مطرح شده است پژوهش قابل‌اطمینانی وجود ندارد، بر اساس چگونگی طراحی بدن می‌توان گفت که تأثیر چمباتمه‌زدن بر کاهش میزان فشاری که به خودمان وارد می‌کنیم منطقی است. او می‌گوید: «از نظر فیزیولوژیکی، تردیدی نیست که این‌گونه است، ولی پرسش اینجاست آیا همه به این وسیله نیاز دارند؟»
آیا چمباتمه‌زدن (استفاده از توالت ایرانی/ چهارپایه توالت فرنگی) درمانی قطعی و مناسب برای یبوست است؟
یبوست مشکل نسبتا رایجی است که در آن فرد در دفع مدفوع مشکل دارد. نمی‌توان گفت چند اجابت مزاج «طبیعی» است، زیرا این مسئله به بدن بستگی دارد و بدن هرکس متفاوتی عمل می‌کند. آکادمی پزشکان خانواده آمریکا (The American Academy of Family Physicians) تعداد طبیعی اجابت مزاج را بین ۳ بار در روز تا ۳ بار در هفته تعیین کرده است. به‌طور کلی، زمانی به یبوست دچار شده‌اید که:
- مدفوع سفتی داشته باشید؛
- در توالت زیاد به خودتان فشار بیاورید؛
- حس کنید روده کاملا خالی نشده است؛
- حس کنید راست‌روده مسدود شده است؛
- کمتر از ۳ اجابت مزاج در هفته داشته باشید.
گرچه چمباتمه‌زدن برای افراد مبتلا به یبوست مزمن مفید است و حتی گاهی جایگزین ملین‌ها و سایر داروها می‌شود، این‌گونه نیست که درمانی قطعی و مناسب برای تمام موارد باشد. عوامل دیگری نیز مانند رژیم غذایی، فعالیت بدنی، عوارض داروها و میزان مصرف مایعات در تعداد دفعات و غلظت اجابت مزاج مؤثرند. با این حساب، نوشیدن آب بیشتر، ورزش‌کردن، و مصرف مکمل‌های فیبر و میوه و سبزیجات و سایر مواد غذایی دارای فیبر بالا همگی مفیدند.
همچنین، باید توجه کنید بدنتان چگونه به مواد غذایی مختلف واکنش نشان می‌دهد؛ برای نمونه، در بعضی از افراد، مصرف محصولات لبنی یا غذاهای فراوری‌شده یبوست را به دنبال دارد. در این حالت، یا باید این مواد غذایی را از رژیم غذایی‌تان حذف کنید یا مقدار کمتری از آنها را مصرف کنید. در موارد جدی‌تر، یبوست ممکن است نشانه مشکلی در سلامتی یا انسداد روده باشد.
استفاده از توالت ایرانی یا چهارپایه توالت‌فرنگی خطری ندارد. منتها اگر دچار یبوست مزمن یا سایر نشانه‌های مشکلات دستگاه گوارش هستید، حتما با پزشک مشورت کنید. شاید بیماری و مشکلی داشته باشید که چمباتمه‌زدن به‌تنهایی نتواند آن را برطرف کند.
معایب توالت ایرانی
با وجود مزیت‌هایی که برای توالت ایرانی و چمباتمه‌زدن مطرح کردیم، باید بدانیم چمباتمه‌زدن در توالت نیز بی‌خطر نیست:
- مشخص شده است که چمباتمه‌زدن موجب افزایش اندکی در فشار خون می‌شود (چه در افراد سالم و چه در افراد مبتلا به پرفشاری خون)؛
- بعضی از سکته‌ها نیز در زمان چمباتمه‌زدن و دفع مدفوع رخ داده‌اند. منتها هنوز مشخص نیست که آیا وضعیت چمباتمه در زمان دفع مدفوع بیماران را در معرض خطر بسیار بالاتری از بیماری قلبی یا سکته مغزی قرار می‌دهد.
توالت ایرانی یا فرنگی، کدام بهتر است؟
در انتخاب میان توالت ایرانی یا فرنگی باید توجه داشته باشید که گاهی درمورد مزیت‌های وضعیت چمباتمه و ضررهای وضعیت نشسته اغراق می‌شود؛ برای نمونه، هیچ شواهد محکمی وجود ندارد که نشان دهد چمباتمه‌زدن می‌تواند از بواسیر پیشگیری یا آن را درمان کند. به‌علاوه، شواهدی وجود ندارد که نشان دهد وضعیت نشسته موجب افزایش احتمال ابتلا به سرطان روده بزرگ می‌شود. همچنین، داده‌ها و اطلاعاتی قطعی نداریم که نشان دهد وضعیت نشسته سبب دیورتیکولوز روده بزرگ می‌شود.
با توجه به نبود بررسی‌های بلندمدت، نتیجه‌گیری قطعی بین توالت ایرانی یا فرنگی دشوار است. منتها می‌توان گفت چمباتمه‌زدن مزیت‌های روشنی دارد. اگر در زمان اجابت مزاج باید فشار زیادی به خودتان وارد کنید، قرارگرفتن در وضعیت چمباتمه به بازشدن راست‌روده و اجابت مزاج راحت‌تر کمک می‌کند. به‌طور کلی، وضعیت چمباتمه برای مشکلاتی که با خارج‌شدن مدفوع مرتبط‌اند مفید است.
اگر می‌خواهید تمام مزیت‌ها را باهم داشته باشید، یعنی هم از مزیت‌های چمباتمه‌زدن بهره‌مند شوید و هم به مفاصل زانو فشار نیاورید، می‌توانید از توالت‌فرنگی همراه با زیرپایی مخصوص آن استفاده کنید. استفاده از وسایلی مانند زیرپایی توالت‌فرنگی قرارگرفتن در وضعیت چمباتمه را آسان‌تر می‌کند. این وسایل به‌ویژه برای افراد مسن‌تر که مشکلات مفصلی دارند و به‌سختی می‌توانند در وضعیت چمباتمه قرار بگیرند بسیار مفید است.
جمع‌بندی نکات گفته‌شده
- نشستن پیچ‌خوردگی موجود در انتهای روده را حفظ می‌کند و موجب می‌شود برای دفع مدفوع بیشتر تلاش کنیم. منتها چمباتمه‌زدن عضله پوبورکتالیس را بیشتر شل می‌کند و راست‌روده را صاف می‌کند و مسیر مستقیمی برای خروج مدفوع ایجاد می‌کند. در نتیجه، راحت‌تر و با فشار کمتری می‌توانیم مدفوع را دفع کنیم.
- چمباتمه‌زدن، با آسان‌ترکردن دفع مدفوع، یبوست را کاهش می‌دهد و از بواسیر، که معمولا نتیجه فشارآوردن زیاد است، جلوگیری می‌کند. در میان مردم کشورهای آسیایی و آفریقایی، که بیشتر از توالت شبیه توالت ایرانی استفاده می‌کنند، یبوست و بواسیر کمتر شایع است. این مسئله ممکن است به‌دلیل رژیم غذایی یا چمباتمه‌زدن آنها در زمان دفع مدفوع باشد.
شما بگویید؟
نظر شما چیست؟ شما کدام‌یک را ترجیح می‌دهید: توالت ایرانی یا فرنگی ؟ می‌توانید در بخش «ارسال دیدگاه» نظرات خود را با ما در میان بگذارید.
