آیا واقعا راهی برای تقویت حافظه وجود دارد؟ احتمالا وقتی دسته‌کلیدتان را گم می‌کنید یا جواب بعضی سؤالات ساده را درست سرِ جلسه‌ی آزمون‌های سرنوشت‌ساز فراموش می‌کنید، بلافاصله با خودتان گفته‌اید، ای کاش حافظه‌ی بهتری داشتم! خوشبختانه برای تقویت حافظه، راه‌های ساده و زیادی وجود دارد. در این مقاله با ۱۱ روش عالی برای تقویت حافظه آشنا می‌شوید که مخصوصا برای دانش‌آموزان و دانشجویان کاربرد زیادی دارد.
تردیدی نیست که استفاده از ابزارهای یادآوری به شما کمک خواهد کرد. مثلا تنظیم یک تقویم آنلاین (مثل تقویم گوگل) که پیام‌هایی را برای یادآوری به تلفن همراه شما می‌فرستد، به شما کمک می‌کند هیچ یک از قرار ملاقات‌ها و جلسه‌های مهم خود را فراموش نکنید یا مثلا نوشتن لیست کارهای روزانه باعث می‌شود، هیچ کدام از کارهای مهمی که در آن روز باید انجام دهید، از قلم نیفتند.
امّا برای به خاطر سپردن اطلاعاتی که لازم است در حافظه‌ی بلندمدت تان حک شود، چه کار می‌توانید بکنید؟ برای به حافظه سپردن این اطلاعات باید کمی تلاش کنید. حتّی، شاید لازم باشد روش مطالعه و یادگیری‌تان را به کلی تغییر دهید، اما خوشبختانه راه‌کارهایی وجود دارند که می‌توانید با انجام آنها بیش‌تر از قبل، حافظه‌تان را به کار بیندازید.
قبل از آزمونِ مهم بعدی که در آن شرکت می‌کنید، حتما چندتایی از این روش‌ها را برای تقویتِ حافظه‌تان، امتحان کنید. این روش‌های امتحان پس داده، به شما کمک می‌کنند حافظه‌تان را تقویت کنید، اطلاعات را بهتر به یاد بیاورید و آنها را بهتر به خاطر بسپرید.
۱. روی چیزهایی که مطالعه می کنید، تمرکز کنید
تمرکز، یکی از مولفه‌های اصلیِ حافظه است. برای اینکه اطلاعات از حافظه‌ی کوتاه‌مدت به حافظه‌ی بلندمدت شما منتقل شوند، باید به صورت فعّال و مستمر به این اطلاعات توجه کنید. سعی کنید مطالب جدید را در شرایطی یاد بگیرید که هیچ عاملی (مثل تلویزیون، موسیقی و …) تمرکز شما را به هم نمی‌زند.
اگر هم‌اتاقی‌های شلوغ یا بچّه‌های پر سرو‌صدایی دارید، احتمالا به این سادگی‌ها نمی‌توانید از شرِ حواس‌پرتی خلاص شوید. در این شرایط می‌توانید زمانی را برای تنهایی‌های خود، کنار بگذارید. از هم‌اتاقی‌های‌تان بخواهید، کمی تنهای‌تان بگذارند و از همسرتان خواهش کنید یک ساعتی از بچّه‌ها مراقبت کند تا بتوانید روی کارتان تمرکز کنید.
۲. به جای مطالعه‌ی طولانی و پیوسته، در جلسات متعدد و منظم مطالعه کنید
یادگیری مطالبِ جدید در جلسات مختلف و با فواصل زمانیِ بیش‌تر، به شما کمک می‌کند زمان مورد نیاز برای پردازشِ اطلاعات را در اختیار داشته باشید. تحقیقات نشان داده است، دانش‌آموزانی که مطالب جدید را در جلسات منظم و با فاصله یاد می‌گیرند، این مفاهیم جدید را بسیار بهتر از دانش‌آموزانی که با همه‌ی این مطالب در یک جلسه‌ی طولانی آشنا شده‌اند، به یاد می‌آورند.
۳. اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را دسته‌بندی و منظم کنید
محققان متوجه شده‌اند که اطلاعات مختلف در حافظه‌ی ما در دسته‌بندی‌های مرتبط و مشخص ذخیره می‌شوند. شما می‌توانید با دسته‌بندی و جدا کردن اطلاعاتی که یاد می‌گیرید از این ویژگی، بهره‌ها ببرید. کافی است مفاهیم و جملات مشابه را در یک دسته قرار دهید یا یک طرح کلی از یادداشت‌ها و کتاب‌هایی که می‌خوانید درست کنید تا بتوانید مفاهیم مشابه را در یک گروه قرار دهید.
۴. از روش‌های یادیار برای یادآوری اطلاعات کمک بگیرید
روش یادیار، ابزاری است که دانش‌آموزان معمولا از آن برای یادآوری اطلاعات مختلف استفاده می‌کنند. یادیار، روش ساده‌ای برای یادآوریِ اطلاعات است. مثلا می‌توانید برای حفظ کردن جمله‌ای که باید آن را به خاطر بسپارید، در ذهن‌تان آن را با یک مسئله‌ی معمولی و عادی که با آن آشنا هستید، پیوند بزنید. بهترین روش‌های یادیار، آنهایی هستند که بدیع هستند، از تصوّراتِ مثبت شکل می‌گیرند و جنبه‌ی طنز دارند. می‌توانید برای به خاطر سپردن اطلاعات از شعر، آهنگ و یا یک لطیفه استفاده کنید.
۵. اطلاعاتی که یاد می‌گیرید را به دقّت و با جزئیات شرح دهید و تکرار کنید
برای اینکه اطلاعات جدیدی را که به خاطر می‌سپارید، به یاد بیاورید، باید آنها را در حافظه‌ی بلندمدت‌تان کُدگذاری کنید. یکی از روش‌های بسیار قدرتمند کدگذاریِ اطلاعات، تکرار مفاهیم و جزئیات است. برای ملموس‌تر شدن مفهوم کدگذاری اطلاعات، می‌توان از این مثال استفاده کرد: تعریف اصلی یک عبارت را بخوانید، آن را به حافظه بسپارید و سپس اطلاعاتِ جزئی‌تری را درباره‌ی عبارت مورد نظر، مطالعه کنید. بعد از اینکه چند بار این کار را تکرار کنید، احتمالا متوجه می‌شوید که یادآوری اطلاعات، خیلی ساده‌تر شده است.
۶. برای بهبود قدرت حافظه و یادآوریِ خود، مفاهیم و اطلاعات را تجسم کنید
خیلی از افراد برای یادگیری و یادآوریِ بهتر آموخته‌ها، اطلاعات و مفاهیم جدید را تجسم می‌کنند. به عکس‌ها، نمودارها و سایر تصاویر کتاب‌های درسی خود دقت کنید. اگر نشانه‌های تصویری زیادی در اختیار ندارید، نشانه‌های مخصوص به خودتان را درست کنید. مثلا در حاشیه‌ی یادداشت‌های‌تان، نمودار یا شکل‌های مختلف بکشید و یا از ماژیک‌های نشان‌گر یا خودکارهایی با رنگ‌های مختلف برای دسته‌بندیِ اطلاعاتی که مطالعه می‌کنید، استفاده کنید.
۷. بین اطلاعات جدید و دانسته‌های قبلی، ارتباط برقرار کنید
وقتی مطالب جدید و ناآشنا را یاد می‌گیرید، سعی کنید بین آنها و دانسته‌های قبلی‌تان، ارتباط برقرار کنید. با ایجاد ارتباط، بینِ مطالبی که از قبل می‌دانید و ایده‌های جدید، می‌توانید تواناییِ به خاطر سپردن و یادآوری آنها را به شکلِ چشم‌گیری افزایش دهید. برای یادآوریِ وظایف عادی روزانه‌ی خود (مثل خریدن نان!) هم می‌توانید همین کار را تکرار کنید.
۸. مفاهیم جدید را به بقیه آموزش دهید
تحقیقات نشان می‌دهد که مطالعه‌ی مطالب جدید با صدای بلند در یادگیری آنها تأثیرِ بسزایی دارد. تجربه‌ی معلمان و روان‌شناسان نیز ثابت کرده است که آموزشِ مفاهیم جدید توسط خود دانش‌آموزان به سایر همکلاسی‌ها، فرآیند یادگیری و یادآوری مفاهیم جدید را بهبود می‌بخشد. شما می‌توانید از این ایده در فرآیندِ مطالعه و یادگیری خودتان، استفاده کنید. مثلا می‌توانید مفاهیم و اطلاعات جدید را به یکی از دوستان خود یا کسی که با او درس می‌خوانید، آموزش بدهید.
۹. به مطالب دشوار، بیش‌تر توجه کنید
آیا متوجّه شده‌اید که گاهی اوقات یادگیری مطالبِ ابتدا و انتهای هر فصل چه‌قدر ساده‌تر از سایر بخش‌هاست؟ دانشمندان در تحقیقات خود متوجّه شده‌اند که ترتیب قرارگیریِ اطلاعات، می‌تواند در یادآوری آنها نقش مهمی داشته باشد. این موضوع را اثرِ موقعیّت‌های سِری (serial position effect) می‌نامند.
درست است که به خاطر سپردن اطلاعاتی که در میانه‌ی فصل قرار گرفته‌اند مشکل است، اما شما می‌توانید با تمرین و تکرار بیش‌تر، بر این مشکل غلبه کنید. روش دیگری که می‌توانید به کار ببرید، بازسازیِ مطالبی است که فراگرفته‌اید. وقتی با یک مفهوم ِمشکل مواجه می‌شوید، قَدری بیش‌تر برای یادگیریِ آن زمان بگذارید.
۱۰. هر چند وقت یک‌بار، روش مطالعه‌ی خود را تغییر دهید
یک روشِ عالی دیگر برای اینکه قدرت یادآوری خود را افزایش دهید این است که هر چند وقت یک‌بار، روند مطالعه‌ی خود را تغییر دهید. مثلا اگر عادت کرده‌اید موقع مطالعه در جای مشخصی بنشینید، دفعه‌ی بعدی، موقعیّتِ جدیدی را امتحان کنید. اگر بعدازظهرها مطالعه می‌کنید، هر روز صبح چند دقیقه‌ای را به مرور مطالبی که شب قبل یاد گرفته‌اید، اختصاص دهید. با اضافه کردن تجربه‌ها و عادت‌های جدید به زمان‌های مطالعه، می‌توانید از تلاش‌های‌تان نتیجه‌ی بهتری بگیرید و حافظه‌ی بلندمدت‌تان را به شکل چشم‌گیری، تقویت کنید.
۱۱. کمی بخوابید
سال‌هاست که دانشمندان تأکید می‌کنند، خواب کافی برای یادگیری مطالب جدید و تقویت حافظه، بسیار مهم است. تحقیقات اخیر نشان می‌دهد که یک چرتِ کوتاه بعد از یادگیری، به شما کمک می‌کند مطالب را بسیار سریع‌تر به خاطر بسپارید و بهتر به یاد بیاورید.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که خوابیدن بعد از یادگیریِ مطلب جدیدی به تغییرات فیزیکی در مغز منجر می‌شود. در این بررسی‌ها مشاهده شده است که در جریانِ فرآیند یادگیری، دندریت‌های مغزیِ موش‌هایی که دانشمندان مانعِ خوابیدن آنها شده بودند، در مقایسه با موش‌هایی که از خواب کافی برخوردار بودند، رشد کمتری داشته است.
پس بار بعد که با یادگیری مطالب جدید سر و کله زدید، حتما شب خوب بخوابید!
