تغییرات جسمی و هورمونی شما در دوران بارداری می‌تواند علائم متفاوتی به همراه داشته باشد. تنگی نفس در بارداری و درد در ناحیه دنده دو مورد رایجی است که خانم‌های باردار از آن شکایت دارند. در این مقاله اطلاعاتی درمورد عوامل ایجادکننده تنگی نفس در بارداری و روش‌های درمان آن بیان شده است. به شما کمک می‌کنیم بدانید چطور با این مشکل کنار بیایید و چه زمانی به پزشک مراجعه کنید. همراه ما باشید.
تنگی نفس در بارداری
بارداری به معنی واقعی کلمه می‌تواند نفس شما را بند بیاورد. به تنگی نفس یا نفس‌نفس‌زدن در علم پزشکی دیس‌پِنه یا دیس‌پنیا (Dyspnea) می‌گویند که یکی از علائم شایع در زمان بارداری است. درواقع، حدود ۶۰ تا ۷۰ درصد خانم‌های باردار گاهی دچار تنگی نفس می‌شوند.
علائم تنگی نفس در بارداری
زمانی‌که دچار تنگی نفس هستید، احساس می‌کنید که نفس‌کشیدن برایتان سخت است یا به زحمت نفس می کشید. در ادامه به چند مورد از حالت‌هایی که خانم‌های باردار توصیف کرده‌اند اشاره شده است:
- تلاش بیشتر برای دریافت هوای کافی: در این وضعیت مجبور هستید به نفس‌کشیدن فکر کنید یا، به‌جای نفس‌کشیدن طبیعی که به‌طور معمول اتفاق می‌افتد، مجبورید برای کشیدن نفس عمیق تلاش کنید.
- احساس تنگی در ناحیه گلو یا قفسه سینه: ممکن است احساس کنید که مسیر تنفس و ریه شما تنگ‌تر شده است و انتقال هوا از راه گلو به ریه‌ها دشوار شده است.
- اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنید: ممکن است احساس کنید که انگار نفس شما به اندازه کافی حجیم یا قوی نیست که هوای مورد نیاز شما را تأمین کند.
علت تنگی نفس در بارداری
ممکن است هر زمانی در دوران بارداری تنگی نفس را احساس کنید اما این مشکل ببیشتر در سه ماه آخر بارداری اتفاق می‌افتد. شاید علتش را ندانید اما در ادامه به چند مورد از علل تنگی نفس که به بارداری مربوط می‌شود اشاره شده است:
۱. هورمون‌ها
هورمون‌های بارداری روی قلب و ریه شما تأثیر می‌گذارند و می‌توانند در نفس‌کشیدن شما تغییراتی ایجاد کنند، اگرچه این تغییرات برای شما محسوس نباشد.
۲. رحم درحال‌رشد
رحم درون شکم شما رشد می‌کند و به دیافراگم (ماهیچه‌ای که به نفس‌کشیدن شما کمک می‌کند) فشار وارد می‌کند. درنتیجه، ریه جمع می‌شود و فضای کمی برای گسترش دارد و به‌همین‌دلیل نفس عمیق کشیدن برایتان سخت‌تر می‌شود.
۳. وضعیت بارداری
هرقدر شکم شما بزرگ‌تر باشد و به دیافراگم و ریه نزدیک‌تر شود بیشتر دچار تنگی نفس می‌شوید. هرقدر شکم کوچک‌تر باشد فضای بیشتر در اختیار ریه قرار می‌گیرد و کمتر دچار تنگی نفس می‌شوید.
۴. ورزش‌کردن
قبل از زایمان، ورزش برای سلامتی شما مفید است. با‌این‌حال، زیاده‌روی در ورزش می‌تواند سبب درد، سرگیجه و تنگی نفس شود. مطمئن شوید که با سرعتی مناسب ورزش می‌کنید و مرتب به خودتان استراحت دهید. همچنین، باید آب بدن‌تان را تأمین کنید و به علائم بدن‌تان توجه کنید. دراین‌صورت، می‌دانید که چه زمانی باید ورزش را آرام یا متوقف کنید.
۵. چندقلو در شکم دارید
در بارداری دو قلو یا چندقلو، در شکم‌تان فضای بیشتری اشغال می‌شود و فضا برای گسترش ریه تنگ‌تر می‌شود.
۶. وزن بدن‌تان
چاقی و افزایش وزن در دوران بارداری می‌تواند مشکلات مختلف تنفسی، مثل تنگی نفس یا سایر ناراحتی‌های تنفسی، را موجب شود.
در دوران بارداری منتظر چه تغییراتی در دستگاه تنفسی‌مان باشیم؟
تنگی نفس علت‌های مختلفی دارد و می‌تواند در هر مرحله‌ای از مراحل بارداری رخ دهد.
سه ماه اول بارداری
تغییرات هورمونی در اوایل بارداری می‌تواند بر مسیر تنفسی شما تأثیر بگذارد. این تأثیر ممکن است الگوی تنفسی شما را تغییر دهد و احساس تنگی نفس داشته باشید. همچنین ممکن است احساس خستگی کنید یا حس کنید به اکسیژن بیشتری نیاز دارید.
سه ماه دوم بارداری
ممکن است مثل بعضی از خانم‌ها در سه ماه دوم بارداری متوجه تنگی نفس خود شوید. این مشکل، با پهن‌شدن بخش میانی بدن‌تان و تغییرات در دستگاه تنفسی (ریه و نفس‌کشیدن) و دستگاه قلبی‌ـ‌عروقی (قلب و خون)، که از نتایج این پهن‌شدگی است، ایجاد می‌شود.
سه ماه سوم بارداری
تنگی نفس معمولا در سه ماه سوم بارداری شدیدتر می‌شود. در هفته ۳۱ تا ۳۴ بارداری، جنین و رحم درحال‌رشد فضای بیشتری از شکم شما اشغال می‌کنند. در این زمان، جنین و رحم آن‌قدر بزرگ می‌شوند که به دیافراگم شما فشار وارد می‌کنند و ریه جمع می‌شود. دیافراگم ماهیچه‌ای است که به تنفس شما کمک می‌کند. درنتیجه ممکن است احساس کنید که نفس عمیق کشیدن سخت‌تر شده است.
پایان بارداری
ممکن است هفته آخر بارداری کمی احساس راحتی کنید. زمانی‌که جنین در وضعیت زایمان قرار می‌گیرد، ریه شما فضای بیشتری برای عمل تنفس دارد. در اولین بارداری، معمولا جنین در هفته ۳۶ و ۳۸ بارداری در ناحیه لگن قرار می‌گیرد، اما در بارداری‌های بعدی ممکن است جنین تا اواخر بارداری یا حتی زمان زایمان در موقعیت زایمان قرار نگیرد.
تشخیص علت تنگی نفس در بارداری
لازم است همیشه درمورد علائم و ناراحتی‌های دوران بارداری خود با پزشک مشورت کنید. پزشک با پرسیدن چند سؤال و معاینه شما می‌تواند مطمئن شود که چیزی که احساس می‌کنید طبیعی است یا نه.
برای تشخیص علت تنگی نفس، پزشک اقدامات زیر را انجام می‌دهد:
- نفس‌کشیدن و ضربان قلب شما را بررسی می‌کند؛
- درمورد عادات ورزشی و فعالیت‌های روزانه شما می‌پرسد.
همچنین ممکن است درمورد موضوعات دیگری به‌غیراز بارداری، که می‌تواند علائم موجود را ایجاد کند، بپرسد.
سایر عوامل مؤثر در تنگی نفس
هرکس ممکن است هرازچندگاهی تنگی نفس را تجربه کند و عوامل مختلفی می‌تواند در بروز آن نقش داشته باشد. در بیشتر مواقع جای نگرانی نیست و این موضوع کاملا طبیعی است. با‌این‌حال، اگر تنگی نفس سبب سخت نفس‌کشیدن شود یا همراه با تنگی نفس درد داشته باشید، می‌تواند علامت یک بیماری اساسی باشد.
سایر عواملی که می‌تواند بر نفس‌کشیدن شما تأثیر بگذارد در زیر آورده شده است:
- کم خونی؛
- آسم؛
- واکنش‌های آلرژیک؛
- اضطراب؛
- سرماخوردگی یا تب؛
- ذات الریه؛
- بیماری های ریوی؛
- بیماری های قلبی؛
- پرکاری تیروئید؛
- هر آنچه مسیر تنفس را مسدود کند؛
- آمبولی ریه (لخته خون در ریه).
درمان تنگی نفس در بارداری
آن تنگی نفسی که نتیجه بارداری باشد معمولا به درمان دارویی نیاز ندارد. با‌این‌حال، ممکن است پزشک اقدامات زیر را برایتان انجام دهد:
- بررسی وضعیت تنفس و ضربان قلب شما در ملاقات‌های قبل از زایمان؛
- صحبت‌کردن درمورد ورزش و فعالیت‌های روزانه شما؛
- دادن اطلاعات لازم و پاسخ به پرسش‌های شما؛
- درمان سایر عواملی که می‌تواند سبب ایجاد مشکل شود؛
- ارجاع شما به سایر پزشکان، در صورت لزوم.
راه‌های مقابله با تنگی نفس در بارداری
اگر تنگی نفس شما به‌دلیل بارداری باشد، هرچند کمی آزاردهنده است اما معمولا خطرناک نیست و در زندگی روزانه شما اختلالی ایجاد نمی‌کند.
حتی اگر به نظر بیاید که اکسیژن کافی دریافت نمی‌کنید، شما و جنین‌تان همه اکسیژن موردنیازتان را به دست می‌آورید.
راه‌های زیادی برای پیشگیری از این مشکل وجود ندارد، به‌خصوص اینکه در سه ماه سوم بارداری شکم شما بزرگ می‌شود. به‌هرروی، در صورت نیاز، می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
۱. وضعیت خود را تغییر دهید
صاف بنشینید یا بایستید تا ریه شما فضای بیشتری برای گسترش داشته باشد و هوای بیشتری دریافت کنید.
۲. به وضعیت بدنی خودتان توجه کنید
وضعیت بدنی خوب در دوران بارداری کمک می‌کند از تنگی نفس خلاص شوید و همچنین احساس راحتی شما را در طول بارداری و بعد از آن افزایش می‌دهد.
۳. روی سطح شیب‌دار بخوابید
از بالش یا سطحی شیب‌دار استفاده کنید تا قسمت بالایی بدن‌تان کمی شیب پیدا کند و حین خواب کمی از فشار روی ریه کاسته شود.
۴. خونسرد باشید
عصبانیت یا تنش می‌تواند تنفس را سخت‌تر کند.
۵. آرام باشید
اگر ورزش می‌کنید یا به‌سرعت حرکت می‌کنید، برای نفس‌کشیدن به خودتان استراحت دهید.
۶. فضای بدنی بیشتری برای تنفس ایجاد کنید
دست‌های‌تان را بالای سرتان ببرید و بدن خود را بالا بکشید تا فضای بیشتری برای گسترش ریه فراهم کنید و سپس نفس عمیق بکشید.
۷. تمرین تنفس
تمرینات و تکنیک های تنفس را یاد بگیرید و انجام دهید. این تمرینات می‌تواند به تنفس عمیق، آرامش و تحمل درد در هنگام زایمان کمک کند.
۸. به وزن‌تان توجه کنید
به توصیه‌های پزشک درمورد اضافه وزن در هنگام بارداری توجه کنید. افزایش وزن بیش‌از‌اندازه می‌تواند تنگی نفس را، به‌خصوص هنگام تحرک، بیشتر کند.
۹. منتظر بمانید
گاهی هیچ کار خاصی از دست شما برنمی‌آید و فقط باید با موضوع کنار بیایید و منتظر بمانید. شما فقط مجبورید تا زمان به‌دنیاآمدن فرزندتان این وضعیت ناخوشایند را تحمل کنید.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید؟
زمانی که تنگی نفس حین بارداری را احساس می‌کنید، معمولا با کمی تغییر وضعیت و استراحت اوضاع بهتر می‌شود. اما اگر علائم زیر را دارید باید به پزشک یا بیمارستان مراجعه کنید:
- همراه تنگی نفس سرفه می‌کنید؛
- تنگی نفس شما بدتر شده است؛
- در نفس‌کشیدن و صحبت‌کردن مشکل دارید؛
- ضربان قلب‌تان بالا رفته است؛
- درد قفسه سینه دارید؛
- سرگیجه یا ضعف دارید؛
- تب دارید؛
- همراه با تنگی نفس ورم دارید؛
- خس خس سینه دارید؛
- انگشتان دست، انگشتان پا یا لب‌های‌تان در حال کبودشدن است.
درد در ناحیه دنده
درد در ناحیه دنده از دیگر شکایات خانم‌های باردار به‌خصوص در سه ماه سوم بارداری است. درد در ناحیه دنده و تنگی نفس معمولا با همدیگر رخ می‌دهند، چون درد در ناحیه دنده تنفس عمیق را با چالش بیشتری مواجه می‌کند و به شما احساس تنگی نفس می‌دهد.
علت درد در ناحیه دنده
بارداری و تغییرات بدن شما روی سیستم اسکلتی عضلانی شما و به‌خصوص روی دنده‌های‌تان تأثیر می‌گذارد. درد در ناحیه دنده در طول بارداری معمولا به دلایل زیر اتفاق می‌افتد:
هورمون‌ها
هورمون‌های بارداری، به‌خصوص پروژسترون و ریلکسین، عضلات و رباط‌های بدن‌تان را ضعیف و شُل می‌کنند. این تغییرات کمک می‌کند از پس بارداری و زایمان برآیید اما همچنین ممکن است سبب درد در ناحیه دنده و سایر بخش‌های بدن‌تان شود.
رشد رحم
با رشد جنین، رحم به بخش بالایی شکم کشیده می‌شود و می‌تواند به استخوان‌های دنده هم فشار وارد کند.
وضعیت بدن جنین
ممکن است بدن جنین در حالت درازکشیده یا افقی باشد و درنتیجه به دنده‌ها فشار وارد کند. اگر جثه ریزی داشته باشید، کودک‌تان بزرگ باشد، شکم‌تان بزرگ باشد یا جنین در وضعیت بریچ (breech) باشد، این حالت شدیدتر است.
لگدزدن
در اواخر سه ماه سوم بارداری، پاهای جنین تکوین می‌یابد و قوی می‌شود و آماده لگدزدن است. گاهی آنها دقیقا به ناحیه دنده لگد می‌زنند.
افزایش وزن
آن وزن اضافی که، به‌خصوص در ناحیه سینه، حمل می‌کنید می‌تواند سبب درد در پشت، شانه و قفسه سینه (دنده) شود.
سوزش سر دل
سوزش سر دل و سوءهاضمه می‌تواند سبب ایجاد سوزش در پشت گلو یا پایین قفسه سینه شود. همچنین می‌تواند در ناحیه قفسه سینه و دنده‌ها احساس درد ایجاد کند.
سایر عوامل
- کشیدگی عضلات؛
- شکستگی یا کوفتگی دنده؛
- عفونت مجرای ادراری؛
- سنگ صفرا؛
- بیماری قلبی یا حمله قلبی؛
- مشکلات ریوی؛
- سرطان.
مقابله با درد در ناحیه دنده
ساختمان بدن شما برای کشیدگی و رشد در هنگام بارداری آمادگی دارد. اما نه به این معنی که ناراحتی به‌همراه ندارد. شاید نتوانید از این ناراحتی‌ها جلوگیری کنید اما می‌توانید آنها را تسکین دهید. در دوران بارداری، برای مبارزه با درد در ناحیه دنده می‌توانید اقدامات زیر را انجام دهید:
- وزن مناسب را حفظ کنید؛
- داشتن وضعیت بدنی مناسب را تمرین کنید؛
- لباس‌های راحت و آزاد بپوشید؛
- برای جلوگیری از افزایش وزن، نفخ، یبوست و سنگ‌های صفراوی که می‌تواند سبب ایجاد درد شود غذاهای سالم مصرف کنید؛
- ورزش‌های مناسب بارداری (ورزش در بارداری) یا یوگای بارداری انجام دهید تا عضلات و مفاصل خود را محکم، قوی و منبسط کنید؛
- از لباس‌های زیری استفاده کنید که مناسب اندام خودتان باشد؛
- سعی کنید که از شکم‌بندهای بارداری استفاده کنید؛
- اگر برای انجام‌دادن کارها تمام روز پشت میز می‌نشینید، باید استراحت کنید، بلند شوید و حرکت کنید؛
- تمرینات تنفس عمیق را انجام دهید؛
- دوش یا حمام آب گرم (نه داغ) بگیرید؛
- روی نواحی درد کمپرس گرم یا بسته‌های یخ بگذارید؛
- برای راحتی، در تختخواب از بالش‌های اضافی یا بالش بدن استفاده کنید؛
- بدون تجویز پزشک از هیچ داروی مسکن استفاده نکنید. ممکن است پزشک، برای خلاصی‌تان از درد، قرص تیلنول (استامینوفن) تجویز کند؛
- با پزشک خود مشورت کنید که آیا لازم است برای تسکین درد به متخصص دیگری، مانند فیزیوتراپ یا متخصص طب سوزنی، مراجعه کنید یا نه.
چه موقع نگران باشید؟
حتی اگر فکر می کنید دردهایی که دارید طبیعی است پزشک خود را از وجود این دردها مطلع کنید. اگر علائم زیر را دارید، باید سریع به پزشک یا اورژانس مراجعه کنید:
- دردهای مداوم دارید؛
- دردهای ناگهانی دارید؛
- اوضاع‌تان بدتر شده است؛
- باور دارید که درد طبیعی نیست.
کلام آخر
مشکلات تنفسی یا احساس تیرکشیدن و درد در ناحیه دنده در زمان بارداری غیرمعمول نیست. این علائم می‌تواند آزاردهنده و شدید باشد یا کمی شما را اذیت کند. بیشتر اوقات این مشکلات طبیعی است و به‌ندرت جای نگرانی وجود دارد. با‌این‌حال، اگر باور دارید که این علائم بخشی از بارداری است باید درمورد آنها با پزشک خود مشورت کنید. همیشه بهتر است پزشک شما را معاینه کند تا از وضعیت خود اطمینان حاصل کنید.
